اهميت استراتژيک کريدور ارس براي ايران

به‌گزارش خبرگزاري تسنيم، پروژه 107 کيلومتري کريدور ترانزيتي ارس (آق‌بند ـ کلاله ـ جلفا) که مسير ترانزيت کالا و صادرات از اروپا به جمهوري آذربايجان و بالعکس را تسريع مي‌کند، از سال 1402 در امتداد رود مرزي ارس آغاز شده و با بيش از 15 درصد پيشرفت فيزيکي در حال اجراست.

کريدور ترانزيتي ارس با اعتبار 5 هزار ميليارد تومان توسط قرارگاه خاتم‌الانبيا اجرا مي‌شود و از جلفا تا کلاله در شهرستان خداآفرين را از طريق پل آق‌بند به جمهوري آذربايجان متصل مي‌کند.

کريدور ارس، جاده‌اي است که در دو دهه اخير، از سوي جمهوري اسلامي ايران خدماتي به جمهوري آذربايجان ارائه مي‌کرد و پس از جنگ 2020 قره‌باغ که آذربايجان خاک اشغال‌شده خود را از ارمنستان پس گرفته است، اين مسير کوتاه‌تر شده و با توجه به وضعيت جديد، ايران اقدام به به‌سازي، نوسازي و تعريض جاده قبلي کرده و کارفرماي اين پروژه شرکت ساخت و توسعه زيربناهاي حمل‌ونقل کشور است.

با بهسازي، نوسازي و تعريض کريدور ارس، علاوه‌بر آذربايجان، کشورهاي ديگر نيز مي‌توانند از اين مسير استفاده کنند و کريدور ارس بخشي از گذرگاه عظيم شرق به غرب يا همان کريدور مياني باشد که از روسيه و چين آغاز شده و با عبور از کشورهاي آسياي ميانه، قفقاز، ايران و ترکيه به اروپاي شرقي و تا انگليس امتداد داشته باشد.

جاده سابق موسوم به کريدور ارس کنوني، در ابتداي انقلاب اسلامي ايران توسط جهاد سازندگي ساخته شده که به دنبال ايجاد راه‌هاي ارتباطي بين شهرستان‌ها و روستاهاي منطقه بود و با استانداردهاي امروزي، استفاده از اين جاده براي کاميون‌هاي ترانزيتي با چالش‌هاي بسياري همراه است.

کريدور ارس، بيشتر مسير کاميون‌هاي ترانزيتي بين‌المللي خواهد بود که در طول اين مسير حدود 50 روستا با دو شهرستان جلفا و هاديشهر وجود دارد که ساکنان بومي اين منطقه نيز از مزاياي راه‌اندازي اين کريدور بهره‌مند مي‌شوند.

البته؛ کريدور ارس مختص ترانزيت کالا و مسافر بين جمهوري آذربايجان و جمهوري اسلامي ايران نيست بلکه اين کريدور، مسير تکميلي کريدورهاي شرق - غرب و شمال - جنوب کشور بوده و کريدور اوراسيا را نيز تکميل خواهد کرد.

سياست اتخاذي مديران اجرايي و توجه قوه مقننه در عصر رقابت کريدورها، بايد معطوف به تکميل پازل کريدوري ايران در کريدور ارس باشد. چنانچه گفته شد، نقش مهم کريدور ارس در به سرانجام‌ رساندن کريدور مياني که يکي از مسيرهاي انتقال کالا از چين به اروپاست حايز اهميت است و با تحقق اين مهم، افق پيش روي اقتصاد و صادرات، متجلي خواهد شد.

آذربايجان‌شرقي همواره نقش محوري در مبادلات تجاري و اقتصادي با کشورهاي همسايه و اروپا ايفا کرده و در زمان کنوني نيز اين استان با برخورداري از دو پايانه مرزي نوردوز و جلفا همچنان در اين زمينه ايفاي نقش مي‌کند که اجراي کريدور ترانزيتي ارس و پايانه مرزي کلاله، سهم صادراتي اين منطقه افزايش خواهد داد.

