افزايش بروز سکته مغزي در افراد زير 40 سال در ايران

در ايران نيز سالانه نزديک به 500 هزار نفر دچار سکته مغزي مي‌شوند که 15 درصد از آنان مي‌ميرند و حدود 30 درصد زنده مي‌مانند اما تا پايان عمر گرفتار ناتواني‌هاي مغزي مي‌شوند. به همين دليل پزشکان توصيه اکيد دارند که اگر کسي در نزديکي شما علائم سکته مغزي داشت، بايد خيلي فوري و بدون معطلي او را به بيمارستان برسانيد تا در ساعت طلايي که 3 تا 6 ساعت است، لخته خون از مغزش بيرون آورده شده و درمان شود. وگرنه مرگ يا ناتواني مغزي دائميِ او حتمي است.

چرا سکته مغزي مي‌کنيم؟

سکته مغزي زماني اتفاق مي‌افتد که جريان خون در بخشي از مغز کاهش مي‌يابد يا قطع مي‌شود. اين اتفاق باعث مي‌شود که رسيدن اکسيژن و مواد غذايي به مغز مختل شود. در اين حالت، سلول‌هاي مغزي در چند دقيقه از بين مي‌روند. 85 درصد از حمله‌هاي مغزي از نوع مسدود شدن رگ هستند که اگر اين حالت طولاني شود، قسمتي از مغز که خون‌رساني به آن متوقف شده است، از بين مي‌رود. چون خون و اکسيژن کافي به مغز نمي‌رسد و سلول‌هاي مغز براي هميشه از بين مي‌روند.

متخصصان مي‌گويند سلامت مغز به اين وابسته است که اکسيژن و مواد غذايي به آن برسد. بنابراين بسيار مهم است که بيمار بدون هيچ تاخيري به مراکز درماني رسانده شود. اما چه دلايلي باعث بروز سکته مغزي در بعضي از افراد مي‌شود؟

به گفته متخصصان، سکته مغزي وابسته به عوامل مختلفي از جمله افزايش سن است. بعد از 55 سالگي ميزان بروز اين عارضه 10 برابر افزايش پيدا مي‌کند. متخصصان مي‌گويند سن قابل دستکاري نيست و نمي‌توان مانع از افزايش آن شد، اما مي‌توان با سبک زندگي مناسب، تغذيه سالم و ورزش منظم مانع ابتلا به ديابت و فشار خون بالا شد که از جمله عوامل بروز سکته مغزي هستند.

دکتر بابک زماني، متخصص مغز و اعصاب و رئيس انجمن سکته مغزي ايران هم درباره دلايل و عوامل بروز سکته مغزي به همشهري‌آنلاين توضيح مي‌دهد: غير از ژنتيک؛ مصرف نامرتب داروها، داشتن ديابت، چاقي، اضافه وزن، فشار خون بالا، کلسترول خون بالا، مصرف بي‌رويه قليان و سيگار، عدم فعاليت فيزيکي، خواب و استراحت ناکافي و همچنين آلودگي هوا همگي ريسک‌فاکتورهاي سکته مغزي هستند و از همه اينها مهم‌تر، فشار خون بالا يا پرفشاري خون است. درواقع مهم‌ترين علت قابل پيش‌بيني براي بروز سکته مغزي، فشار خون بالا است.

اين عارضه قابل پيشگيري است؟

برخي آمارها مي‌گويند ميزان بروز سکته مغزي در ايران 1.5 برابر متوسط جهاني است. يعني اگر در جهان به ازاي هر 100 هزار نفر، سالانه 100 سکته مغزي بروز کند، در ايران اين ميزان به 150 مورد در هر 100هزار نفر مي‌رسد. با اين حساب، کارشناسان مي‌گويند وقوع سکته مغزي 80 تا 90 درصد قابل پيشگيري است.

به گفته کارشناسان اگر لايف استايل يا سبک زندگي شما (تغذيه، تحرک کافي و خودمراقبتي) مناسب باشد، احتمال بروز سکته مغزي در شما بسيار کاهش مي‌يابد. کنترل فشار خون بالا و ديابت تحت نظر پزشک، کاهش مصرف غذاهاي چرب و حاوي کلسترول و چربي اشباع‌شده، ترک دخانيات، حفظ وزن مناسب، مصرف روزانه ميوه‌ها و سبزيجات، ورزش منظم، پرهيز از مصرف خودسرانه برخي داروها و ترک الکل، سبک زندگي سالمي است که پزشکان از آن ياد مي‌کنند و تاکيد دارند که شانس وقوع سکته مغزي را پايين مي‌آورد. البته يک سري عوامل بروز سکته مغزي مثل آلودگي هوا در اختيار افراد نيست که براي در امان ماندن از آن هم شايد بتوان راهکاري پيدا کرد.

