چرا استعمار با زبان فارسي مشکل داشت؟

به گزارش روابط عمومي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، غلامعلي حدادعادل، رئيس بنياد سعدي در پيامي به اجلاس مديران و مسئولان مراکز دانشگاهي و گروه‌هاي آموزشي زبان فارسي ايران و ديگر کشورهاي آسيايي اين اجتماع را مبارک و مقدمه‌اي براي همکاري هاي فرهنگي در آينده دانست.

او در پيام خود که توسط سيدعلي موسوي‌زاده، معاون امور بين‌الملل بنياد سعدي قرائت شد، آورده است: «نخست وظيفه خود مي‌دانم سلام و درود خود را به حضور استادان محترم شرکت‌کننده در اين اجلاس تقديم کنم و از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي و دانشگاه نيشابور که باني اصل اجلاس هستند سپاسگزاري کنم.

رئيس فرهنگ زبان و ادب فارسي، در پيام خود با بيان اينکه آسيا قاره کهني است که مهد تمدن‌هاي بزرگ و ماندگار است و ملت‌هاي ريشه‌دار و مؤثري را در طول تاريخ در دامان خود پرورده است، افزوده است: ملت‌هاي آسيايي، با همه تنوعي که دارند، از يک فرهنگ مشترک برخوردارند که همانا فرهنگ آسيايي و شرقي است و اخلاق و انسانيت و معنويت جان‌مايه آن فرهنگ است. همين ارزش‌هاي مشترک در طول تاريخ سبب ارتباط و اتصال اين ملت‌ها با يکديگر و بستر مناسبي براي تبادل فرهنگي آنان بوده است و زبان فارسي از اين توانايي و از اين بخت برخوردار بوده که در طول قرن‌ها زبان فرهنگي مشترک بسياري از ملت‌هاي آسيايي باشد. فارسي، در اين تبادل فرهنگي، هم به گسترش فرهنگ کمک کرده است و هم خود به برکت غناي فرهنگي اين ملت‌ها بارور و مايه‌ور گشته است.

او همچنين عنوان کرده است: اکنون که استادان زبان و ادبيات فارسي اين ملت‌ها در نيشابور ـ که خود چونان فيروزه‌اي در ميان شهرهاي کهن و تمدن‌ساز آسيا مي‌درخشد ـ  گرد آمده‌اند، اين اجتماع را بايد مبارک دانست و آن را مقدمه‌اي براي همکاري‌هاي فرهنگي و ادبي و زباني در آينده تلقي کرد.

حدادعادل در ادامه اين پيام، همچنين تصريح کرده است: فرهنگستان زبان و ادب فارسي و بنياد سعدي، که هر يک وظيفه‌اي خاص و خطير در نگاهباني از زبان فارسي و آموزش و گسترش آن دارند، اميدوارند که سنگ اول بناي اين همکاري‌ها آنچنان سنجيده و استوار نهاده شود که از هيچ باد و باراني در آينده گزند نبيند.

سراسر ادبيات ارسي آکنده از مفاهيم والاي بشري است

معاون امور بين‌الملل بنياد سعدي نيز در اين اجلاس، بيان کرد: جهان امروز با وجود همه دستاوردهاي شگفت انگيز که داشته و دارد اما بحرانهاي عميق و مشکلات عديده اي را هم در بطن خود پرورده است.پيدا کردن راهي براي عبور از اين بحرانها و  کاستن از آلام بشري و بهبود زندگي اجتماعي و ارتباط انساني تر و نگاه همدلانه تر به زيست اجتماعي  در گرو پيدا کردن گفتماني سازنده و همدلانه و متحد کننده است.

او افزود: اين گفتمان ضرورتا بايد از بسترهاي تاريخي و فرهنگي و ميراث سازنده بشري سرچشمه بگيرد تا بتواند در روح جمعي جامعه انساني رو به تفاهمي مشترک و سازنده برساند. زبان فارسي در گستره‌اي از شمال چين تا اروپا قرنها زبان مشترک فرهنگي اقوام و ملتهاي اين قلمرو وسيع بوده است.ملاحان چيني در روزگار ابن بطوطه شعر سعدي را ميخوانده‌اند و در بوسني سودي بر شعرش شرح مي‌نوشته است.

موسوي زاده همچنين، بيان کرد: آنچه اين ملتها را به گفتماني مشترک فرا ميخوانده، عشق به همنوع و احترام به تنوع زندگي انساني و آرام و عقايد است و اين اصول جوهره اساسي زبان فارسي است. سراسر ادبيات فارسي آکنده از مفاهيم والاي بشري است که در زمره اصول ثابت رواداري و احترام به حقوق انساني است.

