ايران چگونه صاحب بزرگ‌ترين ناوگان پهپاد رزمي منطقه شد؟

پس از انقلاب و آغاز جنگ تحميلي نيز تا مدت‌ها نياز مبرم جبهه‌هاي جنگ به تصاوير هوايي از مواضع بعثي‌ها به وسيله شناسايي و عکسبرداري توسط هواپيماهاي شناسايي RF-4 و در مقطعي RF-5 تامين مي‌شد. اما از آنجايي که جنگنده‌هاي شناسايي به واسطه غيرمسلح بودن‌شان، اهداف قابل شکاري براي جنگنده‌هاي رهگير و پدافند هوايي عراق محسوب مي‌شدند، رفته رفته از سال 1362 ايده استفاده از هواپيماهاي مدل به ذهن رزمندگان يگان هوايي سپاه رسيد و بنا شد باشگاه هوايي کشور در اين زمينه نيروهاي سپاه را آموزش دهند.

نخستين تجربه استفاده از پهپاد در منطقه عملياتي کانال پرورش ماهي رقم خورد و پس از آن «گردان رعد» هواپيماهاي بدون سرنشين سپاه در اهواز و در پادگاني در نزديکي جبهه‌ها با هدف تامين تصاوير شناسايي سپاه مستقر شد.

سادگي ظهور عکس‌ها و به روز بودن آنها، وضوح بالاي تصاوير، گستردگي مناطق عکسبرداري، کم هزينه بودن پرواز و عدم نياز به مهارت ويژه براي تفسير عکس ها از جمله ويژگي‌هايي بود که خيلي زود کارايي و در اولويت بودن پهپادها را براي فرماندهان روشن کرد و باعث شد گردان رعد با موفقيت در ساخت پهپادهايي تحت عنوان تلاش‌هاي 1 و 2 و 3 و مهاجر 1 و 2 به يگان پهپاد ارتقاء پيدا کند.

يگان پهپاد سپاه تا پايان جنگ با انجام 940 ماموريت شناسايي هوايي و ثبت 54 هزار قطعه عکس، موفق به شناسايي 18570 کيلومتر مربع از مناطق عملياتي و مواضع بعثي ها شد که از حيث حجم کار انجام شده در مقايسه با امکانات ابتدايي، يکي از اقدامات شگفت انگيز دوران دفاع مقدس به شمار مي‌رود.

به واسطه عملکرد موفق و چشمگير اين يگان در دوران دفاع مقدس، پس از جنگ نيز توسعه و تقويت توان پهپادي، هرچند با روندي کُند اما مورد توجه قرار داشت تا آنکه از اوايل دهه 80 تحول و رشد قابل توجهي با توليد پهپادهاي خانواده مهاجر و ابابيل در دو مجموعه صنايع هوايي قدس و هسا وابسته به وزارت دفاع آغاز شد.

به موازات اين اقدامات، در سالهاي آغازين دهه 80 نيز در مرکز تحقيقات و جهاد خودکفايي نيروي هوايي سپاه (هوافضاي فعلي) تحقيقات و کارهاي پژوهشي به منظور توليد پهپادهاي شناسايي، مراقبتي و رزمي آغاز، که منتهي به تولد خانواده پهپادهاي «شاهد» شد؛ خانواده پهپادهايي که طي سال‌هاي گذشته عمده مأموريت‌هاي شناسايي و رزمي نيروهاي مسلح را چه در حوزه سرزميني و چه در جبهه‌هاي مقاومت بر عهده داشته و از آن مي‌توان بعنوان پرافتخارترين خانواده پهپادهاي ايراني ياد کرد.

شاهد-121

اولين محصول آن پس از چندين سال تحقيق در اواخر دهه هشتاد با عنوان پهپاد شناسايي «شاهد-121» توليد و مورد بهره‌برداري عملياتي قرار گرفت.

شاهد-121 پهپاد شناسايي مراقبتي نيروي هوافضاي سپاه است که مداومت پروازي 10 ساعت، شعاع عملياتي 700 کيلومتر و بيشترين سرعت آن 180 کيلومتر بر ساعت است و همچنين مي‌تواند محموله‌اي به وزن 30 کيلوگرم را با خود حمل کند.