علائم سکته مغزي

مشکل در تکلم، ضعف و بي‌حسي ناگهاني در صورت و دست و پا به خصوص در يک سمت بدن، کج شدن دهان و صورت، سرگيج‌هاي ناگهاني، از دست دادن تعادل و مشکل در راه رفتن، ضعيف شدن دست‌ها، تار شدن ديد يا اختلال در بينايي،‌ سردرد شديد و ناگهاني با علت نامعلوم و ناتواني در خوردن و بلعيدن غذا مهم‌ترين علائم سکته مغزي هستند و پزشکان توصيه مي‌کنند که اگر اين علائم را در اطرافيان خود ديديد، مبنا را بر سکته مغزي بگذاريد و خيلي سريع با اوژانس 115 تماس بگيريد.

به گفته متخصصان، درمان سکته مغزي در ساعت اول به مراتب موثرتر از ساعات بعدي است. در ساعت اول از هر دو بيمار که با درمان وريدي مورد مداوا قرار مي‌گيرند، يک بيمار نجات پيدا مي کند و درآوردن لخته از سر از هر 3 بيمار باعث نجات 2 نفر از آنها مي‌شود.

دکتر زماني هم تاکيد مي‌کند که اگر فرد سکته مغزي به موقع به مراکز درماني انتقال داده شود و همچنين به موقع مورد رسيدگي کادر درمان قرار گيرد، احتمال نجات او زياد است و درواقع 30 تا 50 درصد بيماران بدون هيچ پيامد و بدون ناتواني مغزي بهبود مي‌يابند.

آمار وقوع سکته مغزي در ايران بيشتر از آمار ابتلا به ام‌اس

سکته مغزي در همه گروه‌هاي سني رخ مي‌دهد اما شيوع آن در سنين بالاتر بيشتر است. دليلش هم آن طور که رئيس انجمن سکته مغزي ايران مي‌گويد، اين است که انواع دمانس، افسردگي، آلزايمر، پارکينسون و ... در سنين بالا است که خيلي شيوع دارد. اين بيماري‌ها باعث مي‌شوند که خودمراقبتي در فرد کم شود و بنابراين سکته مغزي اتفاق بيفتد.

اين متخصص مغز و اعصاب مي‌گويد: اما اين دليل نمي‌شود که سکته مغزي در جوانان رخ ندهد. اتفاقا سکته مغزي در زير 40 سالگي هم زياد رخ مي‌دهد و شيوع آن در جوانان از شيوع بيماري‌اي مثل ام‌اس خيلي بيشتر است. درواقع ميزان بروز آن در ميان جوانان 4 برابر شيوع ام‌اس است. او مي‌گويد: اين عارضه حتي در بين ورزشکاران هم به دليل ورزش‌هاي سنگيني که انجام مي‌دهند، شايع است.

آمارها مي‌گويند 30 درصد (حدود يک‌سوم) افرادي که در کشورمان دچار سکته مغزي مي‌شوند، زير 50 سال دارند که اين رقم 10 سال کمتر از ميانگين جهاني است. برخي متخصصان با تاييد اين موضوع که سن سکته مغزي پايين آمده است، مي‌گويند: عواملي مانند ژنتيک و آب و هوا هم در بروز اين عارضه بايد بررسي شوند. چراکه اين دو عامل نيز در بروز سکته مغزي نقش و سهم مهمي دارند.

البته رئيس انجمن سکته مغزي ايران مي‌گويد: نه آمار دقيقي از وقوع سکته مغزي در کشور وجود دارد و نه مي‌توان با اطمينان گفت که سن اين عارضه در کشور پايين آمده است. زماني مي‌گويد: احتمالا چون ميزان شناسايي و تشخيص موارد سکته مغزي در کشور بيشتر شده، اين طور به نظر مي‌رسد که آمار آن بالا رفته است. چون اطلاعات پزشکي بيشتر شده است. وگرنه ثبت دقيق آمار سکته مغزي در کشور ما وجود ندارد.

دکتر زماني ادامه مي‌دهد: ما آماري هم از وقوع اين عارضه در سن زير 40 سالگي نداريم. ممکن است آمار بالا رفته باشد يا تغييري نکرده باشد اما دقيق نمي‌دانيم. موضوع اين است که در کشور ما هنوز ارزش آمار درک نشده و برايش هزينه نمي‌کنند و بيماري‌ها ثبت نمي‌شوند. آمارهاي موجود هم که در سايت‌ها مي‌بينيم و مي‌خوانيم، رسمي نيستند و از يک مطالعه خاصي برداشته مي‌شوند. واقعيت اين است که آمار رجيستري کشوري که طي آن، کليه بيماري‌ها به وزارت بهداشت گزارش شود و همه بيماري‌ها ثبت شوند، نداريم.