ميزان صادرات و واردات و محموله‌هاي ترانزيت ورودي و خروجي از پايانه مرزي نوردوز در 9 ماهه نخست سال جاري، بيش از يک ميليون تن ثبت شده است و در مجموع حدود 201 هزار و 900 دستگاه وسيله نقليه سنگين باري از پايانه‌هاي مرزي جلفا و نوردوز تردد کرده‌اند. ميزان صادرات از مرز جلفا نيز در 9 ماهه نخست امسال، 317 هزار و 666 تن به ارزش بيش از 200 ميليون دلار بوده است.

پايانه مرزي کلاله نيز در محدوده شهرستان خداآفرين واقع شده است و در فاصله 247 کيلومتري با تبريز، فاصله 50 کيلومتري با مرز همجوار نوردوز و فاصله 110 کيلومتري با مرز جلفا در جوار جمهوري خودمختار نخجوان قرار دارد که اجراي اين پايانه مضاف‌بر رونق اقتصادي کشور، موجب اشتغالزايي و رونق ترانزيت کالا خواهد شد.

عمليات اجرايي اين پايانه مرزي با توافقات مرزي جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان با احداث پل مرزي اتومبيل‌رو بر رودخانه ارس در نقطه مشترک کلاله - آق‌بند در سال جاري آغاز شده است.

هيچ دستگاهي حق ندارد در روند اجراي کريدور ارس مشکل ايجاد کند

علي‌اکبر پورجمشيديان، معاون امنيتي و انتظامي وزير کشور در گفت‌وگو با خبرنگار تسنيم در تبريز، خاطرنشان کرد: مسائلي که در اجراي کريدور کلاله - جلفا (ارس) مطرح بود، طي جلسه چندساعته حول مسائل مرزي با استاندار آذربايجان‌شرقي و اعضاي کارويژه ملي و استاني و منطقه‌اي مورد بررسي قرار گرفته است.

وي، با تأکيد بر اينکه هيچ دستگاهي حق ندارد در روند اجراي کريدور ارس مشکل ايجاد کند، گفت: اگر ذره‌اي در اين مسئله هم، کوتاهي شود صدمات جبران‌ناپذيري به ما وارد خواهد شد.

معاون امنيتي و انتظامي وزير کشور تأکيد کرد: بايد تلاش شود تا اين پروژه بدون وقفه پيش رود. شخصا پيگير اجراي کريدور کلاله ـ جلفا هستم و همه بايد پاي کار باشند.

وي با اشاره به اين‌که اعتبارات لازم براي اجرايي شدن کريدور کلاله-جلفا، پيگيري مي‌شود، ادامه داد: خط ريلي آق‌بند به کلاله نيز بايد پيگيري شود تا در اين خصوص نيز براي اجراي آن طرح‌ريزي صورت گيرد.

معاون امنيتي و انتظامي وزير کشور همچنين، تسريع در روند احداث پل آق‌بند به کلاله، تسريع در روند احداث پايانه مرزي کلاله و تسريع در روند اجرايي کريدور ارس کلاله ـ جلفا را به عنوان کارويژه امنيت مرز کشور با حضور اعضاي کارويژه مرز آذربايجان‌شرقي تعريف کرد‌.

غفلت مسئولان از اجراي کريدور ارس

عليرضا نوين، رئيس مجمع نمايندگان استان آذربايجان‌شرقي در گفت‌وگو با خبرنگار تسنيم در تبريز با اشاره به اهميت تکميل کريدور ارس، گفت: متأسفانه مسئولان طي سال‌هاي گذشته در خصوص جاده ترانزيتي کلاله ـ جلفا غفلت کرده‌اند و تفکر غلط در اين خصوص، مورد گلايه‌مندي است؛ چراکه کم‌توجهي به اين مرز، با توجه به همسايگي و مشترکاتي که با جمهوري آذربايجان، ترکيه و ارمنستان داريم موجب انزواي جمهوري اسلامي ايران در آينده نه چندان دور خواهد شد.

