گام‌هاي مهم ايران و تاجيکستان در توسعه تجارت بين دو کشور

اين ديدار که با هدف تقويت روابط اقتصادي و افزايش همکاري‌هاي دو جانبه انجام شد، زمينه‌اي براي بررسي چالش‌ها و راهکارهاي عملياتي‌سازي اين هدف‌گذاري فراهم کرد.

 امضاي 23 قرارداد و تفاهمنامه دوجانبه در زمينه‌هاي مختلف اقتصادي و غيره بين مقامات دو کشور و امضاي 13 سند همکاري بين فعالان اقتصادي دو کشور در همايش مشترک تجاري، سرمايه گذاري و گردشگري که با مشارکت بيش از 300 نفر از فعالان اقتصادي و سرمايه‌گذاران ايراني و تاجيکستاني در راستاي افزايش همکاري‌ها و مبادلات اقتصادي و تجاري برگزار شد از جمله رويدادهاي مهم در سفر پزشکيان به شهر دوشنبه پايتخت تاجيکستان بود.

ايران و تاجيکستان هر دو در منطقه آسياي ميانه و غرب آسيا قرار دارند، اما از لحاظ موقعيت جغرافيايي، فاصله قابل‌توجهي دارند:

ايران در جنوب غربي آسيا قرار دارد و از شمال با درياي خزر، از جنوب با خليج فارس و درياي عمان، و از شرق با افغانستان و پاکستان هم‌مرز است.

تاجيکستان در آسياي ميانه قرار دارد و با افغانستان در جنوب، ازبکستان در غرب، قرقيزستان در شمال، و چين در شرق هم‌مرز است.

هرچند که اين دو کشور مرز مستقيم ندارند، اما به دليل اشتراکات زباني، فرهنگي، و تاريخي، زمينه‌هاي خوبي براي همکاري‌هاي اقتصادي و تجاري دارند.

رشد 50 درصدي تجارت ايران و تاجيکستان ظرف يک سال و هدف‌گذاري تجارت  700 ميليون دلاري

عبدالناصر همتي، وزير امور اقتصادي و دارايي شب گذشته در کانال تلگرامي اش نوشت:« حجم تجارت 380 ميليون دلاري ايران و تاجيکستان با رشد 50 درصدي در يک سال، نشانگر ظرفيت بالقوه بالاي دو کشور براي توسعه روابط اقتصادي است که با گسترش ارتباط گردشگري بين دو ملت با يک زبان و فرهنگ مشترک، قابل تعميق بين آحاد مردم است. در ديدار با وزير اقتصاد تاجيکستان راه‌هاي سرمايه گذاري و انتقال تکنولوژي ايران در صنايع ساختماني و نيز توسعه روابط اقتصادي بين دو کشور را بررسي کرديم».

حجم مبادلات تجاري بين ايران و تاجيکستان در سال‌هاي اخير رشد قابل‌توجهي داشته است. همچنين، براي سال جاري هدف‌گذاري شده است که اين رقم به 700 ميليون دلار برسد، اين در حالي است که چندي پيش سفير تاجيکستان در ايران اظهار داشته است که ظرفيت افزايش حجم تجارت دوجانبه تا يک ميليارد دلار نيز وجود دارد.

ذوقي ذوقي‌زاده وزير توسعه اقتصاد و تجارت تاجيکستان هم ديروز در ديدار با هيات تجاري اتاق ايران تصريح کرد که با توجه به ظرفيت‌ها و اشتراکات موجود بين دو کشور، دولت تاجيکستان علاقه‌مند است رتبه ايران به عنوان شريک تجاري تاجيکستان از هفتم به اول ارتقا پيدا کند.

