اثرات پنهان آلودگي هوا بر ابتلا به آلزايمر

دکتر احمد دلبري اظهار کرد: التهاب مزمن مغز، يکي از پيامدهاي مستقيم آلودگي هواست. ذرات ريز معلق ـ به‌ويژه PM2.5 ـ آن‌قدر کوچک‌اند که از ريه وارد خون مي‌شوند و حتي از مسير عصب بويايي مي‌توانند مستقيماً به مغز برسند. اين ورود خاموش، آغازگر روند تخريب عصبي است؛ روندي که ممکن است سال‌ها بي‌علامت بماند.

به گفته دلبري، آلاينده‌ها از چند مسير هم‌زمان به مغز آسيب مي‌زنند:

 ايجاد التهاب مزمن در سلول‌هاي عصبي

اين التهاب مانند «سوختن آرام» در مغز عمل مي‌کند و يکي از مهم‌ترين محرک‌هاي پيري سلولي است.

ايجاد استرس اکسيداتيو شديد

يعني تجمع راديکال‌هاي آزاد که به بافت عصبي آسيب مي‌زند.

تضعيف سد خوني- مغزي

اين سد محافظ، مغز را از سموم نگه مي‌دارد؛ وقتي ضعيف شود، ذرات آلاينده راحت‌تر وارد مغز مي‌شوند.

 افزايش رسوب پروتئين‌هاي آميلوئيد و تاو

دو پروتئيني که به‌عنوان «امضاي زيستي» بيماري آلزايمر شناخته مي‌شوند.

دلبري با بيان اينکه اين تغييرات به‌تدريج باعث اختلال در مدارهاي حافظه و تمرکز مي‌شود، گفت: به همين دليل است که در شهرهاي آلوده، شيب کاهش حافظه سريع‌تر اتفاق مي‌افتد.

چه کساني بيشترين آسيب را مي‌بينند؟

دلبري يادآور شد: بر اساس پژوهش‌هاي منتشرشده در Nature و JAMA Neurology، سالمندان، افراد داراي ژن حساسيت‌زا (APOE4) يا سابقه خانوادگي آلزايمر، بيماران قلبي- عروقي و ريوي، کودکان (به‌دليل تکامل ناقص سد خوني- مغزي)، افرادي که سال‌ها در کلان‌شهرهاي آلوده زندگي کرده‌اند و کساني که ساعات زيادي در ترافيک يا فضاي باز هستند بيش از ديگران در معرض اثرات شناختي آلودگي هوا قرار دارند.

کدام علائم بايد ما را حساس کند؟

علائمي مانند سردردهاي مکرر، مه‌ذهني (عدم وضوح فکر و اختلال تمرکز)، پرش فکر و تمرکز، خستگي ذهني زودرس، فراموشي‌هاي ريز و بي‌قراري يا خواب سطحي تشخيص قطعي نيستند، اما به گفته دلبري، «زنگ خطر» محسوب مي‌شوند و اگر در روزهاي آلوده بيشتر مي‌شوند، بايد جدي گرفته شوند.   

وي تأکيد کرد: اين علائم معمولاً به آلودگي نسبت داده نمي‌شوند، اما در پژوهش‌هاي جديد، ارتباط مستقيم‌شان با آلودگي هوا ثابت شده است.

دلبري در همين راستا براي روزهاي آلوده چهار اقدام سريع و مهم را از جمله استفاده از ماسک استاندارد N95 در فضاي باز نه ماسک پارچه‌اي يا جراحي؛ بسته نگه‌داشتن درها و پنجره‌ها و تهويه‌ي صحيح خانه(در روزهاي آلوده، هواي بيرون بدتر از داخل است)؛ تغذيه ضدالتهاب شامل ماهي‌هاي چرب، امگا3، سبزيجات برگ سبز، زردچوبه، مغزدانه‌ها و ميوه‌هاي رنگي و پرهيز از ورزش در فضاي باز (ورزش در آلودگي، ميزان جذب آلاينده‌ها را چند برابر افزايش مي‌دهد؛ فقط در محيط بسته و تميز ورزش کنيد) را توصيه کرد.

وي در ادامه به راهکارهاي بلندمدت براي حفاظت از مغز نيز اشاره داشت و در اين باره گفت: استفاده از تصفيه‌هوا در منزل، کاهش قندهاي ساده (چاي شيرين، نان سفيد) که التهاب را تشديد مي‌کنند، خواب کافي و پايدار، تقويت ظرفيت قلب و ريه (پياده‌روي سريع در روزهاي سالم) کاهش زمان حضور در ترافيک و کنار اتوبان‌ها توصيه مي شود.

دلبري در پايان گفت: آلودگي هوا فقط مسئله ريه نيست؛ مغز را تا 10 سال زودتر پير مي‌کند و اگر سبک زندگي اصلاح شود، حتي در هواي آلوده هم مي‌توان از مغز محافظت کرد.