کافئين در خواب هم مغز را بيدار نگه‌ مي‌دارد

در آزمايش‌هايي که متخصصان دانشگاه مونترآل کانادا انجام دادند، مشخص شد کافئين، پيچيدگي سيگنال‌هاي مغزي را هم افزايش مي‌دهد و مغز را به وضعيتي نزديک مي‌کند که از آن با عنوان «مغز بحراني» (critical brain) ياد
مي‌شود.

وضعيت مغز بحراني حالتي است که در آن، مغز در مرز ميان نظم ساختاري و انعطاف‌پذيري عملکردي قرار دارد. بين اين دو حالت، در نقطه مطلوبي که به‌عنوان نقطه بحراني شناخته مي‌شود، مغز در تعادل کامل گوناگوني و ساختاري است و مي‌تواند پيچيده‌ترين و پراطلاعات‌ترين الگوهاي فعاليتي را توليد کند. اين حالت به مغز اجازه مي‌دهد تا چندين وظيفه پردازش اطلاعات از انجام دادن محاسبات گرفته تا انتقال و ذخيره يادگيري اطلاعات و تصميم‌گيري موثر را هم‌زمان و به بهترين شکل انجام دهد.

در واقع مغز بحراني مثل يک بندباز عمل مي‌کند؛ يعني دقيقا روي مرز بين نظم کامل (که در آن هيچ انعطافي وجود ندارد) و بي‌نظمي کامل (که در آن هيچ ثباتي نيست) قرار دارد. اين حالت باعث مي‌شود مغز نه بيش از حد خشک و ثابت باشد (که نتواند ياد بگيرد يا با تغييرها سازگار شود) و نه آن‌قدر بي‌نظم که هيچ اطلاعاتي را درست پردازش نکند و پژوهشگران معتقدند که اين حالت مي‌تواند مانع از خواب عميق و آرام شود. به اين معني که کافئين، مغز را در حالتي بيش‌فعال و پيچيده نگه مي‌دارد؛ حالتي که براي يادگيري خوب است، اما براي خوابيدن نه.

بنابراين کافئين نه‌تنها ما را بيدار نگه مي‌دارد، بلکه نحوه عملکرد مغز را نيز تغيير مي‌دهد. جالب‌تر اينکه متخصصان دريافتند جوانان بين 20 تا 27 سال به اين آثار حساس‌ترند.

به گزارش ساينس آلرت، تحليل‌هاي بيشتر آشکار کرد کافئين بر نوسان‌هاي آهسته فعاليت الکتريکي مغز که با نام امواج دلتا، تتا و آلفا شناخته مي‌شوند، هم تاثير مي‌گذارد. اين امواج معمولا نشان‌دهنده خواب عميق و ترميم‌کننده‌اند و کافئين باعث تضعيف اين امواج شد. به‌ويژه در مرحله خواب بدون حرکت سريع چشم (non-REM)، يعني همان مرحله‌اي از خواب که مغز در آن خاطرات را تثبيت و عملکردهاي شناختي (مثل تمرکز، حافظه و تصميم‌گيري) را بازسازي و تقويت مي‌کند.

به گفته‌ کريم جربي، عصب‌شناس، اين تغييرات نشان مي‌دهند که مغز حتي هنگام خواب، هم تحت تاثير کافئين در وضعيتي فعال‌تر و کمتر ترميم‌کننده باقي مي‌ماند. اين تغيير در ريتم مغز شايد بتواند توضيح بدهد که چرا کافئين نمي‌گذارد مغز در طول شب خوب استراحت کند؛ آنچه مي‌تواند بر حافظه‌ هم اثر بگذارد.

همانطور که گفته شد، از نکات جالب مطالعه، حساسيت بيشتر جوانان به اين تاثير کافئين بود. پژوهشگران حدس مي‌زنند تغييرات مغزي در اثر افزايش سن، عامل اين تفاوت‌ها باشد.

آن‌ها توضيح دادند: آدنوزين، يک ترکيب شيميايي طبيعي در مغز است که در طول روز به‌تدريج افزايش مي‌يابد و باعث احساس خواب‌آلودگي مي‌شود. هرچه آدنوزين بيشتر شود، مغز بيشتر احساس نياز به استراحت مي‌کند. کافئين با مسدود کردن گيرنده‌هايي که آدنوزين با آن‌ها تعامل دارد، اثر خود را به جا مي‌گذارد و به‌طور موقت حس انرژي و هوشياري ايجاد مي‌کند. از آنجا که گيرنده‌هاي آدنوزين در مغز افراد جوان بيشترند، اين مي‌تواند توضيح دهد که چرا جوان‌ترها به کافئين حساس‌ترند؛ هم در برابر آثار مثبت مانند افزايش انرژي و هم از در برابر آثار منفي مانند بيدار نگه داشتن مغز در طول شب.

متخصصان خاطرنشان مي‌کنند کافئين، يک محرک فعال‌کننده مغز است که تمام گروه‌هاي سني آن را روزانه از طريق مصرف محصولات مختلفي مانند قهوه، چاي، نوشابه، نوشيدني‌هاي انرژي‌زا، شکلات و برخي داروها دريافت مي‌کنند. بنابراين، بسيار مهم است که از تاثير کافئين بر مغز هنگام خواب در گروه‌هاي سني مختلف اطلاعات درستي داشته باشيم.