او  در پايان گفت: اقدام همکاران در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي و دانشگاه نيشابور را در بر پايي اين اجلاس با ديده تحسين مي نگرم و اميدوارم اين اقدام نيک آنان بستري براي شکل گيري جرياني از فرهنگ باشد که روند گفتگوهاي فرهنگي را در بين ملتها عمق ببخشد. در اين روند زبان فارسي به مثابه سرچشمه اي ارزشمند از ارزشهاي والاي بشري ميتواند نقش شايسته اي ايفا کند.

به برکت زبان عارفانه فارسي امکان گفت‌وگو با جهان اسلام داريم

محمدعلي رباني، مديرکل توسعه همکاري‌هاي دانشگاهي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي در اين اجلاس اظهار کرد: در روزگاري که جهان، سرشار از سخن جنگ و خشونت و بي عدالتي است، خوشحاليم که درباره زبان فارسي ميراث مشترک و ملک مشاع ما و بسياري از کشورهاي آسيايي سخن گفته مي‌شود.

وي افزود: در جاي جاي آسيا و جهان اگر نگاه مثبتي از ايران امروز وجود دارد، برگرفته از آثار اديبان بزرگ ما در طول تاريخ بوده است.

رباني، يکي از ظرفيت‌هاي مهمي که از ديرباز سبب همکاري بين ايرانيان و جوامع ديگر شده است، ظرفيتي دانست که به مشارکت اديبان شکل گرفته است و افزود: ارتباطات ما در جاي جاي جهان به برکت فعاليت اديبان و عارفان بوده است. اگر امروز امکان گفت‌وگو با جهان اسلام داريم به برکت ادبيات عرفاني فارسي است.

مديرکل توسعه همکاري‌هاي دانشگاهي سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي در ادامه، بيان کرد: در کنار همه کارکردهاي فارسي که در طول تاريخ داشته، همکاري‌هاي علمي و فرهنگي بوده است. وجود صدها دپارتمان فارسي در کشورهاي مختلف و حضور دانشجويان زبان فارسي که سفراي ايران محسوب مي‌شوند، زمينه همکاري‌هاي علمي و فرهنگي را فراهم مي‌کنند.

او با بيان اينکه، متاسفانه ارتباطات بين نخبگان و جامعه علمي کشور ما با نخبگان آسيايي محدود است، ابراز کرد: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، به عنوان دستگاه ديپلماسي فرهنگي، به جهت اولويت و اهميت زبان فارسي و وظيفه اي که در حل مسائل بين المللي دارد خودش را موظف مي داند شرايط تسهيل روابط بين ظرفيت داخل و خارج کشور را فراهم کند. هدف اصلي اين است که دانشگاه هاي ايران را تشويق کنيم کمک کنند براي حل مساله زبان فارسي در سرزمين‌هاي ديگر. اميدوارم با همکاري اين اساتيد اين اتفاق بيفتد.

رباني همچنين ابراز کرد: آنچه در دوران مختلف، به بازسازي و رونق تمدن ايراني و اسلامي کمک کرد، زبان فارسي بوده است. بنابراين، در اين شرايط بحراني، آن چه که مي‌تواند به ما کمک کند، ادبيات فارسي است.

حجت‌الاسلام عبدالحسين خسروپناه در اين اجلاس با بيان اينکه وجود ويژگي‌هاي کلامي و عرفاني در ادبيات فارسي، مسئوليت همه ما را نسبت به آن، سنگين‌تر مي‌کند، گفت: بايد در حفاظت از زبان فارسي، جدي تر قدم برداريم به ويژه با تاکيدي که مقام معظم رهبري به اين موضوع دارند و بيان فرموده‌اند که زبان فارسي، بايد همچون گذشته زبان علم جهان بشود. بنابراين، اگر مرجعيت علمي بدون زبان فارسي شکل بگيرد قطعا ما در اين عرصه علم خواهيم بود.

او با بيان اينکه، رويارويي استعمار با زبان فارسي يک واقعيت غيرقابل انکار است، افزود: استعمارگران از قرن نوزدهم عليه زبان فارسي در شبه قاره و افغانستان و ترکيه و حتي ايران تلاش‌هايي را آغاز کرد. ابتدا خط را تغيير داد و خواست مردم و نسل‌هاي جديد را از اين ميراث ارزشمند جدا کند. متاسفانه استعمار تا حدودي در برخي کشورها موفق شده است.