صمد حسن‌زاده، رئيس اتاق بازرگاني، صنايع، معادن و کشاورزي ايران هم ديروز در ديدار با وزير اقتصاد تاجيکستان تاکيد کرد فراهم‌سازي زيرساخت‌هاي لازم در حوزه‌هاي بانکي و مالي، حمل‌ونقل، استاندارد و انعقاد موافقت‌نامه‌هاي تجاري به ويژه توافق تجارت ترجيحي و تعديل تعرفه‌ها ميان دو کشور  براي تقويت سطح مناسبات، ضروري است و اين حداقل انتظارات بخش خصوصي از مسئولان محترم دولت‌هاي دو کشور است تا فعالان اقتصادي بتوانند در رقابت با رقباي قدرتمند به تثبيت و گسترش جايگاه خود در بازار بپردازند.

اما راه‌هاي رفع موانع تجاري ميان ايران و تاجيکستان چيست و  پزشکيان در سفر به اين کشور چه قول و قرارهايي براي رفع اين موانع داده است:

1. مشکلات حمل و نقل و زيرساخت‌هاي لجستيکي: نبود مسيرهاي حمل و نقل سريع و کارآمد يکي از موانع اصلي تبادل کالا بين دو کشور است.

در حال حاضر مسيرهاي ترانزيت کالا بين ايران و تاجيکستان به شرح زير است

مسيرهاي زميني يکي مسير ايران - ترکمنستان - تاجيکستان: اين مسير از طريق جاده‌هاي مرزي ايران و ترکمنستان و سپس ورود به تاجيکستان قابل دسترسي است و دومي مسير ايران - افغانستان - تاجيکستان که با عبور از هرات و سپس مناطق شمالي افغانستان، امکان دسترسي به تاجيکستان فراهم مي‌شود.

مسيرهاي ريلي شامل شبکه ريلي ايران - ترکمنستان - تاجيکستان: اين مسير از خطوط ريلي ايران و ترکمنستان براي انتقال کالاها استفاده مي‌کند و دومي که هنوز عملي نشده اتصال احتمالي ايران به کريدور ريلي آسياي مرکزي است که اين کريدور مي‌تواند دسترسي ريلي به تاجيکستان را تسهيل کند.

مسيرهاي هوايي

پروازهاي باري مستقيم بين شهرهاي اصلي ايران (تهران، مشهد) و دوشنبه مي‌تواند براي انتقال سريع کالاها مورد استفاده قرار گيرد که هنوز آنچنان رونق ندارد.

مسيرهاي دريايي

هرچند تاجيکستان دسترسي مستقيم به دريا ندارد، ايران مي‌تواند از طريق بنادر جنوبي خود (چابهار و بندرعباس) و سپس ترانزيت زميني يا ريلي کالاها به تاجيکستان اقدام کند.

سرمايه گذاري تاجيکستان در چابهار به منظور اتصال اين کشور به اقيانوس هند

بنابراين بنا به تاکيد مسئولين و کارشناسان تسريع پروژه‌هاي در دست احداث راه آهن که منافع دو کشور را تأمين مي‌کند بايد مورد توجه تهران و دوشنبه واقع شود.

انجام اين پروژه‌ها، مانند پروژه راه آهن جيحون پنجي که تاجيکستان را از طريق افغانستان، ايران و پاکستان به اقيانوس هند متصل مي کند، اهميت زيادي دارد.

مقامات تاجيکستان همچنين معتقدند که اين کشور مي‌تواند از طريق بنادر به کريدور چندوجهي بين المللي چين، تاجيکستان، ازبکستان، ترکمنستان، ايران، ترکيه و اروپا مرتبط شود.

حسين معصوم زاده کارشناس مسائل آسياي ميانه مي‌گويد نکته‌اي که بايد مورد توجه قرار گيرد اين است که تاجيکستان به عنوان يک کشور محصور در خشکي، نياز مبرمي به دسترسي به آب‌هاي آزاد دارد. يکي از بهترين مسيرها براي دسترسي تاجيکستان به آب هاي آزاد و تجارت دريايي بين المللي مسير ايران است.

تاجيکستان همچنين مي‌تواند از طريق بندر چابهار با ابتکار طرف ايراني، قسمتي از بندر چابهار يا بندر ديگري را در اختيار گرفته و با سرمايه گذاري دولت تاجيکستان آن را مديريت کند. اين ابتکار نقش قابل توجهي در توسعه بنادر جنوب کشور در درياي عمان و تعميق روابط و تعاملات تجاري ايران با 5 کشور آسياي مرکزي خواهد داشت.