شاهد-129

دومين محصول از خانواده شاهد، پهپاد رزمي «شاهد-129» است که به اعتقاد بسياري از کارشناسان مسائل نظامي، اين پهپاد يکي از دارايي‌هاي استراتژيک و حياتي نيروهاي مسلح کشورمان محسوب مي‌شود.

شاهد-129 که نخستين پهپاد رزمي ايران با قابليت اجراي آتش عليه اهداف زميني با استفاده از بمب‌هاي هوشمند و هدايت دقيق سديد است، مهرماه سال 1391 رونمايي شد. اين پهپاد با مداومت پروازي 24 ساعته، بين 1700 تا 2000 کيلومتر دورتر از محل برخاستن خود مي‌تواند ماموريت رزمي اجرا کند.

نمونه پيشرفته شاهد-129 که از آن بعنوان MQ-1 ايراني نيز ياد مي‌شود، نمونه هدايت ماهواره‌اي آن است که به گفته فرمانده نيروي هوافضاي سپاه، توان حمل محموله آن 100 کيلوگرم افزايش يافته است.

درخشش شاهد-129 در صحنه‌هاي مختلف عملياتي و قابليت‌هاي بالاي رزمي آن به گونه‌اي نظرها را جلب کرد که علاوه بر نيروي هوافضاي سپاه، سال گذشته نيروي دريايي ارتش نيز به جمع کاربران اين پهپاد در کشور پيوست و تعدادي از آنها با نام «سيمرغ» را براي اجراي عمليات‌هاي گشت دريايي و رزمي در منطقه سوم دريايي نبوت نداجا به کار گرفت.

شاهد-191

آغاز دهه 90، شروع فصل جديدي براي توسعه توان پهپادي نيروي هوافضاي سپاه به شمار مي‌رود، چراکه در آذرماه سال 1390 خبر به غنيمت گرفتن پهپاد آمريکايي «آر کيو 170» که در آن زمان يکي از پيشرفته‌ترين و در عين حال سرّي‌ترين فناوري‌هاي نظامي آمريکا به حساب مي‌آمد، در صدر اخبار رسانه‌هاي دنيا قرار گرفت.

پس از اين اقدام و کشف و رمزگشايي از داده‌ها و اطلاعات اين هواپيماي بدون سرنشين، رفته رفته کار مهندسي معکوس و توليد اين پهپاد در مرکز تحقيقات و جهاد خودکفايي نيروي هوافضاي سپاه آغاز شد و در نهايت منجر به توليد طيف جديدتري از پهپادهاي رزمي مدرن در اين نيرو شد.

شاهد-191 نمونه مراقبتي، شناسايي، رزمي و در عين حال جنگ الکترونيک است که با الگو برداري از RQ-170 و در مقياس کوچکتري از آن ساخته شده است.

اين پهپاد که از موتور توربوجت برخوردار است، بيشترين سرعت 300 کيلومتر بر ساعت، مداومت پرواز 4.5 ساعته، شعاع عملياتي 450 کيلومتر، سقف پرواز 40 هزارپا و قابليت حمل محموله به وزن 50 کيلوگرم را دارد.

شاهد-191 همچنين براي اجراي عمليات‌هاي رزمي مي‌تواند 2 بمب هوشمند هدايت دقيق سديد را درون محفظه زيرين خود حمل کند.

ويژگي بارز اين پهپاد، ‌ تاکتيکي بودن آن است؛ به اين معنا که براي به پرواز درآمدن آن نيازي به پرتابگرهاي معمول پهپاد(Jato) و يا حتي باند پروازي وجود ندارد؛ شيوه به پرواز درآمدن اين پهپاد اينگونه است که پهپاد بر روي جايگاه ويژه‌اي روي يک خودرو تاکتيکي سوار مي‌شود و اين خودرو با حرکت سريع بر روي يک جاده صاف، نيروي اوليه لازم براي به پرواز درآمدن پهپاد را تامين مي‌کند و پس از رسيدن به قدرت اوليه موتور، پهپاد از جايگاه خود جدا مي‌شود و به پرواز در مي‌آيد.

