ايران هر لحظه مي‌تواند غني‌سازي را بازسازي کند

«رافائل گروسي» مديرکل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روز پنجشنبه در دانشگاه «پلي‌تکنيک فدرال لوزان» EPFL درباره نقش ديپلماسي هسته‌اي، چالش‌هاي جهاني و فعاليت‌هاي آژانس سخنراني و به سوالات حاضران پاسخ داد.

به گزارش  ايسنا، گروسي در اين نشست گفت که علاقه جهاني به انرژي هسته‌اي در حال افزايش است و به‌جز آلمان که به‌طور کامل از انرژي هسته‌اي خارج شده، ساير کشورها يا همچنان از اين انرژي استفاده مي‌کنند يا در حال بازنگري سياست‌هاي خود هستند و ترديدهايشان نسبت به آن کاهش يافته است.

مديرکل آژانس همچنين تأکيد کرد فناوري هسته‌اي تنها به توليد انرژي محدود نمي‌شود و مي‌تواند در درمان سرطان، مديريت آب و حفاظت از محيط زيست از جمله کاهش آلودگي پلاستيکي نقش مهمي داشته باشد؛ حوزه‌هايي که به‌ويژه براي کشورهاي در حال توسعه اهميت دارد.

او با اشاره به بحران‌هاي سياسي و خطر گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي، از جمله وضعيت نيروگاه زاپوريژيا در اوکراين، تأکيد کرد نقش آژانس در چنين موقعيت‌هايي «حضور و نظارت فعال» به‌ويژه در کشورهايي مانند ايران است که به ادعاي او نگراني‌هايي درباره برنامه هسته‌اي آن‌ها وجود دارد.

بدون رژيم بازرسي‌هاي دقيق، امکان بازگشت به اعتماد وجود ندارد!

مديرکل آژانس در ادامه سخنراني خود به حملات تجاوزکارانه انجام‌شده عليه تأسيسات هسته‌اي ايران توسط آمريکا و رژيم صهيونيستي اشاره کرد و گفت: در ژوئن گذشته، شاهد حملاتي به تأسيسات هسته‌اي ايران بوديم. اين اتفاق به شکلي تقريباً باورنکردني بود. توافق برجام که توسط آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نظارت مي‌شد و محدوديت‌هايي بر برنامه هسته‌اي ايران اعمال مي‌کرد، به تدريج کنار گذاشته شد. توضيح کامل آنچه رخ داده زمان زيادي مي‌برد، اما به طور کلي شما از اين موضوع آگاه هستيد. اين مسير به تدريج رها شد و مسئوليت اين موضوع بين طرفين مشترک است و مي‌تواند موضوع بحث باشد. اما در نتيجه، يک درگيري کوتاه و خشونت‌آميز رخ داد.

گروسي همچنين گفت: اکنون ما در حال تلاش براي بازسازي اعتماد با ايران هستيم، زيرا بدون اعتماد که از طريق رژيم بازرسي‌هاي دقيق ايجاد مي‌شود، امکان بازگشت به اعتماد وجود ندارد. بايد بازرسي‌ها انجام شود وگرنه اعتماد بازسازي نمي‌شود و خطر باقي ماندن مسئله به صورت نيمه‌باز مي‌تواند به استفاده دوباره از زور در اين درگيري‌ها منجر شود. ما از طريق ديپلماسي آرام و پشت‌پرده در حال کار روي اين موضوع هستيم. در دنيايي که همه‌چيز در معرض ديد است، گفت‌وگوهاي غيررسمي، کانال‌هاي مخفي و مذاکرات محرمانه نقش مهمي دارند و براي جلوگيري از تشديد درگيري‌ها و گسترش خشونت در منطقه‌اي که همين حالا هم از خشونت رنج مي‌برد، ضروري هستند.

آژانس نمي‌تواند به اسرائيل برود!

در ادامه، مجري برنامه از رئيس ديدبان هسته‌اي سازمان ملل متحد پرسيد که «اسرائيل هرگز معاهده ان‌پي‌تي را امضا نکرده و بازرسي آژانس از تاسيسات آن ممنوع است. آيا اين عادلانه است؟» که گروسي گفت: «نمي‌گويم ممنوع است. آژانس اختيار و اجازه‌ رفتن به آنجا را ندارد!»