خسروپناه با طرح اين پرسش که چرا استعمار با زبان فارسي مشکل داشته است و دارد، توضيح داد: رازش اين است که زبان فارسي حامل فرهنگ است. حامل فرهنگ حکمي است. اين فرهنگ و حکمت بنيان، معناي دقيقي دارد که کمتر از آن سخن گفته شده است. تمام شعراي فارسي زبان، ادبيات فارسي را حکمت بنيان بيان کرده‌اند. حتي شاهنامه فردوسي که نظم حماسي دارد، حکمت بنيان است. پيامش خرد و حکمت و توحيد است.

دبير شوراي عالي انقلاب فرهنگي، با تاکيد بر اينکه زبان فارسي، صاحب حکمتي است که با شريعت پيوند داشته، گفت: وقتي به اشعار حکمت بنيان ادبيات بزرگ زبان فارسي مراجعه مي‌کنيم مي‌بينيم همزمان، حکمت عملي و نظري در اشعارشان است. در عرفان ادبي ما هم، عرفان نظري و عملي وجود دارد. مهم ترين بحث حکمت نظري، سه مساله است؛ ربط متغير به متغير که از آن به زمان تعبير مي‌شود و مقوله مهمي در فيزيک است. ربط متغير به عالم ثابت که از آن به دهر ياد مي‌کنند و ديگر، ربط ثابت به ثابت که از آن به سرمد سخن مي‌گويند. عرفا و ادباي ما دقيقا به اين حکمت نظري پرداخته‌اند.

وي در ادامه بيان کرد: حکمت‌هاي عملي همچون عزت نفس، کرامت، بردباري، تواضع، عاقبت نگري، توکل، هوس ستيزي، شفقت، ساده زيستي، شجاعت در مجموعه ادبيات ما نهفته است.

خسروپناه با اشاره به اينکه پيوند حکمت و شريعت، گوهر آثار ادباي ما محسوب مي‌شود، افزود: پس حکمت و شريعت را بايد با هم دريابيم. برخي‌ها به ناحق ادباي ما را خردستيز مي‌نامند، در حالي که آنها با خرد جزءبسندگي مخالف بودند و با خرد کل همسو بودند. اما در جهان مدرن که حقيقت‌اش انسان گرايي است چيزي به نام عقل کل پيدا نمي‌کنيم. من معتقدم آنچه استعمار به دنبال فارسي زدايي بود رازش در فرهنگ حکمي است. حکمتي که عرفا و ادبا از قرآن گرفته‌اند.

سراج، دبير علمي اجلاس مديران و مسئولين مراکز دانشگاهي و دپارتمان‌هاي زبان فارسي ايران و ديگر کشورهاي آسيايي» در اين اجلاس با بيان اينکه زبان فارسي، فضيلت‌هاي انساني را در طول ايام و دوران به جهانيان عرضه کرده است، بيان کرد: بعد از شکل گيري زمينه برگزاري اين اجلاس در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي که متولي و ميزبان اين اجلاس هستند، مقرر شد برخلاف ديگر همايش‌ها، اين اجلاس گفت‌وگو محور و عمل گرا باشد و دانشگاه‌هاي آسيايي اينجا به طرح مسائل و مشکلات بپردازند.

وي افزود: تلاش داريم که چالش‌هاي مربوط به حوزه توسعه فارسي در کشورهاي ديگر را با تعامل با اساتيد کشورهاي آسيايي مطرح و برطرف کنيم و اين تعاملات را گسترده کنيم تا منجر به شبکه سازي شود.

سراج در ادامه، به ايجاد شبکه سازي و ايجاد دبيرخانه گفت‌وگوهاي فرهنگي آسيايي، اشاره کرد و گفت: در کنار دبيرخانه اصلي که در نيشابور برپا خواهد شد، دبيرخانه‌هاي فرعي در دانشگاه‌هاي کشور شکل بگيرد و به تناسب نيازها، برنامه‌هاي مختلفي انجام و تفاهم نامه مربوطه، منعقد شود.

اجلاس «گفت‌وگوهاي فرهنگي آسيايي، زبان فارسي ميراث معنوي مشترک» در قالب «هفته گفت‌وگوهاي فرهنگي آسيايي» به همت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، در چهاردهم و پانزدهم مهرماه جاري و به ميزباني شهر نيشابور برگزار مي‌شود. هفته گفت‌وگوهاي آسيايي از 13 تا 16 مهرماه در نيشابور و مشهد در حال برگزاري است.