پيشروي خطرناک کريدور زنگزور در سکوت

گروه اقتصادي خبرگزاري فارس؛ تحولات اخير در قفقاز جنوبي نشان مي‌دهد که روند عادي‌سازي روابط ميان جمهوري آذربايجان و ارمنستان وارد فاز اجرايي شده است؛ فازي که بيش از بيانيه‌هاي سياسي، خود را در ميدان عمل و اقتصاد ترانزيت نشان مي‌دهد.

خبرگزاري آذربايجان پرس (APA) روز پنجشنبه از آغاز صادرات سوخت جمهوري آذربايجان به ارمنستان خبر داد؛ سوختي که به گفته اين رسانه با قيمت‌هاي بين‌المللي بازار به ايروان فروخته مي‌شود.

اين رويداد، هرچند در ظاهر يک معامله انرژي است، اما در عمل نشانه‌اي مهم از باز شدن مسيرهاي همکاري و اعتمادسازي اقتصادي ميان دو کشور پس از دهه‌ها تنش محسوب مي‌شود.

همزمان با اين تحول، مسيرهاي جاده‌اي و ريلي ميان باکو و ايروان نيز به ‌تدريج فعال شده‌اند. توافق امضاشده ميان دو کشور با ميانجي‌گري آمريکا در ماه اوت (مردادماه)، چارچوب کريدور موسوم به «TRIPP Corridor» يا کريدور زنگزور را پايه‌گذاري کرد؛ مسيري که قرار است نخجوان را از طريق خاک ارمنستان به جمهوري آذربايجان متصل کند و حلقه‌هاي گسسته ترانزيتي قفقاز را دوباره به هم پيوند بزند.

گزارش‌ها حاکي است نخستين محموله عبوري از اين مسير شامل غلات قزاقستان بوده که از خاک آذربايجان به ارمنستان منتقل شده است. روسيه نيز به‌سرعت تمايل خود را براي استفاده از اين کريدور اعلام کرده و از آغاز مذاکرات براي انتقال کالاهاي روسي از مسير آذربايجان- ارمنستان خبر داده است.

در سوي ديگر، ارمنستان در حال بررسي بازگشايي خط آهن کارس- گيومري است؛ اقدامي که مي‌تواند اين کشور محصور در خشکي را به ترکيه و در نتيجه به شبکه ترانزيتي اروپا متصل کند.

مجموع اين تحولات نشان مي‌دهد کريدور زنگزور، بي‌سروصدا اما پيوسته، در حال تثبيت است. در اين ميان، غيبت ايران بيش از پيش به چشم مي‌آيد.

از طرفي، مسير تاريخي جلفا- نخجوان- ايروان- باکو که زماني شريان حياتي تجارت ايران با قفقاز و اروپا بود، همچنان بلااستفاده مانده و پروژه‌هاي جايگزين مانند راه‌آهن رشت- آستارا نيز سال‌هاست با کندي پيش مي‌رود.

به گفته کارشناسان حمل‌ونقل، با فعال‌شدن مسيرهاي جديد قفقاز، کشورهاي منطقه قادر خواهند بود بدون عبور از خاک ايران، شرق و غرب را به هم متصل کنند. حسن کريم‌نيا، کارشناس ترانزيت، هشدار مي‌دهد که در صورت عدم احياي خطوط ريلي جلفا و فعال‌سازي نقش ايران در کريدور شمال- جنوب، جايگاه تهران در شبکه ترانزيتي اوراسيا تضعيف خواهد شد.

در شرايطي که قفقاز جنوبي بار ديگر در حال تبديل‌شدن به محور تجارت ميان اروپا، روسيه، ترکيه و آسياي مرکزي است، تثبيت آرام کريدور زنگزور مي‌تواند نقطه عطفي باشد؛ نقطه‌اي که اگر با واکنش به‌موقع و سازنده ايران همراه نشود، سهم کشور از آينده ترانزيت منطقه را به حداقل خواهد رساند.