«تيکا» چگونه نفوذ ترکيه در آذربايجان را افزايش داده است؟

«تيکا» در سال 1992 و پس از فروپاشي اتحادجماهير شوروي، با هدف توسعه نفوذ ترکيه در کشورهاي تازه استقلال يافته واقع در آسياي مرکزي و قفقاز تاسيس شد. ماموريت اين سازمان اجراي فعاليت‌ها و اولويت‌هاي سياسي، فرهنگي و اقتصادي ترکيه در اين مناطق بود که تاکنون نيز ادامه دارد.

در اين ميان دولت ترکيه با ادعاهايي چون اشتراکات تاريخي، فرهنگي و زباني، جمهوري آذربايجان را در اولويت اجراي پروژه‌هاي توسعه‌اي و بين‌المللي تيکا در قفقاز قرار داده است. از همين رو دفتر اين نهاد در سال 1993 در باکو ايجاد شد و تاکنون نيز 1200 پروژه در حوزه‌هاي مختلف در اين کشور انجام داده که به شرح زير است:

پروژه‌هاي اقتصادي تيکا در آذربايجان

اقتصاد يکي از مهم‌ترين بخش‌هاي مورد توجه ترکيه در توسعه نفوذ خود در جمهوري آذربايجان است که در اين راستا اقداماتي نظير حمايت از توسعه بخش کشاورزي، صنعت و گردشگري، ارائه آموزش‌هاي فني و حرفه‌اي و ايجاد فرصت‌هاي شغلي از برنامه‌هاي اجرا شده توسط تيکا در جمهوري آذربايجان بوده است.

به عنوان مثال، تيکا در سال‌هاي اخير برنامه‌هايي براي بهبود کشاورزي و افزايش بهره‌وري در بخش کشت پنبه در آذربايجان داشته است. از جمله اين پروژه‌ها مي‌توان به موارد زير اشاره کرد:

الف)افزايش بهره‌وري کشت پنبه:

تيکا در سال‌هاي اخير، برنامه‌هايي براي بهبود کشاورزي و افزايش بهره‌وري در بخش کشت پنبه در جمهوري آذربايجان داشته است. اين پروژه‌ها شامل آموزش کشاورزان، ارائه تجهيزات مدرن و تکنولوژي‌هاي جديد براي بهبود کيفيت و کميت محصولات پنبه بوده است.

ب)حمايت از زنبورداران آذربايجاني:

تيکا از سال 2008 براي توسعه و رواج زنبورداري در آذربايجان، يک کارخانه بسته‌بندي عسل و توليد کيک زنبور عسل در شهر سومقاميت ايجاد کرده است. در ادامه نيز براي تقويت توليد در طي سال‌هاي 2012 تا 2018 کولوني زنبور عسل،کندو و ساير مواد مورد نياز را در اختيار زنبورداران قرار داد. محصولات توليد شده در اين کارخانه با تجهيزات و فناوري روز بسته‌بندي شده و با قيمت مناسب به بازار عرضه مي‌شوند.

پروژه‌هاي اجتماعي تيکا در آذربايجان

در کنار اقدامات اقتصادي، دولت ترکيه با هدف توسعه نفوذ و بهبود چهره خود در جمهوري آذربايجان در حوزه‌هاي اجتماعي نيز اقداماتي از جمله کمک به بهبود زيرساخت‌هاي بهداشتي و آموزشي، ارائه خدمات اجتماعي به اقشار آسيب‌پذير و حمايت از فعاليت‌هاي فرهنگي و هنري به اجرا درآوره که برخي از آن ها عبارتند از:

الف)آموزش پزشکان:

با همکاري آژانس همکاري و هماهنگي ترکيه (TIKA) و انجمن مديريت واحدهاي پزشکي منطقه‌اي آذربايجان (TABIB) برنامه « آموزش مديريت تروماي چشم»در ژانويه 2025 براي چشم پزشکان شاغل در شهرهاي باکو، شاماخي و گنجه در آذربايجان برگزار شده است.

در دوره برگزار شده در باکو به 25 چشم پزشک آذربايجاني که ماژول آموزشي طبقه‌بندي و اصطلاحات تروماي چشمي، آسيب‌هاي قرنيه را تکميل کردند،گواهينامه اعطا شد.

