آيلپ؛ ابزار آموزشي آمريکا براي تربيت رهبران آينده عراق

آيلپ يا برنامه تبادل رهبران جوان عراقي برنامه‌‌اي آموزشي-فرهنگي است که يک فرصت يک‌‌ماهه را براي سفر به ايالات متحده آمريکا در اختيار دانش‌‌آموزان و دانشجويان (مقطع کارشناسي) عراقي قرار مي‌‌‌‌دهد. اين برنامه توسط سفارت ايالات متحده در بغداد و قسمت برنامه‌‌‌هاي جوانان اداره آموزشي و فرهنگي وزارت امور خارجه آمريکا مورد حمايت مادي و معنوي قرار مي‌‌‌‌گيرد و تاکنون براي بيش از 3000 نفر برنامه اجرا کرده است. آيلپ معمولا توسط سازمان‌‌‌هاي غيردولتي مختلفي به اجرا درآمده است. در سال‌هاي اخير مسئول اجراي اين برنامه سازمان غيردولتي وردلرنينگ يا آموزش جهاني بوده است.

اين برنامه با اهداف مختلفي به طور ساليانه برگزار مي‌شود. اين اهداف عبارتند از:

تربيت رهبران و مديران اقتصادي، سياسي و فرهنگي آينده عراق: يکي از مهم‌‌‌‌ترين اهداف اجراي اين برنامه تربيت رهبراني است که در حوزه تخصصي خويش، توانايي تاثيرگذاري بر جامعه خود را داشته باشند؛ رهبراني که بتوانند در مواقع حساس و  نقاط عطف تاريخ کشور خود به صورت جدي نقش‌‌‌‌آفريني‌‌‌ کنند يا پروژه‌هايي را راهبري نمايند که در آن‌‌‌ها منافع غربي به طور مستقيم يا غيرمستقيم به اجرا دربيايد.

افزايش درک متقابل بين مردم آمريکا و عراق: يکي از اهدافي که در ديپلماسي عمومي دولت‌ها دنبال مي‌‌‌شود افزايش ارتباطات مردم کشور مقصد با ارزش‌‌‌ها، هنجارها و مقاصد کشور مبدا است. گسترش ارتباطات سبب بيشترشدن آشنايي مردم با يکديگر و ارتقاي ميزان درک و آگاهي آن‌ها از وضعيت و زندگي همديگر و ايجاد محبت و دوستي ميان ملت‌‌‌ها است. ايالات متحده از اين طريق براي تغيير ادراک جوانان و نوجوانان نسبت به تصوير خود از کشوري اشغالگر که در سال 2003 به عراق تجاوز کرده است به کشوري صلح‌‌طلب و دوست استفاده مي‌‌‌کند. همچنين اين مسير، راه را براي نفوذ اقتصادي، افزايش صادرات کالاهاي آمريکايي و تثبيت حضور نيروهاي آمريکايي در اين کشور مهيا مي‌‌کند.

افزايش آگاهي شرکت‌‌کنندگان نسبت به موضوعاتي چون حقوق شهروندي، مشارکت مدني و مسئوليت‌‌‌هاي اجتماعي: اين مفاهيم از جمله کليدواژه‌‌هايي است که معمولا در گفتمان ليبرالي به آن‌‌‌ها پرداخته مي‌‌‌شود. آشنايي شرکت‌‌‌کنندگان با اين مفاهيم مقدمات ايجاد ارتباط قلبي آن‌‌‌ها را با گفتمان آمريکايي فراهم مي‌‌‌سازد که سبب فاصله‌‌‌گرفتن آنان از مفاهيم و گفتمان اسلامي و عدم ارتباط‌‌‌گيري با فرهنگ و گفتمان مقاومت اسلامي مي‌‌شود.

بهبود روابط ميان گروه‌‌هاي قومي و مذهبي از جمله يهوديان: يکي از بزرگترين معضلات عراق طي دو دهه اخير، جنگ‌ها و تنش‌هاي قومي-مذهبي بوده است. تلاش براي بهبود و تقويت روابط ميان گروه‌‌‌هاي قومي و مذهبي، امري ناپسند نيست؛ اما اگر در قالب اين تلاش‌‌ها، کوشش‌‌‌هايي نيز براي تغيير نگاه تدريجي حاضرين در اين دوره‌‌‌ نسبت به صهيونيسم صورت بگيرد، اين موضوع براي مسلمانان غيرقابل قبول خواهد بود. در اين برنامه آمريکايي‌‌‌ها اردوهايي را براي جوانان و نوجوانان حاضر در آيلپ جهت بازديد از کليساها يا کنيسه‌‌‌ها و حضور در خانواده‌‌‌هاي آمريکايي غيرمسلمان برگزار مي‌‌کنند که اين موضوع بنابر اعتراف حاضران در اين برنامه سبب تغيير نگاه آن‌‌‌ها نسبت به اين گروه‌‌‌ها شده است.

