ايران هنوز پشت چراغ قرمز ترانزيت و تجارت اوراسيا

با اين حال، سهم واقعي کشور از ترانزيت منطقه‌اي کمتر از 22 ميليون تن است؛ رقمي ناچيز در برابر ظرفيت بالقوه‌اي که کارشناسان آن را بيش از 400 ميليون تن برآورد مي‌کنند.

به گزارش خبرگزاري فارس؛ ريشه اين شکاف در بي‌برنامگي و نبود هماهنگي ميان بيش از 14 نهاد تصميم‌گير در حوزه ترانزيت نهفته است. نبود «فرماندهي واحد»، پراکندگي تصميمات و اولويت‌بندي‌هاي ناهماهنگ، موجب شده سرمايه‌هاي کشور به جاي تمرکز بر پروژه‌هاي کليدي، در طرح‌هاي کم‌اثر و موازي صرف شود.

فريبرز محمدي، رئيس دفتر امور زيربنايي و توليدي مرکز ارزيابي و نظارت راهبردي مجمع تشخيص مصلحت نظام، تصريح کرده است که ترانزيت مي‌تواند علاوه بر ايجاد درآمد و اشتغال، سپري در برابر تحريم‌ها باشد. با اين حال، ناهماهنگي‌ها و نبود سند جامع حمل‌ونقل باعث شده فرصت‌هاي منطقه‌اي يکي پس از ديگري از دست برود.

او تأکيد دارد که کشورهايي چون چين و قفقاز منتظر ما نمانده‌اند و مسيرهاي جايگزين را حتي با هزينه بالاتر انتخاب کرده‌اند.

در همين حال، عراق با پروژه 1700 کيلومتري جاده توسعه (راه ابريشم عراق) به دنبال جابه‌جايي سالانه 100 ميليون تن کالا از بندر فاو به ترکيه است و پاکستان با توسعه بندر گوادر در همکاري با چين در حال تثبيت موقعيت خود در مسير شرق- غرب است. در مقابل، بندر چابهار ايران و مسيرهاي ريلي متصل به آن هنوز در انتظار تصميم و اقدام‌اند.

کارشناسان هشدار مي‌دهند که در رقابت امروز، زمان تعيين‌کننده‌ترين عامل است. سيد طه حسين مدني، رئيس انديشکده حکمراني هوشمند، مي‌گويد که نبود سند جامع حمل‌ونقل موجب شده تصميم‌ها به‌صورت مقطعي و غيرعلمي گرفته شود. احداث هزاران کيلومتر ريل بدون استفاده، نشانه همين سردرگمي است.

به گفته او، در حالي‌ که ايران از نظر جغرافيايي بهترين مسير براي اتصال آسياي مرکزي و قفقاز به آب‌هاي آزاد است، ضعف مديريتي و کندي در توسعه زيرساخت‌ها در کنار چالش‌هاي مرزي، باعث شده کشورهاي رقيب با مزيت‌هاي کمتر، نقش بيشتري در ترانزيت جهاني ايفا کنند.

کارشناسان تاکيد دارند که ترانزيت تنها مسير درآمدي نيست، بلکه ابزاري براي تقويت نفوذ اقتصادي و کاهش آسيب‌پذيري کشور در برابر فشارهاي خارجي است.

ايران اگر نتواند از آخرين فرصت‌ها براي تدوين سند جامع و تشکيل فرماندهي واحد بهره گيرد، ممکن است جايگاه تاريخي خود در مسير تجارت جهاني را براي هميشه از دست بدهد.