با خواص شگفت‌انگيز سماق آشنا شويد

ويتامين‌هاي موجود در سماق

برخلاف تصور رايج که سماق را صرفاً يک طعم‌دهنده مي‌داند، تحقيقات علمي نشان داده که اين ادويه منبعي از چندين ويتامين ضروري است. اگرچه غلظت ويتامين‌ها در سماق خشک‌شده (به‌عنوان ادويه) ممکن است به اندازه برخي ميوه‌ها و سبزيجات تازه نباشد، اما به دليل مصرف آن به‌عنوان چاشني، مي‌تواند سهم قابل توجهي در تأمين ريزمغذي‌ها داشته باشد.

ويتامين‌هاي اصلي شناسايي شده در ميوه سماق عبارت‌اند از:

ويتامين C (اسيد اسکوربيک): يکي از مهم‌ترين ويتامين‌هاي موجود در سماق.

ويتامين‌هاي گروه B: شامل تيامين (B1)، ريبوفلاوين (B2)، نياسين/نيکوتين‌آميد (B3)، پيريدوکسين (B6)، بيوتين (B7) و کوبالامين (B12).

ويتامين A و E: برخي منابع به وجود مقادير کمي از اين ويتامين‌ها نيز اشاره کرده‌اند.

ويتامين C

ويتامين C يا اسيد اسکوربيک، احتمالاً شناخته‌شده‌ترين ويتامين موجود در سماق است. اين ويتامين يک آنتي‌اکسيدان قوي محلول در آب است که نقش‌هاي حياتي متعددي در بدن ايفا مي‌کند:

تقويت سيستم ايمني: با حمايت از عملکردهاي سلول‌هاي ايمني، به بدن در مقابله با عفونت‌ها کمک مي‌کند.

توليد کلاژن: براي سنتز کلاژن، که جزء اصلي پوست، تاندون‌ها، رباط‌ها و رگ‌هاي خوني است، ضروري مي‌باشد.

جذب آهن: به بهبود جذب آهن غيرهِم (آهن موجود در منابع گياهي) کمک مي‌کند.

محافظت در برابر استرس اکسيداتيو: به عنوان يک آنتي‌اکسيدان، با راديکال‌هاي آزاد مبارزه کرده و از آسيب سلولي جلوگيري مي‌کند.

ويتامين‌هاي گروه B

سماق همچنين حاوي طيف وسيعي از ويتامين‌هاي گروه B است که همگي نقش‌هاي کليدي در فرآيندهاي متابوليک بدن دارند:

تيامين (B1) و ريبوفلاوين (B2): اين ويتامين‌ها در تبديل کربوهيدرات‌ها به انرژي نقش حياتي دارند و براي عملکرد صحيح اعصاب و عضلات ضروري هستند.

نيکوتين‌آميد (B3): پيش‌ساز نياسين است و در ترميم DNA، انتقال سيگنال‌هاي سلولي و فرآيندهاي متابوليسم انرژي دخيل است.

پيريدوکسين (B6): در متابوليسم پروتئين، کربوهيدرات و چربي‌ها و همچنين تشکيل گلبول‌هاي قرمز خون و عملکرد سيستم عصبي نقش دارد.

بيوتين (B7): براي متابوليسم ماکرونوترينت‌ها (چربي‌ها، کربوهيدرات‌ها و پروتئين‌ها) و سلامت پوست، مو و ناخن مهم است.

کوبالامين (B12): اين ويتامين در تشکيل گلبول‌هاي قرمز، عملکرد عصبي و سنتز DNA اهميت دارد. اگرچه وجود B12 در منابع گياهي جاي بحث دارد، برخي مطالعات ترکيب شيميايي سماق به وجود آن اشاره کرده‌اند که مي‌تواند نشان‌دهنده يک يافته منحصر به فرد در اين گياه باشد، هرچند نياز به بررسي‌هاي بيشتر دارد.