مديرکل آژانس بين‌المللي درباره تهديدات «وضعيت هسته‌اي اسرائيل براي منطقه» شروع به توجيه کرد و گفت: جهان هسته‌اي ما بر اساس معاهده منع گسترش تسليحات هسته‌اي (ان‌پي‌تي) شکل گرفته است. وقتي من در سال 1961 به دنيا آمدم، هنوز اين معاهده وجود نداشت. در آن زمان، جان اف. کندي (رئيس‌جمهور پيشين آمريکا) هشدار داده بود که اگر اوضاع به همين شکل پيش برود، ممکن است 20 تا 25 کشور به تسليحات هسته‌اي دست پيدا کنند. تصور کنيد جهاني با اين تعداد کشور مسلح به سلاح هسته‌اي چه وضعيتي داشت. به همين دليل، در آن زمان، اتحاد جماهير شوروي، ايالات متحده و ديگر کشورهاي کليدي تصميم گرفتند که بايد اين روند را کنترل کنند، چون بيش از حد خطرناک بود. اين تصميم منجر به ايجاد معاهده منع گسترش تسليحات هسته‌اي شد. طبق اين معاهده، پنج کشور عضو دائم شوراي امنيت سازمان ملل (که در آن زمان سلاح هسته‌اي داشتند) به عنوان قدرت‌هاي هسته‌اي شناخته شدند و ديگر کشورها به طور داوطلبانه متعهد شدند که سلاح هسته‌اي توليد نکنند. در ازاي اين تعهد، آن‌ها به فناوري هسته‌اي صلح‌آميز دسترسي پيدا مي‌کردند و تحت بازرسي‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار مي‌گرفتند.

او با يادآوري اينکه «تا امروز، چهار کشور (سه کشور و رژيم صهيونيستي) از اين معاهده خارج مانده‌اند يا آن را نپذيرفته‌اند»، گفت: اين کشورها را نام مي‌برم و سريع متوجه مي‌شويد چرا اين تصميم را گرفتند. نمي‌گويم کارشان درست بوده يا نه، اما دلايلشان روشن است: هند، پاکستان، اسرائيل و کره شمالي. حالا به سؤالم برمي‌گرديم: آيا اين وضعيت عادلانه است؟ برخي مي‌گويند خير، چون ما ايران را بازرسي مي‌کنيم اما اسرائيل را نه. اين انتقاد از اين زاويه مطرح مي‌شود که چرا برخي کشورها بازرسي مي‌شوند و برخي نه. اسرائيل به صراحت اعلام کرده که عضو معاهده ان پي‌تي نيست و بنابراين بازرسي‌هاي مرتبط با برنامه راهبردي آن انجام نمي‌شود. ما فقط تأسيسات غيرراهبردي و غيرنظامي آن‌ها را بازرسي مي‌کنيم. اسرائيل سياست «ابهام هسته‌اي» را دنبال مي‌کند، يعني نه تأييد مي‌کند که سلاح هسته‌اي دارد و نه تکذيب مي‌کند. به همين دليل، ما به بخش‌هاي حساس برنامه آن‌ها دسترسي نداريم.

اسرائيل مي‌گويد به دليل تهديدات وجودي نمي‌تواند از ابهام هسته‌اي دست بکشد

گروسي با طرح اين پرسش که «نظر شخصي من چيست؟»، در نقش سخنگوي رژيم صهيونيستي ظاهر شد و گفت: من معتقد به جهاني بدون تسليحات هسته‌اي هستم و فکر مي‌کنم همه کشورها بايد معاهده ان‌پي‌تي را امضا کنند. اما در عين حال، در دنياي واقعي زندگي مي‌کنيم. اسرائيل مي‌گويد به دليل تهديدات وجودي که با آن مواجه است، نمي‌تواند از اين سياست دست بکشد. توضيح اين موضوع بر عهده خودشان است، نه من. اما وقتي کشوري وارد سيستم ان‌پي‌تي مي‌شود، نبايد از برنامه غيرنظامي به عنوان پوششي براي توسعه سلاح هسته‌اي استفاده کند. اين دقيقاً کاري است که صدام حسين در عراق انجام داد. او ادعا مي‌کرد برنامه‌اش غيرنظامي است، اما در خفا سلاح هسته‌اي توسعه مي‌داد. در آن زمان، قبل از پروتکل الحاقي و سيستم‌هاي پيشرفته‌تر بازرسي، بازرسان آژانس فقط آزمايشگاه‌هايي را مي‌ديدند که ظاهراً فعاليتي در آن‌ها نبود، در حالي که در اتاق بغلي، برنامه تسليحاتي پيش مي‌رفت. اين يک فريبکاري کامل بود. به همين دليل، سيستم بازرسي‌هاي بين‌المللي تقويت شد.

