آن روي سياه ازدواج سفيد

آنها علي‌رغم رابطه زناشويي، از شنيدن نام نامزد يا همسر هراس دارند و خودشان را دوست همديگر مي‌نامند. وقتي از آنها مي‌پرسم چرا به طور رسمي ازدواج نمي‌کنيد؟ اين پاسخ را مي‌شنوم که «نمي‌خواهيم درگير رسم‌ورسوم‌هاي اضافه ازدواج شويم. دراين‌رابطه ما مي‌توانيم هر زمان که بخواهيم از هم جدا شويم. ما نمي‌دانيم آينده‌مان چگونه خواهد بود.» از او مي‌پرسم با اين نوع ازدواج آينده‌تان تضمين است؟! مي‌گويند: «قطعاً تضمين نيست. اين نوع ازدواج هم مشکلات خودش را دارد؛ استرس پنهاني زندگي‌کردن دونفره، بي‌بهره ماندن از تسهيلات ازدواج، ترس از فهميدن صاحب‌خانه‌اي که به اسم خانه مجردي خانه‌اش را اجاره داده و...؛ اما همين‌که تعهدي به يکديگر نداريم و درعين‌حال دلمان به همديگر گرم است، برايمان کافيست.»

متأسفانه در عصر امروز، ازدواج سفيد به يک پديده درحال‌رشد در ميان جوانان تبديل شده است. اگرچه برخي جوانان و حتي خانواده‌ها اين نوع ازدواج را راه‌حل مي‌دانند، اما آثار و آسيب‌هايي که براي جامعه، جوانان و به‌ويژه دختران به همراه دارد، به‌اندازه‌اي قابل‌توجه است که قابل‌چشم‌پوشي نيست. بر همين اساس، به‌منظور بررسي آسيب‌هاي اين پديده اجتماعي و چرايي گرايش جوانان به اين مسير با دکتر مصطفي آب روشن، آسيب‌شناس اجتماعي و عضو انجمن جامعه‌شناسي ايران به گفتگو پرداختيم.

با هم بودگي در جامعه ايران

آب روشن نسل امروز را دچار نوعي رهاشدگي دانست و گفت: «از منظر سنتي نوعي رهاشدگي را در نسل امروز مشاهده مي‌کنيم که براي پاسخگويي به نياز‌هاي جنسي به هر شيوه‌اي بهره مي‌گيرد تا در زمان لازم به نيازهايش پاسخ دهد. ناگفته نماند که ما در دنياي پست‌مدرن زندگي مي‌کنيم. انسان امروزي عموماً تابع ساختار‌ها نبوده بلکه نوعي سياليت در زندگي‌اش حاکم است. ارتباطات دنياي امروزي به‌شدت سکولاريزه شده و تابع لذت است.»

او فقر و تنگدستي را عاملي براي گرايش جوانان به اين سمت عنوان کرد و افزود: «فقر و تنگدستي و خلأ‌هاي جنسي افراد را به‌سوي انحرافات اجتماعي سوق مي‌دهد.»

آب روشن تصريح کرد: «يکي ديگر از عوامل مهمي که ممکن است در افزايش ازدواج سفيد نقش داشته باشد، شبکه‌هاي رسانه‌هاي اجتماعي است. اين شبکه‌ها نقش تسهيل کننده‌اي دارند و مي‌توانند برقراري اين نوع روابط را براي افراد آسان‌تر کنند؛ بنابراين نظارت و کنترل اين شبکه‌ها مي‌تواند در کاهش پديده ازدواج سفيد تاثيرگذار باشد.»

آب روشن يکي ديگر از عوامل جوانان به ازدواج سفيد را کمبود محبت در خانواده عنوان کرد و گفت: «در جواناني که در خانواده‌هاي بي‌محبت قرار مي‌گيرند و از موقعيت روحي و اجتماعي خود ناراضي هستند، برقراري روابط پنهاني با جنس مخالف و در مواردي ازدواج سفيد براي کسب آرامش و رضايت بيشتر رايج است.»

او تصريح کرد: «اگرچه برخي جوانان ازدواج سفيد را پناهگاهي براي جبران کمبود محبت مي‌دانند، اما اين آرامش ذهني هرگز به‌راحتي به دست نمي‌آيد؛ زيرا اين روابط به‌صورت پنهان و به‌دور از نظارت خانواده صورت مي‌گيرد. در چنين شرايطي حل اين مسائل و افزايش محبت در خانواده با کمک مشاوره فردي بسيار مؤثرتر از ازدواج سفيد است.»

