باهوش‌ترين حيوانات روي کره زمين

همچنين چيزهاي زيادي وجود دارد که ما هنوز در مورد هوشياري و رفتار حيوانات وحشي نمي‌دانيم - دانشمندان در سراسر جهان دائماً در حال پيشرفت در مورد هوش حيوانات هستند و اين يافته‌ها پيامدهاي قابل توجهي براي درک ما از دوستان غيرانساني‌مان دارد.

 شامپانزه (پن تروگلوديت‌ها)

جاي تعجب نيست که شامپانزه‌ها، نزديکترين خويشاوندان ما، از نظر ژنتيکي، جزو باهوش‌ترين حيوانات روي کره زمين محسوب مي‌شوند. آنها به روش‌هاي مختلفي ابزار مي‌سازند و از آنها استفاده مي‌کنند، از فرو کردن چوب در درختان براي بيرون کشيدن حشرات گرفته تا پاک کردن دهانشان با برگ‌ها و شکستن آجيل با سنگ.

اين مهارت‌ها و رفتارها و ساير مهارت‌ها از نسلي به نسل ديگر منتقل مي‌شوند. در طبيعت، شامپانزه‌ها سيستم ارتباطي پيچيده‌اي دارند که شامل صداهاي متنوع، حرکات و حالات چهره مي‌شود، در حالي که در مواقع ضروري، برخي از شامپانزه‌ها توانسته‌اند با استفاده از زبان اشاره اوليه انسان با دانشمندان ارتباط برقرار کنند.

آنها همچنين مي‌توانند خود را در آينه و در ويدئو تشخيص دهند، توانايي‌اي که نشان دهنده خودآگاهي است - کودکان انسان تا حدود چهار سالگي خود را در ويدئو تشخيص نمي‌دهند.

اژدهاي کومودو (Varanus komodoensis)

اژدهاي کومودو مي‌تواند دو ويژگي عالي داشته باشد: نه تنها بزرگترين مارمولک روي کره زمين است که تا طول 3 متر و وزن 160 کيلوگرم رشد مي‌کند، بلکه باهوش‌ترين خزنده نيز محسوب مي‌شود.

اگرچه اژدهاي کومودو تقريباً هر چيزي، از جمله مردار، را مي‌خورد، اما به عنوان شکارچيان کمين‌کننده، هوش خود را به نمايش مي‌گذارند و ساعت‌ها در امتداد يک مسير مشخص، با استتار خوب، کمين مي‌کنند تا يک گوزن، خوک يا گاوميش آبي بي‌خبر از همه جا، از کنارشان رد شود.

در مواقع ضروري، به نظر مي‌رسد که اژدهاي کومودو نام خود را تشخيص مي‌دهد و مي‌تواند تفاوت بين نگهبانان خود را تشخيص دهد.

دلفين از باهوش‌ترين حيوانات روي کره زمي

دلفين‌ها از نظر نسبت مغز به بدن - که به عنوان ضريب مغزي نيز شناخته مي‌شود - پس از انسان‌ها در رتبه دوم و بالاتر از نخستي‌سانان غيرانساني قرار دارند.

در حالي که اين نسبت به تنهايي براي فرضيه‌سازي در مورد هوش حيوانات کافي نيست، اما در رفتار اين پستانداران دريايي شواهد زيادي وجود دارد که از اين ايده که آنها موجوداتي باهوش هستند، پشتيباني مي‌کند. به عنوان مثال، گروهي از دلفين‌هاي بيني بطري در سواحل غربي استراليا مشاهده شده‌اند که اسفنج‌هاي دريايي را برمي‌دارند و از ميان شن‌هاي کف دريا عبور مي‌کنند تا طعمه ماهي‌هاي کوچک خود را مختل کنند.

دلفين‌هاي بيني بطري ديگري، اين بار در سواحل ايالات متحده، مکزيک و بليز، با به هم زدن حلقه‌هاي گل براي به دام انداختن ماهي‌ها، شکار خود را ثبت کرده‌اند. و در خارج از برزيل، اين گونه سابقه طولاني همکاري با ماهيگيران براي به دام انداختن ماهي‌ها در تورها را دارد - عملي که هم براي دلفين‌ها و هم براي انسان‌ها با صيد بيشتر سودمند است.