ايجاد شبکه‌‌‌اي از افراد همراستا با منافع ايالات متحده در عراق: در اين دوره‌‌‌ها افراد شناسايي و تربيت مي‌‌‌شوند و در ادامه با حفظ ارتباط با فارغ‌‌‌التحصيلان دوره‌‌‌ها، بستري براي شبکه‌‌‌سازي در جامعه عراق ايجاد مي‌‌‌‌شود. اين پروژه که با کمک برخي از سازمان‌‌‌هاي غيردولتي عراقي و بين‌‌‌المللي در اين کشور انجام مي‌‌‌شود شبکه‌‌‌اي از افراد آموزش ديده و همسو با ارزش‌‌‌‌هاي غربي را هدايت مي‌‌‌کند تا بتوانند پروژه‌‌هاي مختلفي را در عراق به اجرا دربياورند. دسترسي به اين شبکه ارتباطي در اختيار تمامي شرکت‌‌‌کنندگان عراقي حاضر در آيلپ‌ نيز‌‌‌ قرار مي‌‌‌گيرد تا بدين شکل بتوانند از ظرفيت‌‌‌هاي آن براي پيشبرد کارها و پروژه‌‌‌هاي خود استفاده نمايند. آمريکايي‌‌‌ها نيز از اين شبکه‌‌هاي ارتباطي مي‌توانند براي نفوذ سياسي، اقتصادي، اجتماعي و حتي استفاده در شرايط بحراني و نقاط عطف تاريخي مانند اعتراضات اکتبر سال 2019 استفاده نمايند.

برنامه آيلپ در چارچوب راهبرد نفوذ نرم ايالات متحده در عراق قرار مي‌‌گيرد. اين راهبرد بر پايه‌ي استفاده از ابزارهاي فرهنگي، آموزشي و ارتباطي براي تأثيرگذاري تدريجي بر ذهن و رفتار نسل جديد عراقي‌ها بنا شده است. برخلاف اشکال سنتي مداخله‌گري نظامي، سياست نفوذ نرم آمريکا بر ايجاد تغيير در نگرش‌ها و باورهاي اجتماعي متمرکز است؛ تغييري که در درازمدت مي‌تواند بنيان‌هاي فکري و فرهنگي جامعه هدف را متحول سازد. ايالات متحده با بهره‌گيري از برنامه‌هايي نظير آيلپ مي‌کوشد نسلي جديد از نخبگان و رهبران را پرورش دهد که در ظاهر، مستقل و ملي‌گرا به نظر مي‌رسند، اما در عمل، در چارچوب گفتمان و ارزش‌هاي غربي تربيت يافته‌اند. اين نسل، در تصميم‌گيري‌هاي آينده کشور خود در حوزه‌هاي سياسي، فرهنگي و اقتصادي، ناخودآگاه در راستاي منافع آمريکا از جمله آسيب به منافع محور مقاومت و بهبود وضعيت صادرات کالاي آمريکايي به عراق حرکت خواهد کرد.

از اين رو، لازم است نهادهاي فرهنگي، دانشگاهي و رسانه‌اي در ايران و عراق با آگاهي‌‌بخشي نسبت به اين امر، مردم عراق را نسبت به عواقب و خطرات آن مطلع سازند. از سوي ديگر، ضروري است اين نهادها با استفاده از ظرفيت‌‌‌‌هاي موجود چون حضور حدود صدهزار نفري از دانشجويان عراقي در ايران در آموزش و آماده‌‌‌سازي بهينه براي توانمندسازي فني و معرفتي آنان براساس مباني اسلامي اقدام ورزند. اين موضوع سبب مي‌‌‌شود در آينده، تعداد زيادي از جوانان مسلمان و معتقد به گفتمان مقاومت در بخش‌‌‌هاي مختلف اقتصادي، سياسي و اجتماعي عراق پرورش يابند و مانع از نفوذ روزافزون آمريکا در اين کشور مي‌‌‌شود.