وي اظهار کرد: تعلل در تکميل کريدور کلاله ـ جلفا و تخصيص اعتبار اندک به اين مسئله موجب شد که امروز شاهد فراهم شدن زيرساخت‌هايي اعم از تکميل مرز ريلي، جاده‌اي و ديگر امکانات در طرف مقابل رود ارس در قالب کريدوري موسوم به زنگه‌زور باشيم.

رئيس مجمع نمايندگان استان آذربايجان‌شرقي خاطرنشان کرد: با بي‌توجهي به کريدور کلاله ـ جلفا ما جايگاهي در منطقه نخواهيم داشت. در صورت استمرار وضعيت فعلي، باتوجه به اينکه کشورهاي همسايه و ديگر کشورها خواهند توانست عبور و مرور خود را از کريدور زنگه‌زور (خاک ارمنستان) انجام دهند، نيازي به ورود به خاک ايران نخواهد بود.

در تکميل کريدور کلاله جلفا تعلل کرده‌ايم

نوين ادامه داد: با عدم تکميل کريدور کلاله - جلفا انتظاري که از منطقه آزاد ارس به عنوان بازيگر نقش دبي مطرح مي‌شود، محقق نخواهد شد. در تکميل کريدور کلاله جلفا تعلل کرده‌ايم و از سوي ديگر روابط ديپلماتيک خود را به سختي تعريف کرده‌ايم و بيشتر نگاه امنيتي در اين منطقه حاکم بوده است.

نوين گفت: به جاي استفاده از فرصت و موقعيتي که از نظر تجاري فراهم بود، تعلل کرديم و جمهوري آذربايجان با مشارکت ترکيه، دست به اقداماتي زده که در آينده امکان به وجود آمدن چالش براي ما متصور است.

رئيس مجمع نمايندگان آذربايجان‌شرقي گفت: اميدواريم با جلساتي که رؤساي جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان با يکديگر دارند، باتوجه به اعتماد متقابل، در آينده نزديک موقعيت خود را در منطقه ارتقا دهيم.

کريدور ارس تا 24 ماه به بهره‌برداري مي‌رسد

اروج‌علي علي‌زاده، مديرکل راهداري و حمل‌ونقل جاده‌اي آذربايجان‌شرقي با اشاره به اهميت ترانزيتي کريدور ارس و پايانه مرزي کلاله، اظهار کرد: اين پروژه به‌صورت جدي فعال بوده و بر اساس برنامه زمانبندي 24 ماهه تکميل و بهره‌برداري مي‌شود.

وي، با بيان اينکه در سمت جمهوري آذربايجان نيز کريدور ترانزيتي در دست اجراست، اظهار کرد: عمليات اجراي پل بر روي رودخانه ارس با همکاري طرف آذربايجاني شروع و پايه‌هاي آن بتن‌ريزي شده است.

مديرکل راهداري و حمل‌ونقل جاده‌اي آذربايجان‌شرقي خاطرنشان کرد: سالانه بيش از 3.5 ميليون تن کالاي صادراتي، وارداتي و ترانزيت با بيش از 250 هزار گذر از پايانه‌هاي مرزي نوردوز و جلفا انجام مي‌شود که با اجراي اين کريدور، ترانزيت بين آق‌بند ـ کلاله و جلفا ـ نخجوان از اين مسير انجام خواهد شد.

آغاز عمليات ساخت پايانه مرزي کلاله ـ آق‌بند در محوطه هشت هکتار

وي يادآور شد: همزمان با شروع عمليات اجرايي کريدور ارس، عمليات احداث پايانه مرزي کلاله - آق‌بند در زميني به وسعت هشت هکتار از مساحت 19 هکتاري طرح جامع پايانه مرزي کلاله (ارس) شروع و اراضي محدوده تملک شده است.

مديرکل راهداري و حمل‌ونقل جاده‌اي آذربايجان‌شرقي، با بيان اينکه تاکنون 75 درصد از اراضي اين محدوده تملک شده است، گفت: براي تملک اين اراضي 400 ميليارد ريال هزينه شده است.