طوطي خاکستري آفريقايي (Psittacus erithacus)

طوطي خاکستري آفريقايي که به عنوان باهوش‌ترين پرنده جهان و از باهوش‌ترين حيوانات روي کره زمين شناخته مي‌شود، احتمالاً بيشتر به خاطر استعدادش در تقليد صدا شناخته مي‌شود، به طوري که برخي از آنها مي‌توانند به طور مؤثر صداهاي ده‌ها کلمه ما را تقليد کنند. اما مهارت اين گونه کاريزماتيک فراتر از تقليد است و به درک واقعي مي‌رسد - الکس، يک طوطي خاکستري آفريقايي که توسط دکتر ايرن پپربرگ، روانشناس حيوانات، در طول 30 سال مورد مطالعه قرار گرفته است، مي‌تواند 50 شيء، هفت رنگ و پنج شکل را شناسايي کند و همچنين اعداد تا شش را تشخيص دهد.

او همچنين توانست آزمايش‌هاي شناختي را در سطحي بالاتر از کودکان پنج ساله انسان انجام دهد و استدلال را نشان دهد. هوش طوطي‌هاي خاکستري آفريقايي متأسفانه آنها را به عنوان حيوانات خانگي بسيار مورد توجه قرار داده و تجارت غيرقانوني پرندگان وحشي را دامن زده است که در کنار از دست دادن زيستگاه، منجر به قرار گرفتن اين گونه در فهرست قرمز IUCN به عنوان گونه در معرض خطر انقراض شده است.

موش

يکي ديگر از حيوانات کمتر شناخته شده اما فوق‌العاده باهوش و از باهوش‌ترين حيوانات روي کره زمين، موش است. آنها حافظه مکاني بسيار خوبي دارند - در مطالعات آزمايشگاهي راه خود را در ميان هزارتوها پيدا مي‌کنند - قادر به تشخيص اعداد هستند - اينکه آيا واقعاً مي‌توانند «بشمرند» يا نه، هنوز موضوع بحث علمي است - و مي‌توانند انسان‌ها را به صورت جداگانه تشخيص دهند. سبيل‌هاي آنها به اندازه نوک انگشتان ما حساس است، مي‌توانند صداهايي فراتر از محدوده شنوايي ما را بشنوند و چشم‌هايي دارند که مي‌توانند مستقل از يکديگر حرکت کنند.

به لطف اين هوش و سازگاري (همراه با دوره بارداري کوتاه و اندازه بزرگ توله‌ها) است که موش‌ها در طبيعت بسيار موفق هستند. 56 گونه از موش‌هاي صحرايي تقريباً در هر جايي که انسان‌ها ساکن شده‌اند، يافت مي‌شوند و زيستگاه‌هاي بي‌شماري را در هر قاره‌اي به جز قطب جنوب اشغال کرده و از رژيم‌هاي غذايي بسيار متنوعي برخوردارند.

 کلاغ

نشان داده شده است که کلاغ‌ها نوعي از باهوش‌ترين حيوانات روي کره زمين، مي‌توانند ابزارهايي براي يافتن طعمه بسازند و از آنها استفاده کنند - براي مثال، شاخه‌ها را براي کندن سوراخ‌هاي درختان مي‌کنند - مي‌توانند چهره افراد را به خاطر بسپارند و براي مشکلات پيچيده راه‌حل‌هاي خلاقانه‌اي پيدا کنند.

به عنوان مثال، کلاغ‌ها آجيل‌ها را روي گذرگاه‌هاي عابر پياده مي‌اندازند و منتظر مي‌مانند تا عبور از گذرگاه امن شود و پس از باز شدن پوسته‌ها توسط وسايل نقليه عبوري، هسته‌ها را جمع‌آوري کنند. توضيح اين قدرت مغزي، با وجود اندازه کوچک مغز آنها، اين است که نورون‌هاي آنها کوچکتر و فشرده‌تر هستند و به آنها قدرت محاسباتي شبيه به گوريل مي‌دهند.

نهنگ

نهنگ‌ها به استفاده از طيف وسيعي از صداهاي مختلف براي برقراري ارتباط معروف هستند، به طوري که نهنگ‌هاي بالن‌دار مانند نهنگ‌هاي گوژپشت (Megaptera novaeangliae) و نهنگ‌هاي باله‌دار (Balaenoptera physalus) آوازهايي با فرکانس پايين و نهنگ‌هاي دندان‌دار مانند نهنگ اورکا (Orcinus orca) و نهنگ‌هاي اسپرم (Physeter macrocephalus) با استفاده از پژواک‌يابي صدا، ارتباط برقرار مي‌کنند.

اين صداها بسته به جغرافيا متفاوت هستند و نهنگ‌ها در مناطق مختلف با گويش‌هاي مختلفي «صحبت» مي‌کنند. همچنين مشخص شده است که نهنگ‌ها آوازهاي جديد را از نهنگ‌هاي ديگر ياد مي‌گيرند و هنگام شکار با هم همکاري مي‌کنند، چه نهنگ‌هاي گوژپشت با ايجاد «تورهاي حبابي» براي به دام انداختن و گيج کردن ماهي‌ها، و چه نهنگ‌هاي اورکا با ايجاد موج براي هل دادن فک‌ها از روي يخ‌هاي شناور.