او با بيان اينکه «اين سؤال پيچيده‌اي است که مسائل عدالت و تعادل ژئوپليتيکي را مطرح مي‌کند»، گفت: اما ما در جهاني زندگي مي‌کنيم که عادلانه نيست. کاري که مي‌توانيم انجام دهيم، کاهش خطرات، مديريت درگيري‌ها و حرکت به سمت ثبات بيشتر است. اين رويکردي است که ما امروز دنبال مي‌کنيم.

به‌صراحت گفته‌ام ايران سلاح هسته‌اي ندارد

در بخش ديگري از اين نشست و در پاسخ به سؤالي درباره نقش آژانس در حملات اخير آمريکا به ايران، گروسي مدعي شد: ما يک سازمان صلح‌طلب هستيم. از لحظه‌اي که تصميم به بمباران گرفته مي‌شود، نقش ما به عنوان يک نهاد متعهد به صلح برجسته مي‌شود. برخي ادعا مي‌کنند که آژانس تا حدي مسئول اين حملات است، زيرا ما گزارش‌هايي درباره برنامه هسته‌اي ايران منتشر کرديم. اما اين بخشي از مأموريت ماست؛ ما موظف بوديم اين گزارش‌ها را تهيه کنيم.

گروسي در ادامه گفت: مي‌خواهم نکته‌اي را روشن کنم. درباره آخرين گزارشي که کمي قبل از حملات منتشر کردم، حرف و حديث‌هاي زيادي وجود داشت؛ گويي که اين گزارش‌ها آخرين ميخ به تابوت و يا جرقه‌اي براي شروع درگيري بودند. اما مثل هميشه، کساني که اين ادعاها را مطرح مي‌کنند، معمولاً گزارش‌ها را نخوانده‌اند يا درک درستي از آن‌ها ندارند. اگر اين افراد زحمت مطالعه گزارش‌ها را به خودشان داده بودند، مي‌ديدند که من در آن گزارش صراحتاً گفتم ايران سلاح هسته‌اي ندارد و برنامه‌اي اختصاصي براي ساخت سلاح هسته‌اي هم ندارد. البته، سؤالاتي هم درباره شفافيت برنامه ايران مطرح کردم و به کمبودهايي اشاره کردم.

او با ادعاي اينکه «نقش ما در اين موقعيت، پيشگيري و بازسازي اعتماد است»، افزود: من اين را فقط اينجا در دانشگاه نمي‌گويم؛ اين را در واشنگتن و هر جاي ديگري که لازم بوده، گفته‌ام. تنها راه‌حل پايدار، يک راه‌حل ديپلماتيک است. آنچه اتفاق افتاده، اتفاق افتاده و نمي‌توان تاريخ را بازنويسي کرد. اما کاملاً واضح است که ايران ظرفيت‌هاي هسته‌اي دارد و اين ظرفيت‌ها همچنان وجود دارند، هرچند زيرساخت‌هايي در حملات تخريب شده‌اند. اما همان‌طور که شما بهتر از من مي‌دانيد، دانش علمي را نمي‌توان نابود کرد.

تلاش مي‌کنيم عناصر يک توافق جديد را کنار هم بگذاريم

مديرکل آژانس در پايان تصريح کرد: اگر ايران تصميم بگيرد ظرفيت‌هاي غني‌سازي اورانيوم يا ديگر فعاليت‌هاي هسته‌اي خود را بازسازي کند، اين کار براي کشوري با عزم جدي مثل ايران غيرممکن نيست. يا حتي ممکن است ايران مسيري شبيه کره شمالي را انتخاب کند و بگويد «ما ديگر با معاهده منع گسترش تسليحات هسته‌اي و آژانس کاري نداريم.» به همين دليل، مهم است که ما تلاش کنيم اعتماد را بازسازي کنيم. خوشبختانه، مي‌بينم که در ايالات متحده هم اراده‌اي براي اين کار وجود دارد. ما با آقاي ويتکاف و ديگران همکاري زيادي داريم تا عناصر يک توافق جديد را کنار هم بگذاريم و اوضاع را کمي تثبيت کنيم. اين نقشي است که ما تا به حال داشته‌ايم و اميدوارم در آينده هم بتوانيم آن را ادامه دهيم.