اعمال و فضايل ماه مبارک رمضان

در برخي احاديث آمده است که «رمضان» يکي از نام‌هاي خداي سبحان است و نهي شده است که آن را بدون احترام و افزودن واژه «ماه» به کار ببرند. رسول گرامي اسلام (ص) مي‌فرمايند: «نگوييد «رمضان» چون «رمضان» يکي از نام‌هاي خداي تعالي است. بلکه بگوييد «ماه رمضان.»

اين ماه اهميت خاصي نسبت به ديگر ماه‌هاي سال دارد و تنها ماهي است که نام آن در قرآن کريم آمده است.

ماه رمضان زماني است براي راهنمايي مردم، بيان راه، روش هدايت و جدا ساختن حق از باطل، قرآن نازل شده است پس هر کس که اين ماه را دريابد بايد در آن روزه بگيرد و هر کسي بيمار و يا در سفر باشد بايد به همان تعداد از روزهاي ديگر را روزه بگيرد.

حضرت علي (ع) در خطبه خود در اولين روز از ماه مبارک رمضان فرمودند: « اي مردم، اين ماه، ماهي است که خداوند بر ماه‌هاي ديگر برتري داده است همچون برتري ما خاندان اهل بيت (ع) بر ديگر مردم و ماهي است که درهاي آسمان و درهاي رحمت در آن گشوده شده و درهاي دوزخ در آن بسته مي‌شوند. اين ماه شما همچون ماه‌هاي ديگر نيست، روزهايش برترين روزها و شب‌هايش برترين شب‌ها و ساعاتش بهترين ساعت‌ها است.»

در مورد اعمال ماه مبارک رمضان در مفاتيح الجنان اعمال زيادي ذکر شده است که خوانندگان گرامي را جهت خواندن و انجام اين اعمال به مراجعه به اين کتاب دعوت مي‌کنيم، اما به طور کلي اعمال ذيل در ماه رمضان وارد شده است.

1- روزه: که از واجبات بر مؤمنين است. روزه وسيله‌اي است جهت تربيت روح و روان انسان. البته، روزه مختص بدن نيست بلکه روزه زبان، چشم، نفس، قلب، روح و سر نيز ضروري است. روزه زبان عبارتست از: محافظت و نگهداري زبان از دروغ و غيبت و تهمت و امثال اين‌ها.

روزه چشم عبارت است از: خودداري نمودن چشم از نگاه کردن به مناظر ممنوعه و حرام. روزه گوش عبارت است از: خودداري کردن از شنيدن سخنان لغو و بيهوده و غيبت روزه نفس که عبارت است از: ترک آرزوها و آمال دنيوي و ترک شهوات نفساني، روزه قلب که عبارت است از: تخليه قلب از محبت دنيا و زينت‌هاي آن. روزه روح عبارت است از: تخليه آن از آرزوي نعمت‌هاي اخروي. روزه سر عبارت است از: قطع نمودن از غيرخدا و باز داشتن روح و روان از غير او. پيامبر اکرم (ص) مي‌فرمايند: «روزه سپري در برابر آتش است. روزه بگيريد تا تندرست شويد. براي هر چيزي زکاتي است و زکات بدن‌ها روزه‌داري است.»

2- قرائت قرآن: در احاديث آمده است که ماه رمضان بهار قرآن است. امام صادق(ع) مي‌فرمايند: «با قرآن به استقبال قرآن برويد. ضمن اينکه ثواب قرائت يک آيه از قرآن در ماه مبارک رمضان برابر است با يک ختم قرآن در ماه‌هاي ديگر.»

3- دعا و استغفار: ماه رمضان ماه دعا و استغفار است. روايت شده که امام زين‌العابدين(ع) در اين ماه جز به دعا و تسبيح و استغفار و تکبير لب نمي‌گشود. چراکه طبق فرموده پيامبر(ص) : «دعاي روزه‌دار ردّ نمي‌شود.»

4- خواندن ادعيه مخصوص ماه مبارک رمضان که در هر روز و براي تعقيبات نماز وارد شد. مثل دعاي يا علي يا عظيم و دعاي اللهم ادخل علي و دعاي افتتاح و دعاي سحر و دعاي افطار و...

5- غسل نمودن در اين ماه که ثواب بسيار دارد.

6- خواندن نمازهاي مخصوص ماه مبارک رمضان

7- افطار که از لحظات بسيار معنوي در ايام رمضان است. خداوند در اين زمان هزار هزار کس يعني يک ميليون نفر را در هر روز از ماه رمضان از آتش جهنم نجات مي‌دهد. ضمناً يکي از اعمال پسنديده و خوب ماه رمضان افطاري دادن به روزه‌داران است که طبق روايت از امام صادق (ع) آمده است که افطاري دادن در ماه رمضان اجر کسي را دارد که 30 بنده مؤمن را آزاد کرده باشد.

8- سحر: پس از افطار، سحر هم از لحظات پر معنويت ايام رمضان است که ادعيه و اعمال مخصوص دارد. در حديثي آمده است که (حق تعالي و ملائکه صلوات مي‌فرستند بر آن‌ها که استغفار مي‌کنند در سحرها و سحري مي‌خورند) خواندن نماز شب و نافله، دعا و استغفار و هم از اعمال سحر است.

9- نيکي در حق مؤمنان، صله رحم، رسيدگي به درماندگان و مستحقان، صدقه و انفاق، خواندن نمازهاي واجب و مستحبي، صلوات بر پيامبر (ص)، دعا در حق مؤمنان و گذشتگان، قرائت قرآن و ادعيه، استغفار، يتيم نوازي و از اعمال اين ماه مبارک است.

تقويم اين ماه

دهم ماه: مصادف با وفات حضرت خديجه کبري (عليها السلام) يکي از بزرگترين زنان جهان (در سال دهم بعثت) است.

پانزدهم ماه: روز ولادت سبط اکبر رسول خدا (ص)، حضرت امام حسن مجتبي (ع) (در سال سوم هجري) است.

هفدهم ماه: سالروز پيروزي در جنگ بدر در سال دوم هجري است.

نوزدهم ماه: سالروز ضربت خوردن امير مؤمنان علي (ع) به دست ابن ملجم اشقي الآخرين (در سال چهلم هجري) است.

بيست و يکم ماه: سالروز شهادت مولاي متّقيان، امير مؤمنان علي بن ابي طالب (ع) (در سال چهلم هجري) است که جهان اسلام را در غم و اندوه عظيمي فرو برد.

منابع:

پايگاه اطلاع‌رساني دفتر آيت‌الله مکارم‌شيرازي.

سايت جامع فرهنگي مذهبي شهيدآويني.

کتاب «مناسبت‌هاي رحماني» ناشر، مرکز رسيدگي به امور مساجد، نوبت چاپ: اول، تابستان 1392