آثار و برکات حضور امام رضا عليه السلام در ايران

1. تاسيس وتوسعه فضاهاي وموقوفات فرهنگي

بعد از شهادت امام در سنا آباد، محل دفن حضرت مبدل به عبادتگاه بزرگ اسلامي و يکي از کانون هاي علمي در آن تاسيس شد.

روضه مطهره رضويه از همان روز نخست خادم داشته و شخصي کليددار حرم مطهر بوده است. پس از مدتي در کنار قبر آن حضرت مسجدي ساخته و در اختيار زائران قرار مي گيرد.

به موازات ساختن مساجد رباط هايي نيز جهت سکونت زائران امام (عليه السلام)  ساخته و متصديان در آنجا به فعاليت مي پرداختند و براي رفاه و آسايش زائران کوشش مي کردند؛ مشهد امام علي بن موسي الرضا (عليه السلام)  محل مسکوني مي شود و اندک اندک در آنجا سکونت مي يابند و بعد از مدتي حالت يک قصبه را به خود مي گيرد و به «مشهدرضا » معروف مي گردد.

شاهرخ امير تيمور که در هرات حکومت مي کرد، به مشهد مقدس عنايتي بسيار داشت. در اين ايام به دليل وجود امنيت، مردم از گوشه و کنار، براي زيارت به مشهد مشرف مي شدند. در اين دوره فضاهاي جديدي براي عبادت و زيارت ساخته ميشد و در اختيار زائران حضرت رضا (عليه السلام)  قرار مي گرفت، گوهرشاد آغا رواق بزرگ دارالسياده، رواق دارالحفاظ و رواق دارالسلام را ساخت و در همين زمان، مسجد مجلل و باشکوه گوهرشاد نيز بنا گرديد.

مسجد جامع گوهرشاد يکي از مهمترين و زيباترين مساجد تاريخي وآثار معماري وهنري اسلامي است در بلاد و اماکن اسلامي به شمار ميرودبه پاسداشت حرم قدسي حضرت بنا گرديده است. اطراف اين بنا چندين مدرسه علمي ودارالقرآن با معماري خاص با شکوه شاخته شد.

احيا و تأسيس موقوفات دامنه دار فرهنگي در پيرامون مرقد امام رضا  (عليه السلام)  وحضرت معصومه نيز بهترين بستر براي توسعه فرهنگي و اقتصادي در ايران شد.

2. تاسيس مراکز درماني وفرهنگي واختصاص موقوفات:

بر اساس گزارش متون تاريخي همواره در جوار بارگاه ملکوتي حضرت علي بن موسي الرضا (عليه السلام)  مرکز و محلي براي درمان بيماران و مسافران وجود داشته است که بعدها به شفاخانه و يا دارالشفاء شهرت يافت ، زائرين ومردم ساکن در جوار حرم از آن بهره مند مي شدند.

به احترام آن حضرت و برکت قبر مطهرش موقوفاتي نيز به اين مراکز از طرف دوستداران اهل بيت  (عليه السلام)  اختصاص يافت و روز به روز اين روند گسترش يافت که تا به امروز مبدل به مرکز درماني بزرگ و قابل توجه با موقوفات خاص گرديده است.

3. تاسيس مدارس علمي و ديني

پس از اينکه مدفن در روستاي سنا آباد امام تبديل به زيارتگاه وسپس شهر گرديد؛ موقوفاتي به آن اختصاص يافت از نظر تمدني شهرهاي بزرگ از جمله شهر فعلي مشهد شکل گرفت وپيرامون حرم مدارس ديني وعلمي وکتابخانه هاي متعدد ساخته و تاسيس گرديد ومدتها خراسان بعنوان کانون بزرگ علمي شد واز هرات وماوراء النهر ونيشابور وسبزوار وديگر کانونهاي علمي جويندگان علم جذب اين مراکز شدند و همه آنها تحت الشعاع اين مرکز قرار گرفتند ومدارس علمي وديني در اين منطقه تاسيس ورونق يافت.

در دوره تيموريان مدارس بزرگ با موقوفات ويژه در اين شهر به فعاليت پرداختند قبل از آن ودر دوره صفويان و افشاريان همواره حاکمان به ديده احترام نسبت به اين بارگاه نگريسته اند و همين بينش ها سبب شده که رونق فرهنگي و علمي و تاثيرات اين بقعه با کرامت روز افزون گردد که در اينجا به اختصار به بخش کوچکي از آن اشاره گرديد. [1]

بر اين اساس مي توان گفت حضور امام رضا  (عليه السلام)  در ايران و به تبع آن ديگر وابستگان اهل بيت  (عليه السلام)  و فرزندان امام موسي بن جعفر  (عليه السلام)  در ايران زمينه ساز برکات بي شمار علمي وفرهنگي و تمدني گرديد که يکي از نمونه زيباي آن حرم حضرت معصومه در قم است که منشأ آثار و برکات علمي و تمدني بي نظير در تاريخ ايران است.

پي نوشت:

[1] عطاردي، تاريخ آستان قدس، ابن بطوطه، محمدبن عبدالله، سفرنامه، ترجمة محمدعلي موحد، تهران، علمي و فرهنگي، رضوان، محمدحسن، «‌ساختمان جديد بستهاي آستان قدس»، نامة آستان قدس، عيون اخبارالرضا، مجموعه مقالات کنگره بزرگ امام رضا  (عليه السلام) .

منبع: مرکز مطالعات و پاسخ‌گويي به شبهات (حوزه‌هاي علميه)؛ نويسنده : امير علي حسنلو