کريدور ترانزيتي ارس با بيش از 15 درصد پيشرفت فيزيکي در حال اجراست

مصطفي آدي‌بک، مدير طرح‌هاي ساخت و توسعه زيربناهاي حمل‌ونقل آذربايجان‌شرقي با اشاره به اينکه با بهره‌برداري از کريدور ترانزيتي ارس حجم مبادلات کالا و مسافر در اين مسير افزايش قابل توجهي خواهد داشت، گفت: عمليات اجرايي اين کريدور ترانزيتي بر اساس توافقنامه منعقد شده بين جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان از سال 1402 به طول 107 کيلومتر آغاز شده است.

وي با بيان اينکه اين کريدور ترانزيتي توسط قرارگاه خاتم‌الانبيا با اعتبار 50 هزار ميليارد ريال اجرا مي‌شود، گفت: عمليات اجرايي اين کريدور هم اکنون داراي بيش از 15 درصد پيشرفت فيزيکي بوده و در 40 کيلومتر از مسير اين کريدور اقدامات مربوط به تملک، تسطيح اراضي و راهسازي در حال انجام است.

مدير طرح‌هاي ساخت و توسعه زيربناهاي حمل‌ونقل آذربايجان‌شرقي با اشاره به اينکه در اجراي اين پروژه يک پل به طول 374 متر و عرض 27 متر بر روي رودخانه ارس توسط جمهوري آذربايجان اجرا مي شود، اظهار کرد: نيمي از اين پل توسط پيمانکار آذربايجاني و نيم ديگر توسط پيمانکار ايراني زير نظر جمهوري آذربايجان در حال اجراست.

کريدور ارس مشکل تامين اعتبار ندارد

آدي‌بک، با تاکيد بر اينکه پروژه مشکل اعتباري ندارد، ادامه داد: اين کريدور در سمت جمهوري آذربايجان در زميني صاف و هموار اجرا شده و در طرف جمهوري اسلامي به‌علت وجود تأسيسات زيربنايي، املاک و اراضي اشخاص و دشواري مسير به‌علت وجود رودخانه و صخره در محدوده طرح، به کندي و با رعايت همه جوانب ايمني و امنيتي اجرا مي‌شود.

فرصت منحصر به فرد ايران در جاده ريلي کريدور ارس

مسير نخجوان به سرزمين اصلي آذربايجان در هر دو طرف تا مرز ارمنستان داراي خط آهن بوده و تنها حلقه گمشده، همين بخش در امتداد مرز ايران و ارمنستان است که نياز به راه آهني به طول حدود 60 کيلومتر دارد.

ايران مي‌تواند اين مسير ريلي را در کنار مسير جاده‌اي -که اکنون در دست احداث است در خاک خود بنا کرده، نياز واقعي آذربايجان را برطرف ‌سازد و در عين‌ حال نگراني امنيتي خود مبني بر استقرار ناتو در منطقه را نيز رفع کند. تحرکات نظامي غيرقابل‌قبول از سوي آذربايجان يا ترکيه در اين منطقه تحت نظارت ايران، ممکن نخواهد بود و با چنين اقدامي، ايران به‌طور مثبت و ايجابي وارد معادله شده و طرحي را پيش مي‌نهد که منافع همه طرف‌هاي مسئله را تأمين مي‌کند.

البته با اجراي اين طرح هم مسير کريدور مياني تکميل مي‌شود اما در پاسخ به نگراني درباره اين کريدور بايد گفت که تجارت در جهان محدود نيست و کشورها نيز همواره به تنوع بخشي به مسيرهاي تجاري خود متمايل ‌هستند.

کشش کريدور مياني هم با توجه به وجود درياي مازندران در ميانه اين مسير، به حدي نيست که تمام نياز ترانزيت ريلي چين و اروپا را برطرف سازد؛ در نتيجه مسير شرق به غرب ايران با وجود اين کريدور نيز جايگاه خود را خواهد يافت. همچنين با احداث مسير ريلي ارس، ايران خود بخشي از کريدور مياني خواهد بود و در نتيجه از اين مسير سهمي اقتصادي و راهبردي کسب خواهد کرد.