در همين خصوص  نيز فرزانه صادق، وزير راه و شهرسازي در آستانه سفر به تاجيکستان تاکيد کرد که چون اين کشور محصور در خشکي است و نياز به دسترسي به آب‌هاي آزاد دارد، اولين تفاهم‌نامه درباره تسهيل سرمايه‌گذاري طرف تاجيک در چابهار به عنوان پروژه‌ها و سايت‌هاي لجستيک براي اين کشور است و در اين تفاهم‌نامه به دنبال تسهيل سرمايه گذاري تاجيکستان در پروژه‌هاي چابهار هستيم.

توافق بر سر توسعه خطوط حمل و نقل ريلي و جاده‌اي

راهکارهاي پيشنهادي براي رفع موانع تجاري:

1-  توسعه زيرساخت‌هاي حمل و نقل: ايجاد خطوط حمل و نقل زميني و ريلي جديد و بهبود مسيرهاي کنوني، با همکاري مستقيم دو کشور.

راهکارهاي تقويت مسيرهاي حمل‌ونقل:

- بهبود زيرساخت‌هاي جاده‌اي و ريلي:

- سرمايه‌گذاري مشترک در توسعه جاده‌هاي ترانزيتي.

- تکميل پروژه‌هاي ريلي در مسير ايران - ترکمنستان - تاجيکستان.

- تقويت مسيرهاي هوايي با افزايش تعداد پروازهاي باري بين دو کشور و ارائه تخفيفات و مشوق‌هاي مالي به خطوط هوايي براي انتقال کالاست.

- استفاده از کريدورهاي بين‌المللي و بهره‌گيري از کريدورهاي ترانزيتي نظير کريدور شمال- جنوب و آسياي مرکزي براي تسهيل تجارت نيز ضرورت دارد.

دومين مانع در رشد تجارت بين ايران و تاجيکستان محدوديت‌هاي بانکي و مالي است که  به دليل تحريم‌هاي بين‌المللي و فقدان سيستم‌هاي بانکي کارآمد، انتقال مالي براي تجار دشوار است.

اما در مورد تقويت همکاري‌هاي بانکي: راه‌اندازي بانک‌هاي مشترک و توسعه سازوکارهاي مالي جايگزين براي مقابله با محدوديت‌هاي بين‌المللي ضرورت دارد.

با اين حال پزشکيان در سفر به تاجيکستان درباره مسائل مالي و تبادلات ارزي ميان ايران و تاجيکستان تاکيد کرده که هم اکنون مي‌توانيد ارزها را به صورت توافقي جابجا کنيد و مشکلي در اين زمينه وجود ندارد.

آماده شدن توافقنامه تجارت ترجيحي

سومين مانع در رشد تجارت بين ايران و تاجيکستان قوانين و مقررات تجاري پيچيده است به گونه اي که تفاوت در تعرفه‌هاي گمرکي، استانداردهاي کالا و اسناد مورد نياز تجاري مشکلاتي را براي بازرگانان ايجاد کرده است.

بنابراين تسهيل قوانين تجاري ايران و تاجيکستان از مسائل ضروري است.

در همين خصوص صمد حسن‌زاده، رييس اتاق ايران در سفر به تاجيکستان نيز با اشاره به مزيت اين کشور با توجه به وجود پنج منطقه آزاد تجاري براي بازرگانان ايراني گفت: بايد در برخي رشته‌هاي صنعتي، تعرفه‌هاي ترجيحي بين دو کشور ايجاد شود. ايجاد تعرفه ترجيحي در زمينه محصولاتي نظير پنبه و پوشاک مي‌تواند مؤثر باشد.

از همين رو پزشکيان  ديروز در تداوم برنامه‌هاي گفت‌وگو‌ با ساير مقامات عالي تاجيکستان در ديدار «رستم امامعلي» رئيس مجلس ملي تاجيکستان به نقش مجالس دو کشور در اصلاح قوانين موجود در مسير تسهيل برقراري روابط و همکاري‌ها ميان دو ملت اشاره کرد و گفت: قوانين و مقررات دو کشور بايد در زمينه تسهيل و رونق تجارت و سرمايه‌گذاري ميان دو طرف به‌روز شود.

