آمارهاي تکان‌ دهنده از مصرف آب در ايران

به گزارش ايسنا؛ رضا حاجي‌کريم؛ رئيس فدراسيون صنعت آب ايران، ضمن اشاره به برداشت‌هاي نادرست از آمار مصرف آب در کشور، تأکيد کرد: تکيه صرف بر عدد 80 تا 90 درصدي مصرف آب در بخش کشاورزي بدون توجه به تفاوت‌هاي اقليمي و منطقه‌اي، باعث شکل‌گيري يک خلط مبحث جدي در فهم بحران آب ايران شده است.

او با اشاره به موضوع فوق، خاطرنشان کرد: اين آمار (80 تا 90 درصد مصرف آب در بخش کشاورزي) در سال‌هاي نرمال از نظر بارش صحت دارد، اما دو نکته مهم بايد مورد توجه قرار گيرد. اول اينکه در سال‌هايي مثل امسال که خشکسالي به شدت افزايش پيدا کرده، مصرف آب در بخش کشاورزي نيز به طور چشمگيري کاهش يافته است. هم اکنون در بسياري از استان‌ها، دولت براي کشت اول و حتي کشت دوم محدوديت‌هاي شديدي اعمال کرده و همين امر باعث افت محسوس مصرف آب در اين بخش مي‌شود.

حاجي‌کريم افزود: نکته دوم نيز تفاوت قابل توجه الگوي مصرف در کلان‌شهر‌ها است. براي نمونه در استان تهران حدود 55 درصد از کل مصرف آب مربوط به بخش شرب است؛ بنابراين آن الگوي کشوري که مي‌گويد عمده مصرف در کشاورزي است، در کلان‌شهر‌ها مصداق ندارد و بايد به اين نکات توجه کرد.

او در پاسخ به اين سوال که از منظر سرانه، وضعيت دسترسي به آب در مناطق مختلف ايران چگونه است، اظهار کرد: تراکم جمعيت نقش تعيين‌کننده‌اي در سرانه دسترسي به آب شرب دارد. بر اساس شاخص‌هاي جهاني، سرانه زير 1700 متر مکعب در سال نشانگر تنش آبي است. متوسط کشور ما اکنون حدود 1300 مترمکعب است، اما اين عدد ميانگين گمراه‌کننده‌اي است. اگر استان‌هاي شمالي و خوزستان را کنار بگذاريم، در مرکز کشور - جايي که حدود 65 درصد جمعيت ايران زندگي مي‌کنند - سرانه دسترسي به آب تجديدپذير زير 500 مترمکعب است.

حاجي کريم تصريح کرد: اين وضعيت شامل تمام کلان شهر‌هاي مهم ايران مانند تهران، اصفهان، شيراز، کرج و قزوين مي‌شود. در تهران اوضاع حتي وخيم‌تر است؛ سرانه آب قابل دسترس تنها 335 متر مکعب به ازاي هر نفر است. نکته بدتر اينکه تهران اصلا آب ندارد و به همين دليل بايد صرفه‌جويي قابل توجهي صورت بگيرد.

او با بيان اينکه تهران اساساً منبع آب مستقل ندارد، خاطرنشان کرد: تقريباً تمام آبي که امروز در تهران مصرف مي‌شود از طريق سدهاي طالقان، لار، ماملو و کرج تأمين مي‌شود، در حالي که اين منابع متعلق به حوزه آبريز تهران نيستند. به عبارت ديگر، آب تهران حقابه‌اي غصبي است که از مناطق ديگر براي تأمين نيازهاي پايتخت منتقل مي‌شود و به اجبار اين اتفاق صورت مي‌گيرد. همين واقعيت نشان مي‌دهد چرا شهروند تهراني بايد در مصرف آب مسئولانه‌تر، سخت‌گيرانه‌تر و با وسواس بيشتري رفتار کند.

رئيس فدراسيون صنعت آب ايران درباره استانداردهاي جهاني براي مصرف آب نيز توضيح داد: در دنيا استانداردهاي متعددي وجود دارد که مي‌گويند نبايد بيش از 40 تا حداکثر 50 درصد از ذخاير آب تجديدپذير مصرف شود. فلسفه اين استاندارد هم همين است که طبيعت همواره دوره‌هاي پربارش و کم‌بارش را تجربه مي‌کند و اگر سالي خشک فرا برسد، بتوانيم بدون بحران شديد از آن عبور کنيم. تمدن‌هاي انساني در فلات ايران بيش از 7 هزار سال است که با چنين شرايطي زيسته‌اند و با دوره‌هاي کم‌آب سازگار شده‌اند.

او افزود: متاسفانه اکنون به دليل مصرف بي‌رويه، به نقطه‌اي رسيده‌ايم که اگر سال خشک اتفاق بيفتد، تازه به اين فکر مي‌کنيم که چه بايد بکنيم؛ آيا بايد شهرها را تخليه کنيم يا کشاورزي را تعطيل کنيم؟ خطاهاي سياست‌گذاري آبي در ايران موضوعي نيست که مربوط به امروز و ديروز باشد. ريشه اين موضوع به دهه 1330 و به‌طور مشخص از سال 1335 برمي‌گردد. متأسفانه هرچه جلوتر آمده‌ايم، دامنه اين خطاها گسترده‌تر شده است.

حاجي‌کريم با اشاره به ديرينه بودن بحران آب در کشور، خاطرنشان کرد: ما کشوري هستيم با حدود 400 ميليارد مترمکعب بارش سالانه و 100 ميليارد مترمکعب آب تجديدپذير. مطابق استاندارد‌هاي جهاني، مي‌توانيم تنها 40 تا 50 درصد از اين منابع را مصرف کنيم؛ يعني حداکثر 51 ميليارد مترمکعب در سال. تمام برنامه‌ريزي‌ها، سياست‌گذاري‌ها و الگو‌هاي توسعه بايد بر مبناي اين عدد باشد که به آن «ظرفيت آبي» يا Water Capacity مي‌گويند.

او درباره ميزان مصرف آب در ايران به نسبت استانداردها، تاکيد کرد: امروزه کل مصرف آب شرب کشور حدود 9 ميليارد متر مکعب و مصرف صنعتي حدود 3.7 ميليارد متر مکعب است، مصرف آب کشاورزي نيز به حدود 80 ميليارد متر مکعب رسيده است. به بيان ساده، ما بايد مصرف آب کشاورزي را به نصف کاهش دهيم تا در محدوده ظرفيت واقعي کشور زندگي کنيم.