آلرژي بهاري؛ علائم و روش‌هاي درمان

محمد حسن بمانيان، فوق تخصص آلرژي و ايمونولوژي باليني در رابطه با حساسيت فصلي به خصوص در فصل بهار گفت: بيماري‌هاي آلرژيک به طور عمده ريشه ژنتيکي دارند و افرادي که به اين بيماري‌ها مبتلا مي‌شوند، ژن‌هاي معيوبي را از والدين خود به ارث برده‌اند. اين ژن‌ها باعث تغيير در عملکرد سيستم ايمني بدن مي‌شوند.

وي ادامه داد: به‌طور طبيعي، وظيفه سيستم ايمني مقابله با عوامل ميکروبي و بيماري‌زا است، اما در افراد مبتلا به آلرژي، اين سيستم به اشتباه نسبت به برخي از عوامل محيطي مانند گرده گياهان، حيوانات يا برخي مواد غذايي واکنش نشان مي‌دهد. اين واکنش‌هاي غيرطبيعي منجر به بروز علائم باليني مختلفي مي‌شوند.

علائم بيماري‌هاي آلرژيک

بمانيان اظهار داشت: علائم آلرژي بسته به نوع آن متفاوت است و در قسمت‌هاي مختلف بدن اعم از مشکلاتي در پوست که شامل خارش، کهير و اگزما و مشکلات تنفسي که يکي از رايج‌ترين مشکلات آلرژيک در فصل بهار است و با علائمي مانند گرفتگي بيني، عطسه‌هاي مکرر، خارش بيني، آبريزش بيني (از جلو يا پشت حلق)، خلط مداوم، سرفه و تنگي نفس، ظاهر مي‌شود.

انواع آلرژي‌هاي تنفسي

اين فوق تخصص آلرژي و ايمونولوژي باليني در ادامه گفت: به طور کلي ما دو نوع آلرژي داريم. يکي آلرژي بيني که شامل علائم مربوط به دستگاه تنفسي فوقاني مانند زکام بهاره، عطسه و گرفتگي بيني و ديگري آسم آلرژيک که علائمي مانند سرفه، تنگي نفس و خس‌خس سينه که در دستگاه تنفسي تحتاني را ايجاد مي‌کند. اين بيماري‌ها با نام‌هاي مختلفي شناخته مي‌شوند و شدت آن‌ها در افراد مختلف متفاوت است. کنترل علائم با دوري از عوامل محرک و مصرف داروهاي ضد آلرژي امکان‌پذير است.

آلرژي‌ها ريشه ژنتيکي دارند

وي اذعان کرد: بيماري‌هاي آلرژيک، ريشه در ژنتيکي دارند، اما علائم آن‌ها از بدو تولد ظاهر نمي‌شود. اين بيماري‌ها معمولاً در دوران کودکي بروز مي‌کنند و بسته به سن، ممکن است شکل علائم تغيير کند. به عنوان مثال، در نوزادان ممکن است به‌صورت اگزماي شيرخوارگي ديده شود، اما در سنين بالاتر تبديل به زکام بهاره شود و حتي در برخي موارد به آسم آلرژيک تغيير ماهيت دهد.

بمانيان مطرح کرد: همچنين ژن‌هاي معيوب عامل و زمينه‌ساز آلرژي هستند، اما براي بروز علائم، شرايط محيطي نيز بايد فراهم باشد، افرادي که در محيط‌هاي آلوده يا در معرض آلرژن‌هاي قوي‌تر قرار دارند، ممکن است زودتر يا با شدت بيشتري دچار علائم شوند.

