آزمون و خطاي VAR در دنيا و عقب‌ماندگي فوتبال ايران

اگر مباحث فني در حيطه مربيان و بازيکنان را کنار بگذاريم، آنچه در لابه‌لاي اخبار و تماشاي بازي‌هاي قابل توجه بود، به بحث زيرساخت‌ها، امکانات و نحوه برگزاري تورنمنت مربوط مي‌شود. حتي اگر همه اينها را هم ناديده بگيريم، بازهم نمي‌شود چشم روي يکي از مهم‌ترين کمبودهاي فوتبال‌مان بست.

به گزارش تابناک ورزشي، در يورو 2024 بازهم شاهد جنجال بر سر کمک داور ويدئويي و تصميمات حاصل از آن بوديم. تکنولوژي‌اي که دليل اصلي استفاده از آن، کمک به فوتبال و برقراري هرچه بيشتر عدالت براي تيم‌هاست، اما اشتباهات و به تبع آن اعتراض‌ها همچنان پابرجاست. کاسپر هيولمند، سرمربي دانمارک پس از شکست مقابل آلمان، گفت: «به اعتقاد من، فوتبال با VAR واقعي نيست. من هميشه VAR را دوست داشتم و فکر مي‌کنم تکنولوژي مي‌تواند به فوتبال کمک کند، اما به نظر من، وقتي چيزي واضح است، بايد آنقدر واضح باشد که حتي از روي ماه هم ديده شود.» موارد ديگري از اين دست اظهارنظرها و نارضايتي‌ها در يورو 2024 وجود داشت و به واقع داوري با وجود VAR هم مصون از اشتباهات مهم و تأثيرگذار نشده که البته موضوعي بديهي است.

در اين ميان آنچه اهميت دارد اينکه فوتبال دنيا سال‌هاست از کمک داور ويدئويي استفاده مي‌کند، اما فوتبال ايران همچنان براي ورود اين تکنولوژي انتظار مي‌کشد. در واقع زمان زيادي از آزمون و خطاي VAR در فوتبال دنيا مي‌گذرد، اما فوتبال ايران با وجود تمام وعده‌ها که شامل پنج دوره مديريتي رياست و سرپرستي (مهدي تاج، حيدر بهاروند، شهاب‌الدين عزيزي‌خادم، ميرشاد ماجدي و دوباره مهدي تاج) بود، هنوز در پيچ و خم ورود اين تکنولوژي است. يک هفته پيش مهدي محمدنبي، نايب رييس فدراسيون فوتبال، در اين خصوص گفت: «تا 12 روز آينده يک دستگاه VAR وارد کشور مي‌شود تا صداوسيما و مسئولان بررسي‌هاي لازم را براي استفاده از آن انجام بدهند. 40 روز بعد از آن 5 دستگاه ديگر وارد مي‌شود و تلاش مي‌کنيم تا روز 25 مرداد از سيستم‌ها استفاده شود.» او افزود: «ما تلاش مي‌کنيم از شروع ليگ VAR را داشته باشيم، اما اگر به هر دليلي تأخير خورد، نهايتاً از هفته چهارم ليگ برتر مسابقات با استفاده از اين تکنولوژي برگزار خواهد شد.»

در شرايطي که کمک داور ويدئويي يکي از مسائل مهم فوتبال ايران محسوب مي‌شود، اما در بسياري از کشورها اين مسئله حل شده و براساس تجربه به نقاط ضعف و قوت آن پي برده‌اند و براساس آن تصميمات جديدتري هم گرفته‌اند. به عنوان مثال انگليسي‌ها پروسه راه‌اندازي و استفاده، آزمون و خطا و حتي بحث بر سر ادامه يا قطع استفاده از آن را هم پشت سرگذاشته‌اند. در واقع با اتمام ليگ برتر انگليس و تعدد اشتباهات تأثيرگذار در طول فصل، پرونده جنجالي روي ميز برگزار کنندگان ليگ برتر قرار گرفت که حکايت از مخالفت تعدادي از باشگاه‌ها با ادامه استفاده از VAR داشت. گرچه در ادامه باشگاه‌‌هاي ليگ برتري به تداوم استفاده از فناوري کمک داور ويدئويي در رقابت‌هاي فصل آينده رأي مثبت دادند.

گفتني است مسئوليت ورود VAR به فوتبال ايران به شرکت توسعه و تجهيز اماکن ورزشي واگذار شده، اما با اين حال اين اتفاق تاکنون رخ نداده و استفاده از اين سيستم در ليگ برتر بيست‌وچهارم نيز در هاله‌اي از ابهام قرار دارد. اين در شرايطي است که بيش از يک دهه از استفاده آزمايشي سيستم ويدئو چک در ليگ فوتبال هلند مي‌گذرد. در سال 2016 در ايالات متحده آمريکا در تعدادي از مسابقات سطح پايين از اين تکنولوژي بهره گرفته شد و سپس در سال 2017 ليگ برتر فوتبال استراليا به نخستين ليگ در جهان تبديل شد که به طور رسمي از سيستم کمک داور ويدئويي استفاده کرد. در اروپا هم اين تکنولوژي به مرور در سال 2017 و 2018 به ليگ‌هاي فوتبال راه پيدا کرد و سيستم کمک داور ويدئويي براي نخستين بار در جام جهاني 2018 روسيه به طور رسمي استفاده شد تا دنياي فوتبال دوران جديدي از داوري را تجربه کند.

با تمام اين اوصاف، آنچه عيان است اينکه فوتبال ايران در تمام ابعاد، چه از لحاظ فني و چه از بُعد سخت افزاري و تجهيزات به روز، فاصله زيادي با فوتبال دنيا دارد. البته نيازي به مقايسه با فوتبال اروپا نيست و همين کشورهاي آسيايي هم از اين حيث در رده بسيار بهتري از ايران قرار مي‌گيرند. بنابراين طبيعي است که نگراني‌هاي بسياري از همين حالا براي فوتبال‌مان پس از ورود VAR وجود داشته باشد. اين تکنولوژي نياز به آموزش و داوران متخصص دارد که خلاءهاي موجود بر نگراني‌ها مي‌افزايد. براي تأييد اين مهم کافي است به بخشي از صحبت‌هاي علي تارقلي‌زاده، رئيس کميته روابط بين الملل فدراسيون فوتبال، توجه کنيم: «VAR وسيله‌اي نيست که به برق بزنيم راه بيفتد! در آخرين دربي، تيم کمک داور ويدئويي 72 ساعت نخوابيده بودند و مي‌گفتند کارهاي مختلفي مانده است. اين وسيله، وسيله پيچيده‌اي است. براي برنامه‌ريزي، تست، صحت سنجي و... نهادهاي مختلفي بايد نظارت کنند. براي هر بخش حداقل 7 تا 10 روز وقت مي‌خواهيم.»