در همين راستا علي آبادي وزير نيرو نيز شب گذشته در گفت وگويي تلويزيوني گفت: بر اساس مذاکرات صورت گرفته مقدمات توافقنامه تجارت ترجيحي ميان ايران و تاجيکستان آماده شده و شرايط براي حضور فعال‌تر شرکت‌هاي ايراني در اين کشور آماده است.

تنوع به کالاهاي صادراتي و وارداتي/ايران کارخانه توليد دارو در تاجيکستان تاسيس مي‌کند

چهارمين مساله  عدم تنوع در محصولات صادراتي و وارداتي و تمرکز بر کالاهاي محدود است موجب کاهش تنوع و رقابت در بازارهاي دو کشور شده است.

ايران به‌عنوان يکي از توليدکنندگان اصلي در منطقه، کالاهاي زير را به تاجيکستان صادر مي‌کند:

- محصولات پتروشيمي: پليمرها، مواد خام پلاستيکي و مواد شيميايي صنعتي.

- محصولات کشاورزي: ميوه‌هاي تازه و خشک، خرما، سيب و زعفران.

- مصالح ساختماني: سيمان، کاشي و سراميک.

- محصولات غذايي: انواع کنسرو، روغن‌هاي خوراکي و فرآورده‌هاي لبني.

- کالاهاي صنعتي: تجهيزات و ماشين‌آلات سبک و سنگين.

کالاهاي وارداتي ايران از تاجيکستان

تاجيکستان نيز کالاهاي زير را به ايران صادر مي‌کند:

-  محصولات معدني: آلومينيوم، زغال‌سنگ و سنگ‌هاي قيمتي.

- محصولات کشاورزي: پنبه، سبزيجات و خشکبار.

- محصولات نساجي: نخ و پارچه.

- محصولات صنعتي: برخي تجهيزات و ماشين‌آلات توليدي.

حالا در سفر پزشکيان به تاجيکستان توافق شده تنوع در کالاهاي وارداتي و صادراتي دو کشور بيشتر شود.

حسن زاده نيز در تاجيکستان با اشاره به جايگاه ايران در توليد صنايع دستي اشاره کرد و بيان داشت: ايران از بزرگترين توليدکنندگان فرش دستباف است و فرش‌هاي نفيس دنيا را توليد مي‌کند؛ محصولاتي که به‌عنوان سفير اقتصادي در خانه‌ها براي مردم دلخوشي ايجاد مي‌کند. سرمايه‌گذاران و فعالان اقتصادي ايراني مي‌توانند بازار صنايع دستي را در تاجيکستان توسعه دهند.

پزشکيان نيز در سفر  به تاجيکستان درباره تقاضاي تاجيکستاني‌ها براي دريافت داروي ايراني، اظهار کرد: براي اينکه تاجيکستاني‌ها از داروهاي ايراني استفاده کنند تصميم داريم در اين کشور يک کارخانه توليد دارو راه اندازي کنيم.

در پايان بايد گفت که گسترش همکاري‌هاي صنعتي و توليدي، سرمايه‌گذاري مشترک در بخش‌هاي توليدي و صنعتي به منظور افزايش تنوع محصولات قابل مبادله و ايجاد نمايشگاه‌هاي تجاري با برگزاري نمايشگاه‌هاي مشترک براي معرفي ظرفيت‌ها و فرصت‌هاي اقتصادي هر کشور از جمله راه‌هاي گسترش همکاري‌هاي تجاري و سرمايه‌گذاري شرکت‌ها بين ايران و تاجيکستان است.

خبر خوب ديگري که از دستاوردهاي سفر پزشکيان به تاجيکستان است لغو رواديد بود که به منظور تسهيل در سفر اتباع ايراني از جمله گردشگران و تاجران به دو کشور انجام شده است.