وي افزود: يکي از آن محيط‌ها تماس با نور خورشيد است که گفته مي‌شود کمبود ويتامين D مي‌تواند در افزايش حساسيت‌هاي آلرژيک نقش داشته باشد و يکي از مشکلات ديگر تئوري بهداشت است، يعني مصرف بي‌رويه آنتي‌بيوتيک‌ها و واکسيناسيون گسترده باعث کاهش درگيري سيستم ايمني با عوامل بيماري‌زا شده و در نتيجه، سيستم ايمني به سمت واکنش‌هاي غيرطبيعي نسبت به عوامل بيولوژيک و طبيعي سوق پيدا کرده است.

علائم خفيف آلرژي

اين فوق تخصص آلرژي و ايمونولوژي باليني گفت: در فصل بهار، بسياري از افراد با علائم آلرژيک مواجه مي‌شوند که شامل خارش چشم، عطسه، آبريزش بيني، خستگي زودرس و خواب‌آلودگي است. اين علائم معمولاً از اوايل صبح، زماني که ميزان گرده گياهان در هوا بيشتر است، شدت مي‌گيرند.

وي متذکر شد: برخي افراد در هنگام حضور در طبيعت با تشديد علائم روبه‌رو مي‌شوند و ممکن است نتوانند از زيبايي‌هاي بهاري لذت ببرند. شدت و دوره آلرژي در افراد مختلف متفاوت است؛ در حالي که برخي تنها در فصل بهار دچار علائم مي‌شوند، برخي ديگر ممکن است در تمام طول سال با مشکلات آلرژيک دست‌وپنجه نرم کنند.

توصيه براي کاهش اثرات آلرژي

بمانيان اذعان کرد: آلرژي‌هاي فصلي و مزمن اگرچه در افراد مختلف شدت و علائم متفاوتي دارند، اما در نهايت ريشه آن‌ها در عوامل ژنتيکي و محيطي نهفته است. بسياري از افراد با آلرژي‌هاي بيني کنار مي‌آيند، اما متخصصان توصيه مي‌کنند که براي جلوگيري از عوارض طولاني‌مدت، حتماً تحت معاينه و درمان پزشکي قرار بگيرند.

اين فوق تخصص آلرژي و ايمونولوژي باليني ادامه داد: اگر آلرژي بيني به‌موقع درمان نشود، مي‌تواند عوارض جدي اعم از کاهش يا از دست دادن حس بويايي و چشايي، درگيري گوش مياني و کاهش شنوايي (به‌ويژه در کودکان، که ممکن است بر يادگيري و رفتار آن‌ها تأثير بگذارد)، افزايش احتمال ابتلاء به آسم آلرژيک و راه‌هاي تشخيص و کنترل آلرژي ايجاد کند.

وي مطرح کرد: براي کاهش اثرات آلرژي، لازم است شدت علائم و نوع ماده حساسيت‌زا مشخص شود. پس از تشخيص، اقدامات پيشگيرانه و درماني توصيه مي‌شود. يکي از راه‌هاي مهم، اجتناب از عوامل تحريک‌کننده است.

بمانيان متذکر شد: به‌عنوان مثال، افراد مبتلا به آلرژي شديد نبايد در حين رانندگي، به‌ويژه در جاده‌هاي بين‌شهري، قرار بگيرند. تحقيقات نشان داده است که هنگام عطسه، فرد به‌طور ناخودآگاه چشمان خود را مي‌بندد. حال اگر فردي دچار عطسه‌هاي مکرر باشد، اين امر مي‌تواند لحظاتي ديد او را مختل کند و احتمال بروز تصادف و حوادث رانندگي را افزايش دهد.

درمان دارويي و روش‌هاي حساسيت‌زدايي

وي بيان کرد: داروهاي مختلفي براي کنترل آلرژي وجود دارد که بسته به شدت بيماري و شرايط بيمار، پزشک نوع مناسب آن را تجويز مي‌کند. برخي از داروها را مي‌توان در طولاني‌مدت مصرف کرد، اما برخي ديگر فقط براي دوره‌هاي کوتاه قابل استفاده هستند.