با اجراي اين طرح و اتصال راه‌آهن آذربايجان به نخجوان، راه‌آهن ايران که از مسير تبريز - جلفا به اين راه‌آهن اتصال دارد، به شبکه ريلي شوروي سابق متصل و در عمل کريدور شمال ـ جنوب بدون اجراي پروژه راه‌آهن رشت ـ آستارا تکميل شده و ايران را از مزاياي آن بهره‌مند خواهد کرد.

در نتيجه بايد گفت که اتخاذ اين طرح به‌عنوان سياست ايجابي ايران در پرونده کريدور زنگه زور، نه‌ تنها آسيبي به منافع ايران نخواهد زد بلکه مي‌تواند در کنار رفع نگراني‌ها و چالش‌هاي بزرگ امنيتي و سياسي، منافع اقتصادي و ژئوپوليتيکي بسياري را با خود به همراه بياورد.

هر دو محور جاده‌اي و ريلي کريدور ارس تکميل شود

رئيس هيئت مديره و مديرعامل سازمان منطقه آزاد ارس با تاکيد بر اينکه اجراي کريدور ارس در دو محور ريلي و جاده‌اي و راه‌اندازي پايانه مرزي کلاله ـ آغبند يک راهبرد اقتصادي بين‌المللي است، افزود: تکميل زيرساخت‌هاي مرزي خصوصاً کريدورهاي بين‌المللي را يک اصل مي‌دانيم و تلاش داريم راهبردهاي نظام جمهوري اسلامي ايران را در اين منطقه پيگيري کنيم.

وي با بيان اينکه زيرساخت‌هاي حمل‌ونقل هر منطقه نقش تعيين‌کننده‌اي در رونق اقتصادي و مراودات تجاري با کشورهاي خارجي دارد، گفت: کريدور ارس با قرارگرفتن در مسير کريدور شرق به غرب پل ارتباطي شرق آسيا با کشورهاي اروپايي است که بايد در هر دو محور جاده‌اي و ريلي، تکميل شود.

رئيس هيئت مديره سازمان منطقه آزاد ارس با بيان اينکه تکميل زيرساخت‌هاي مرزي مبناي توسعه اقتصادي است، ادامه داد: از منظر مديران اين منطقه اقدام اثرگذار در جهت افزايش چشمگير حجم صادرات و واردات و ترانزيت کالا و جابه‌جايي مسافران ايراني و خارجي يک ضرورت و يک اولويت ملي است و بايد احداث و تکميل زيرساخت‌هاي مرزي را موردتوجه جدي قرار دهيم.

مقدم‌زاده، با تأکيد بر عضويت سازمان منطقه آزاد ارس در کميته هماهنگي رودخانه‌هاي مرزي استان آذربايجان‌شرقي، گفت: باتوجه‌به نقش حاکميتي منطقه آزاد ارس در اجرا و مديريت پروژه‌هاي مرزي و ايجاد زيرساخت‌هاي لازم براي توسعه همه‌جانبه منطقه ضرورت دارد اين سازمان نيز در کميته هماهنگي رودخانه‌هاي مرزي عضويت داشته باشد.

وي، خاطرنشان کرد: ارس دروازه ورود کالا و خدمات ايراني به کشورهاي اوراسياست که با تکميل زيرساخت‌ها مرزي توسعه مناسبات اقتصادي بين‌المللي را شاهد خواهيم بود.

به‌گزارش تسنيم، با پيشبرد اهداف اقتصادي و سياسي ايران، با تحقق روياي کريدوري و ايفاي نقش پيشين تبريز و منطقه آذربايجان به عنوان بخشي مهم از جاده ابريشم که با بهره‌برداري از کريدور ارس به ثمر مي‌نشيند، مي‌توان باز هم شاهد شکوفايي اقتصادي و نقش تعيين‌کننده ايران در اقتصاد بين‌الملل بود.