آينده ترسناک جهان در سايه برداشت بي رويه از آبخوان‌ها

در گزارش نهاد محيط‌ زيستي سازمان ملل متحد اشاره شد که از دهه 1950 ميلادي و همزمان با توسعه تکنولوژي هاي برداشت آب و نيز بهره برداري از انواع کودهاي شيميايي براي افزايش بازدهي زمين‌هاي کشاورزي و نيز آفت کش‌ها، اگرچه توليد محصول به شکل قابل توجهي افزايش يافته است، اما از سوي ديگر، منابع محدود آب شيرين در معرض خطرات جدي قرار گرفته است.

در همين رابطه «لتيسيا کارواليو»، رئيس برنامه محيط زيست سازمان ملل متحد بيان کرد: اگرچه در دهه‌هاي گذشته و دو نسل از بشريت در دوران فراواني نسبي منابع آب زندگي کرده و از منابع آب شيرين بدون دغدغه استفاده کردند، اما هرچه به سمت آينده مي‌رويم در حال تضعيف منابع آب شيرين هستيم و اگر به اين کار ادامه دهيم، عواقب سنگين بيشتري در انتظارمان خواهد بود.

همچنين سازمان خواروبار و کشاورزي ملل متحد عنوان کرد که ميزان سرانه آب شيرين جهان طي دو دهه گذشته به ميزان 20 درصد کاهش يافته است و نيز نزديک به 60 درصد از زمين هاي زراعي آبي تحت تنش شديد آبي قرار گرفته اند که پيامدهاي اين بحران بسيار گسترده خواهد شد، چرا که نزديک به نيمي از کل مواد غذايي توليد شده در سراسر جهان از طريق کشاورزي آبي تأمين مي شود.

در ادامه اين گزارش به پنج تهديد بزرگ که به واسطه برداشت‌هاي بي رويه متوجه منابع آب زيرزميني است، اشاره شده است:

افزايش دوره هاي خشکسالي

تشديد خشکسالي از جمله چالش‌ها و تهديدهايي است که به واسطه برداشت بي رويه از منابع آبي و نيز پديده تغيير اقليم آبي تقويت شده است و اکنون در نقاط مختلف جهان همانند شرق آفريقا و غرب آمريکا با دوره هاي طولاني خشکسالي نسبت به گذشته رو به رو هستيم.

توضيح بيشتر اينکه اکنون و بر اساس گزارش کنوانسيون سازمان ملل متحد بيش از يک سوم جمعيت جهان در مناطق کم آب زندگي مي کنند که در صورت تشديد بحران آب با عواقب به مراتب وخيم تري رو به رو خواهند شد.

کاهش شديد منابع آب زيرزميني

بر اساس آمار جهاني آب هاي زيرزميني 43 درصد از آب مصرفي براي آبياري را تامين مي کرد، اما پيشرفت در فناوري حفاري در چند دهه اخير منجر به استخراج ناپايدار آب در بخش هايي از جهان مانند کشور هند شده است و اين موضوع خسارت هاي سنگيني را به منابع آب زيرزميني وارد کرده است.

در همين رابطه کارشناسان عقيده دارند مي توان با اتخاذ شيوه‌هاي مديريت صحيح و فناوري هاي پيشرفته در بخش کشاورزي مانند آبياري قطره‌اي فشار بر ذخاير آب زيرزميني را کاهش داد.

شورشدن آب هاي زيرزميني

از جمله ديگر چالش‌هاي برداشت بي‌رويه آب از سفره‌هاي زيرزميني شور شدن آبخوان‌هاست که البته بيشتر در حاشيه سواحل درياها و درياچه‌ها رخ مي‌دهد و به واسطه نفوذ آب شور به آب‌هاي زيرزميني بخش قابل‌توجهي از اين منابع را عملاً غيرقابل استفاده مي‌کند و در ادامه مي‌تواند بر محصولات زراعي و نيز آب آشاميدني نيز تأثير منفي بگذارد.

UNEP  تخمين مي‌زند که حدود يک‌دهم رودخانه‌ها در سراسر جهان تحت تأثير آلودگي شوري قرار دارند.

آلودگي آبخوان‌ها

يکي ديگر از آسيب‌هاي برداشت بي‌رويه آب زيرزميني و برهم زدن تعادل سفره‌ها آن است که به دنبال خشک شدن دشت‌ها، کشاورزان ناگزير براي توليد محصول به سمت فاضلاب شهري مي‌روند که اين منابع آبي به دليل آلودگي به مواد سمي زمينه بسياري از بيماري‌ها در انسان‌ها مي‌شوند. همچنين منابع آب آلوده به سفره هاي زيرزميني تزريق مي شود.

فرونشست و فرسايش زمين

بر اساس گزارش برنامه محيط زيست سازمان ملل متحد، انسان‌ها تاکنون بيش از 70 درصد از مساحت زمين را تغيير داده‌اند و در بسياري از مناطق به واسطه تخريب محيط زيست توانايي خاک براي ذخيره و فيلترکردن آب عملاً از بين رفته است.

همچنين تحت تأثير برداشت بي‌رويه از منابع آب زيرزميني بسياري از مناطق جهان در معرض فرونشست زمين قرارگرفته‌اند و عملاً تخريب زمين در دهه‌هاي گذشته تشديد شده است.

راه‌حل چيست؟

در اين گزارش برنامه محيط زيست سازمان ملل متحد از تلاش براي افزايش بهره‌وري مصرف آب و افزايش راندمان توليد محصولات کشاورزي در کنار آبياري هوشمند زمين‌هاي کشاورزي به عنوان راهکار اصلي براي برون رفت از بحران و جلوگيري از تشديد بحران‌هاي مورد اشاره ياد کرده است.

اتفاقي که در سايه مديريت مطلوب و هماهنگ آب، زمين و منابع مرتبط مي‌تواند در نهايت به افزايش رفاه اقتصادي و اجتماعي ضمن حفظ پايداري اکوسيستم‌هاي حياتي منجر شود.