اين فوق تخصص آلرژي و ايمونولوژي باليني افزود: در مواردي که آلرژي بيني بسيار شديد باشد و به دارو درماني پاسخ ندهد، روش‌هاي حساسيت‌زدايي توسط پزشکان فوق‌تخصص اين حوزه انجام مي‌شود. هرچند اين روش‌ها در کشور ما به‌طور کامل در دسترس نيست، اما اميد مي‌رود که با توجه بيشتر وزارت بهداشت، امکان استفاده از اين روش‌ها براي بيماران فراهم‌تر شود.

لزوم توجه وزارت بهداشت به درمان آلرژي و پوشش بيمه‌اي آن

بمانيان اظهار داشت: بيماري‌هاي آلرژيک، اگرچه در ظاهر ساده به نظر مي‌رسند، اما تأثير قابل‌توجهي بر کيفيت زندگي و کارايي فردي و اجتماعي دارند. گزارش‌ها نشان مي‌دهد که در برخي جوامع، بيش از 20 درصد افراد به نوعي از آلرژي مبتلا هستند. با توجه به اين ميزان شيوع، ضروري است که وزارت بهداشت دسترسي آسان و همگاني به روش‌هاي درماني مؤثر را فراهم کند.

وي در ادامه گفت: يکي از مهم‌ترين درمان‌هاي آلرژي، واکسيناسيون و حساسيت‌زدايي است. براي تأمين اين روش درماني در کشور، لازم است وزارت بهداشت به‌عنوان متولي، واردات اين محصولات را انجام دهد و شرکت‌هاي بيمه را موظف کند تا اين درمان را تحت پوشش بيمه‌اي قرار دهند. اين اقدام مي‌تواند هزينه‌هاي درماني را براي اکثريت مبتلايان کاهش دهد و امکان بهره‌مندي از روش‌هاي مؤثر درماني را براي آن‌ها فراهم کند.

درمان‌هاي آلرژي

اين فوق تخصص آلرژي و ايمونولوژي باليني توضيح داد: علاوه بر واکسن و روش‌هاي حساسيت‌زدايي، درمان دارويي نيز نقش مهمي در کنترل آلرژي دارد. داروهايي مانند قرص‌هاي آنتي‌هيستامين، شربت‌هاي ضد حساسيت و اسپري‌هاي بيني معمولاً توسط پزشکان تجويز مي‌شوند و شدت علائم را کاهش مي‌دهند.

وي بيان کرد: در مورد نقش تغذيه در آلرژي‌هاي فصلي، تأثير غذاها بر آلرژي بيني بسيار ناچيز است. اما برخي افراد هنگام مصرف بعضي از صيفي‌جات، سبزيجات و ميوه‌ها واکنش‌هاي حساسيتي نشان مي‌دهند. به‌عنوان مثال، برخي افراد با خوردن خربزه دچار خارش گلو، گلودرد يا گزگز زبان مي‌شوند. چنين واکنش‌هايي ممکن است در مصرف برخي ميوه‌ها و خوراکي‌هاي ديگر نيز ديده شود.

هشدار درباره مصرف خودسرانه داروهاي آلرژي در فصل سفر

بمانيان هشدار داد: با آغاز فصل بهار و افزايش مسافرت‌هاي جاده‌اي، افراد مبتلا به آلرژي بايد در مصرف داروهاي ضد حساسيت دقت بيشتري داشته باشند. برخي از آنتي‌هيستامين‌ها، اگرچه تأثير خوبي در کاهش علائم دارند، اما مي‌توانند باعث خواب‌آلودگي، تاري ديد، خشکي دهان و خشکي چشم شوند؛ به همين دليل، افرادي که قصد رانندگي دارند، به‌ويژه در شب، نبايد پس از مصرف اين داروها پشت فرمان بنشينند. توصيه مي‌شود که در اين شرايط، فردي جايگزين براي رانندگي در نظر گرفته شود.