ب)انجام پروژه‌هاي آب‌رساني در 5 منطقه آذربايجان:

تيکا در راستاي پروژه‌هاي اجتماعي خود بين سال‌هاي 2015 تا 2017 به رفع مشکلات آب در 5 منطقه گنجه، شکر، شکي، خاچماز و آقا شاخه آذربايجان از طريق حفر 7حلقه چاه، ايجاد مخازن آب و شبکه آب‌رساني کمک کرد. اين اقدامات باعث دسترسي 3500 نفر به آب آشاميدني سالم شده است.

پروژه‌هاي فرهنگي تيکا در آذربايجان

يکي ديگر از حوزه‌هاي فعاليت تيکا در جمهوري آدربايجان اجراي پروژه‌هاي فرهنگي است. در اين حوزه، مرمت و بازسازي آثار تاريخي و فرهنگي به ويژه آثار تاريخي دوره عثماني، برگزاري رويدادهاي فرهنگي مشترک و تبادل دانشجو و استاد بين دانشگاه‌هاي دو کشور در حال انجام است.

از جمله اين اقدامات مي‌توان به توزيع 30 هزار جلد کتاب بين دانش‌آموزان آذربايجاني و بازسازي مدرسه‌اي متعلق به مهاجران قره‌باغ کوهستاني در باکو اشاره کرد.

فعاليت‌هاي تيکا در جمهوري آذربايجان، تأثيرات مثبت و چشمگيري بر روابط دو کشور داشته است. اين فعاليت‌ها نه‌تنها به توسعه اقتصادي و اجتماعي آذربايجان کمک کرده، بلکه باعث افزايش نفوذ ترکيه در اين کشور نيز شده است.

افزايش نفوذ ترکيه با کمک تيکا

اجراي پروژه‌هاي توسعه‌اي و آموزشي توسط تيکا، نقش ترکيه را در توسعه زيرساخت‌ها و ارتقاي مهارت‌هاي انساني در آذربايجان پررنگ‌تر کرده و منجر به افزايش محبوبيت ترکيه در ميان مردم جمهوري آذربايجان شده است.

افزايش نفوذ اقتصادي و رشد صادرات

فعاليت‌هاي تيکا در جمهوري آذربايجان به واسطه نمايش چهره مثبت از ترکيه در ميان مردم جمهوري آذربايجان، باعث افزايش صادرات ترکيه به اين کشور شد و با بهبود زيرساخت‌ها و ارتقاي مهارت‌هاي انساني، زمينه براي افزايش همکاري‌هاي اقتصادي و تجاري بين دو کشور را فراهم کرده است.

در سال 2022 ترکيه دومين شريک تجاري جمهوري آذربايجان در واردات و صادرات بوده و در بين سازمان کشورهاي ترک، بيشترين صادرات را به جمهوري آذربايجان داشته است.

همچنين حجم تجارت بين دو کشور در سال 2023 نسبت به 2022 با 31 درصد افزايش به 7.6 ميليارد دلار رسيد و ترکيه پس از ايتاليا، به دومين شريک تجاري آذربايجان در سالهاي اخير مبدل شد.

در واقع آژانس همکاري و هماهنگي ترکيه (تيکا) با اجراي پروژه‌هاي متنوع و گسترده در زمينه‌هاي مختلف، نقش مهمي در توسعه روابط ترکيه با کشورهاي ديگر، به‌ويژه جمهوري آذربايجان ايفا مي‌کند. اين فعاليت‌ها نه‌ تنها به توسعه اقتصادي و اجتماعي کشورهاي هدف کمک مي‌کند، بلکه باعث افزايش نفوذ ترکيه در اين کشورها و تقويت روابط دوجانبه و نزديکي بيشتر دو ملت مي‌شود.

تيکا با تکيه بر قدرت نرم فرهنگي و ديپلماسي توسعه‌اي، به ابزاري مؤثر براي پيشبرد اهداف سياست خارجي ترکيه تبديل شده است. بررسي روند توسعه نفود برخي ديگر از کشورها از جمله آمريکا، ژاپن، استراليا و انگليس نشان مي‌دهد آنها نيز از اين ابزارها براي توسعه تعاملات بين‌الملل و تامين منافع ملي خود-به ويژه در تعامل با کشورهاي درگير بي‌ثباتي‌هاي سياسي و اقتصادي-بهره مي‌برند.

از اين رو ضرورت دارد جمهوري اسلامي ايران نيز براي توسعه تعاملات اقتصادي و اجتماعي خود-به خصوص با کشورهاي داراي اهميت راهبردي براي منافع ايران- از اين ابزار مهم بهره گيرد.

نويسنده: پوريا لوايي/کارشناس مسائل اقتصادي

منبع: تسنيم