قدرت آنتي‌اکسيداني سماق

با وجود اهميت ويتامين‌ها، بيشترين شهرت سماق به دليل فيتوکميکال‌هاي فراوان آن، به ويژه پلي‌فنول‌ها است. اين ترکيبات، که به مراتب بيش از ويتامين‌ها در سماق يافت مي‌شوند، مسئول بيشتر خواص دارويي و آنتي‌اکسيداني قوي اين ادويه هستند.

مهم‌ترين ترکيبات فعال سماق عبارتند از:

تانن‌ها: اين ترکيبات داراي خاصيت قابض (جمع‌کننده) هستند و خواص آنتي‌اکسيداني، ضدالتهابي و ضدميکروبي قوي دارند.

فلاونوئيدها: مانند کوئرستين و کمپفرول، که آنتي‌اکسيدان‌هاي قدرتمندي هستند و به دليل خواص ضدالتهابي و ضدسرطاني مورد توجه قرار گرفته‌اند.

اسيدهاي فنوليک: از جمله گاليک اسيد، که به شدت به توانايي سماق در مبارزه با راديکال‌هاي آزاد کمک مي‌کنند.

نقش آنتي‌اکسيدان‌ها در سلامتي

ترکيب ويتامين C با طيف وسيعي از پلي‌فنول‌ها، سماق را به يکي از غني‌ترين منابع طبيعي آنتي‌اکسيدان‌ها تبديل کرده است. اين قابليت آنتي‌اکسيداني بالا، فوايد سلامتي زير را به دنبال دارد:

اثرات ضدالتهابي: سماق مي‌تواند به کاهش التهاب مزمن کمک کند، که عامل اصلي بسياري از بيماري‌ها نظير آرتريت، بيماري‌هاي قلبي و ديابت است.

کنترل قند خون: مطالعات نشان داده‌اند که سماق ممکن است به کاهش سطح قند خون و بهبود حساسيت به انسولين کمک کند.

سلامت قلب و عروق: آنتي‌اکسيدان‌ها و اسيدهاي چرب موجود در سماق (مانند اسيدهاي اولئيک و لينولئيک) مي‌توانند به کاهش کلسترول و محافظت در برابر بيماري‌هاي قلبي کمک کنند.

سلامت گوارش: به دليل محتواي فيبر و ترکيبات قابض، سماق در طب سنتي براي درمان ناراحتي‌هاي گوارشي و اسهال استفاده مي‌شده است.

مواد معدني و ساير ريزمغذي‌ها

علاوه بر ويتامين‌ها، سماق حاوي چندين ماده معدني حياتي است که سلامت عمومي بدن را تقويت مي‌کنند:

پتاسيم: براي تنظيم فشار خون و تعادل مايعات حياتي است.

کلسيم: براي استحکام استخوان‌ها و عملکرد عضلات ضروري است.

منيزيم: در بيش از 300 واکنش بيوشيميايي بدن از جمله عملکرد عصب و عضله دخيل است.

آهن: براي انتقال اکسيژن در خون مورد نياز است.

فسفر: در تشکيل استخوان و توليد انرژي (ATP) نقش دارد.

سماق همچنين حاوي فيبر غذايي است که براي سلامت دستگاه گوارش و حفظ احساس سيري مهم است. اسيديته يا مزه ترش سماق نيز عمدتاً ناشي از اسيدهاي آلي مانند اسيد ماليک و اسيد سيتريک است.

نحوه استفاده از سماق براي بهره‌مندي از ويتامين‌ها

براي به حداکثر رساندن فوايد تغذيه‌اي و ويتاميني سماق، بهتر است آن را به صورت روزانه و به عنوان بخشي از يک رژيم غذايي متعادل مصرف کنيد:

به عنوان چاشني: پاشيدن سماق روي سالاد، ماست، حمص يا تخم‌مرغ.

مخلوط با نمک و دانه‌ها: تهيه مخلوط زاتار (Za’atar) که يک چاشني محبوب شامل سماق، آويشن و کنجد است.

در غذاهاي گوشتي: استفاده از آن به عنوان مرينيت يا طعم‌دهنده نهايي براي کباب‌ها و مرغ.

دمنوش: استفاده از ميوه‌هاي سماق براي تهيه يک نوشيدني ترش و دارويي.