وي افزود: برخي داروهاي آنتي‌هيستامين جديدتر، خواب‌آلودگي کمتري ايجاد مي‌کنند، اما نوع داروي مناسب براي هر فرد به عواملي مانند شدت بيماري، شغل، سن و دوز مصرفي بستگي دارد و بايد توسط پزشک متخصص تجويز شود.

راهکاري براي کنترل موضعي آلرژي

اين فوق تخصص آلرژي و ايمونولوژي باليني خاطر نشان کرد: علاوه بر داروهاي خوراکي، برخي از درمان‌هاي موضعي مانند اسپري‌هاي بيني نيز براي کاهش علائم آلرژي استفاده مي‌شوند. اين اسپري‌ها که در کشور نيز با کيفيت‌هاي مطلوب توليد مي‌شوند، مي‌توانند علائم را به‌صورت موضعي کاهش دهند؛ با اين حال، استفاده نادرست از اين داروها ممکن است عوارضي مانند خشکي مخاط بيني و در برخي موارد خون‌دماغ شدن ايجاد کند. اما در صورت مصرف صحيح و تحت نظر پزشک، عوارض اين داروها حداقل خواهد بود. به همين دليل، بيماران بايد براي انتخاب داروي مناسب و روش صحيح استفاده، با پزشک متخصص مشورت کنند.

بمانيان تصريح کرد: با آغاز فصل بهار، افراد مبتلا به آلرژي فصلي، به‌ويژه آن‌هايي که به گرده‌هاي گياهي حساس هستند، بيشتر در معرض تشديد علائم قرار مي‌گيرند. براي کاهش اين علائم، رعايت توصيه‌هاي نظير محافظت در برابر عوامل محيطي، هنگام جابه‌جايي با وسيله نقليه، شيشه‌هاي خودرو را بالا نگه داريد، در محيط‌هاي طبيعي مانند پارک و جنگل حضور طولاني نداشته باشيد، زيرا گرده‌هاي گياهي ممکن است علائم را تشديد کنند، در داخل منزل، پنجره‌ها را بسته نگه داريد تا از ورود گرده‌ها جلوگيري شود، از نگهداري حيوانات خانگي و پرندگان خودداري کنيد، زيرا ممکن است موجب تحريک علائم آلرژي شوند و حتي گل‌هاي تزئيني داخل خانه نيز مي‌توانند محيطي براي رشد عوامل آلرژي‌زا ايجاد کنند، ضروري است.

پرهيز از عوامل تحريک‌کننده

بمانيان اظهار داشت: علاوه بر آلرژن‌هاي فصلي، برخي عوامل اعم از دود سيگار و قليان که افرادي که دچار آلرژي بيني هستند، در معرض دود سيگار، بيشتر در خطر ابتلاء به آسم قرار دارند، دود اسفند و ساير دودها که ممکن است موجب حملات تنگي نفس و سرفه شوند، مواد شوينده و پاک‌کننده‌ها که در روزهاي خانه‌تکاني، ترکيبات شيميايي مانند وايتکس، شيشه‌پاک‌کن و ساير مواد تميزکننده مي‌توانند باعث تحريک دستگاه تنفسي و حتي بستري شدن بيماران در بيمارستان شوند و همچنين اسپري‌هاي آرايشي و رنگ مو که برخي از اين مواد، به‌ويژه دکلره و اسپري‌هاي معطر، داراي ذرات معلق در هوا هستند که مي‌توانند علائم آلرژي بيني، چشم و دستگاه تنفسي را تشديد کنند. اين فوق تخصص آلرژي و ايمونولوژي باليني در پايان خاطر نشان کرد: براي کاهش اثرات آلرژي، توصيه مي‌شود که افراد حساس در تماس با اين مواد از ماسک استفاده کنند و در حد امکان از محيط‌هاي آلوده به گرده، دود و مواد شيميايي دور بمانند.

منبع: مهر