ديگر نمونه از اين پهپاد، صاعقه نام دارد که از موتور ملخي به جاي موتور توربوجت نيروي پيشران خود را تامين مي‌کند، اما در عين حال قابليت حمل 4 بمب هوشمند سديد را دارد. مزيت اين روش پرواز اين است که پهپاد براي به پرواز درآمدن نيازي به تجهيزات اضافه و دست و پاگير معمول در دنيا ندارد و همچنين از هر نقطه‌اي که تنها يک سطح صاف براي حرکت يک خودرو وجود داشته باشد، مانند خيابان، جاده، و يا حتي در خيابان‌هاي شهري هم مي‌توان پهپاد بمب افکن تهاجمي را به پرواز درآورد.

شاهد-178 نيز نمونه مقياس اصلي پهپاد «آر کيو 170» است که از آن به منظور عمليات‌هاي شناسايي استفاده مي‌شود.

شاهد-133

شاهد-133 ديگر عضو خانواده شاهد است که تاکنون اطلاعات رسمي در خصوص آن منتشر نشده است، اما بر اساس تصاوير منتشر شده از آن، يک پهپاد مراقبتي-رزمي ملخي است که قابليت حمل 2 بمب هوشمند سديد را دارد و در رزمايش پهپادي نيروي هوافضاي سپاه در سال گذشته نيز بر اساس تصاوير منتشر شده، دست کم بيش از 20 فروند آن مورد استفاده قرار گرفت.

توصيه استراتژيک رهبر انقلاب به نيروي هوافضاي سپاه

آنچه تاکنون گفته شد، بررسي توانمندي‌هاي تنها يک نمونه از پهپادهاي کشورمان و آن هم خانواده «شاهد» بود که در نيروي هوافضاي سپاه توسعه يافته است، بي‌ترديد ديگر دستاوردهاي حوزه پهپادي مانند خانواده «مهاجر» و «ابابيل» نيز که طي سالهاي اخير در صنعت دفاعي کشورمان به پهپادهاي رزمي تبديل شده‌اند، از ديگر برگ‌هاي برنده جمهوري اسلامي ايران در حوزه پهپادها به شمار مي‌رود، اما چندي پيش سردار اميرعلي حاجي‌زاده فرمانده نيروي هوافضاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي از يک استراتژي نظامي در حوزه به‌کارگيري پهپادها پرده برداشته که توسط رهبر معظم انقلاب مطرح شده است.

رهبر انقلاب فرمودند اقدامات صورت گرفته بسيار خوب است اما تعداد پهپادها کم است و بايد آن را زياد کنيد

فرمانده نيروي هوافضاي سپاه با اشاره به يکي از توصيه‌هاي رهبري در خصوص بکارگيري پهپادهاي رزمي، مي‌گويد: در جلسه‌اي که 3-4 سال پيش در حوزه پهپاد با رهبر معظم انقلاب داشتيم، ايشان فرمودند که اقدامات صورت گرفته بسيار خوب است، اما تعداد پهپادها کم است و بايد آن را زياد کنيد. پس از اين موضوع همه براي افزايش تعداد پهپادها بسيج شديم.

توصيه رهبر معظم انقلاب در خصوص پهپادها از آنجايي حائز اهميت است که حکايت از درک عميق فرمانده معظم کل قوا از واقعيت‌هاي عرصه رزم حتي در حوزه‌هاي تخصصي دارد، چراکه بکارگيري پهپادهاي رزمي در عمليات‌هاي تهاجمي در صورتي که تک فروندي انجام شود، احتمال عدم موفقيت آن بسيار بيشتر از حالت تهاجم چندين فروندي خواهد بود.

اين موضوع را از سويي مي‌توان با تاکتيک حمله دسته جمعي قايق‌هاي تندرو و احاطه هدف از زواياي مختلف مقايسه کرد که آن هم ابداعي نيروي دريايي سپاه در خليج فارس است.

منبع:ايران