او مشکلات اقتصادي را دليل ديگر براي روي‌آوردن برخي جوانان به ازدواج سفيد دانست و افزود: «در برخي موارد، کمبود محبت با مشکلات اقتصادي همراه مي‌شود. اين وضعيت به‌ويژه در افرادي که خانواده‌هايشان از نظر مالي ضعيف هستند مشهود است. آنها به دنبال حمايت مالي و عاطفي از جنس مخالف براي برقراري ارتباط هستند. آنها اغلب با افرادي که از نظر مالي برتر از خودشان هستند دوست مي‌شوند و اين دوستي به‌عنوان انگيزه ازدواج و رابطه تعريف مي‌شود.»

ريسک ازدواج سفيد براي دختران

آب روشن دررابطه‌با قانون ازدواج سفيد در ايران گفت: «قانون در جامعه ما ازدواج سفيد را به رسميت نمي‌شناسد؛ اما برخي از جوانان امروزي در متن زندگي با اين شيوه از با هم بودگي زندگي مي‌کنند و هيچ توجهي به رويکرد رسمي ندارند. در واقع، جوان به‌خاطر فرار از بار مسئوليت‌هاي مترتب بر ازدواج سنتي به ازدواج سفيد تن مي‌دهد.»

او تأکيد کرد: «اين نوع ازدواج عموماً براي دختران داراي ريسک فراوان بوده و با هراسي هميشگي توأم است؛ اما بخش بزرگي از دختران اين نوع زندگي را مقدمه‌اي براي زندگي دائمي تلقي مي‌کنند.»

آب روشن اين باور که دختران بيش از پسران در اين‌گونه ارتباطات دچار صدمه‌هاي روحي مي‌شوند را رد کرد و اظهار داشت: «اين باور در شرايطي قابل‌پذيرش است که دختر از اين سبک زندگي آگاه نباشد و ناخواسته درگير چنين روابطي شود؛ اما به نظر مي‌رسد بين پسر و دختر يا زن و مرد امروزي نوعي توافق ضمني و نانوشته حاکم است. اين بدين معناست که دختراني که دراين‌ارتباط قرار مي‌گيرند هيچ‌گونه انتظاري از پسر ندارند. در واقع، وجه مشترک انتظارات زن و مرد، زندگي در لحظه حال است.»

راه چاره براي مقابله با ازدواج سفيد

آب روشن راه برون‌رفت از وضعيت فعلي را تسهيل ازدواج و حذف بار حقوقي و مالي آن از جمله مهريه براي زنان يا حق طلاق براي مردان عنوان کرد. او گفت: «وضعيت نابسامان اقتصادي و فرهنگي و به‌تبع آن بيکاري گسترده جوانان تحصيل‌کرده، فقدان درآمد براي تشکيل خانواده و هزينه‌هاي سرسام‌آوري که سنت‌هاي دست‌وپاگير را بر جوانان تحميل مي‌کنند، همه‌وهمه پديده ازدواج و تشکيل نهاد خانواده را از منظر اعضاي جديد جامعه عملاً غيرممکن ساخته است.»

او ادامه داد: «عوامل ديگري که مطلوبيت ازدواج را کم و ريسک آن را به‌شدت افزايش مي‌دهد، افزايش طلاق در جامعه، انتشار آمار‌هاي فراوان از زندانيان مهريه، برچسب‌زني، موانع فرهنگي و طولاني‌بودن روند طلاق است؛ بخصوص زماني که يکي از طرفين به هر علتي خواهان خروج از رابطه باشد.»

اين جامعه‌شناس و آسيب‌شناس اجتماعي بيان داشت: «جوان امروزي زماني اقدام به ازدواج خواهد کرد که مطلوبيت‌هاي فردي‌اش قرباني حفظ ساختار ازدواج نشود، يعني بتواند از طريق ازدواج، پايگاه و منزلت اجتماعي خود را حفظ يا ترقي دهد، اما در شيوه سنتي اگر ازدواج منجر به شکست گردد محدوديت‌هاي فراواني در زمينه‌هاي حقوقي، اقتصادي و حتي اجتماعي به شخص تحميل مي‌گردد، لذا خواهيم ديد که ترس از ازدواج در جامعه تسري پيدا کرده و همانند موج موافق، توجيه‌گر شيوه‌هاي متنوع با هم بودگي از جمله ازدواج سفيد خواهد بود.»

آب روشن در پايان با اشاره به لزوم جلوگيري از ترويج ازدواج سفيد در جامعه گفت: «اميد است مسئولين امر باتوجه‌به پديده ازدواج سفيد در جامعه اقدامات لازم را جهت جلوگيري از ترويج آن انجام دهند. اين موضوع در کشور اسلامي ما امري غيرعادي تلقي مي‌شود و ما نبايد چنين اتفاقات غيراخلاقي را ترويج کنيم.»

منبع: IRNA