يکي ديگر از رفتارهاي جذاب نهنگ‌ها، رفتاري که دانشمندان هنوز به طور کامل آن را درک نکرده‌اند، اما فکر مي‌کنند نشانه‌اي از هوش است، «کلپينگ» است. تصور مي‌شود اين عمل پرتاب تکه‌هاي جلبک دريايي به اطراف، گواهي بر بازي، يک رفتار يادگيري، باشد.

فيل از باهوش‌ترين حيوانات روي کره زمين

مي‌گويند فيل‌ها هرگز فراموش نمي‌کنند و اين درست از آب در مي‌آيد: فيل‌هاي آفريقايي (Loxodonta africana) مي‌توانند بر اساس لباس، بو و صداي انسان‌ها، بين گروه‌هاي آنها تمايز قائل شوند و رفتار خود را با توجه به سطح تهديد درک شده تنظيم کنند.

آنها همچنين حافظه بسيار خوبي براي مسيرهاي مهاجرت دارند، به طوري که گله‌ها به رهبري مادرسالارهاي مسن‌تر، در دوره‌هاي خشکسالي با موفقيت راه خود را به سمت آب پيدا مي‌کنند. تصور مي‌شود که اين مهارت تا حدي به دليل بزرگترين لوب گيجگاهي مغز فيل‌ها نسبت به اندازه بدن است - لوب گيجگاهي ناحيه‌اي است که مسئول ايجاد خاطرات است. فيل‌ها همچنين از ابزار استفاده مي‌کنند، به طوري که هم فيل‌هاي آفريقايي و هم فيل‌هاي آسيايي (Elephas maximus) به شکستن شاخه‌ها براي استفاده به عنوان مگس‌کش معروف هستند.

اختاپوس

اختاپوس‌ها - حدود 300 گونه در سراسر جهان وجود دارد - نه يک مغز، بلکه 9 مغز دارند: يک مغز مرکزي بزرگ به علاوه يک مرکز عصبي در هر يک از هشت شاخک آن. نسبت مغز به بدن اين جانور نيز در بين بي‌مهرگان بيشترين است.

اين ساختار غيرمعمول به اين معني است که يک اختاپوس مي‌تواند محيط خود را هم به صورت محلي و هم به صورت مرکزي حس کند و به آن پاسخ دهد. در طبيعت، اين براي يافتن طعمه و پنهان شدن از شکارچيان مفيد است، در حالي که در آزمايشگاه، اختاپوس‌ها مي‌توانند از ميان هزارتوها عبور کنند، در شيشه‌ها را باز کنند و گره‌ها را باز کنند.

اختاپوس‌ها از باهوش‌ترين حيوانات روي کره زمين همچنين به استفاده از ابزار معروف هستند: براي مثال، اختاپوس‌هاي پتويي، شاخک‌هاي نيش‌دار يک مرد پرتغالي (که در برابر آن مصون هستند) را جدا مي‌کنند تا از آنها به عنوان وسيله دفاعي در برابر شکارچيان استفاده کنند.

 زنبور

بيش از 25000 گونه زنبور عسل وجود دارد که هر کدام سازگاري‌هاي منحصر به فرد خود را با زيستگاه‌هاي خاص خود دارند. با اين حال، آنچه که همه آنها در آن مشترک هستند، هوش بالايي است که آنها را مسلماً به باهوش‌ترين حشرات جهان تبديل مي‌کند.

قبلاً اينطور تصور مي‌شد که زنبورها فقط از نظر اجتماعي هوشمند محسوب مي‌شوند، اما تحقيقات جديدتر مجموعه‌اي از قابليت‌هاي ديگر را ثابت کرده است.

مشخص شده است که زنبورها قادر به شمردن (مفيد براي جهت‌يابي)، مشاهده و يادگيري (که آنها را قادر مي‌سازد بين گل‌هاي گونه‌هاي مختلف گياهان تمايز قائل شوند)، استفاده از ابزار (ماليدن مدفوع حيوانات روي لانه خود به عنوان يک دفاع بدبو در برابر زنبورهاي سرخ) و ارتباط با زبان نمادين (زنبورهاي عسل با رقص به يکديگر مي‌گويند کجا شهد پيدا کنند - استعدادي که باعث مي‌شود آنها را يکي از بهترين رقصندگان در قلمرو حيوانات بناميم) هستند.

حتي نشان داده شده است که آنها حالت‌هاي احساسي مانندي دارند و در هنگام استرس به سناريوها پاسخ متفاوتي مي‌دهند و از باهوش‌ترين حيوانات روي کره زمين محسوب مي‌شوند.