پشت پرده احداث سد پاشدان در افغانستان چيست؟

در اين راستا، برخي صاحب نظران و کارشناسان و حتي نمايندگان مجلس شوراي اسلامي به اين نکته اشاره داشته‌اند که انجام اين قبيل اقدامات در خاک افغانستان مي تواند هم منجر به تشديد بحران کم آبي در کشورمان شود و هم بر روابط دو کشور ايران و افغانستان اثرگذاري منفي داشته باشد. پيشتر نيز در ماه هاي گذشته، شاهد فراز و فرودهاي قابل توجهي در روابط ايران و افغانستان با محوريت مساله آب بوده ايم. به طور خاص در مورد حقابه ايران از رود هيرمند نيز کشورمان گلايه هاي مستدلي را از رويکرد طرفِ افغانستاني و بي توجهي آن به توافقات منعقد شده ميان دو کشور مطرح کرده است.

با اين همه، در تحليل اقدام اخير طالبان در آبگيري سد پاشدان، توجه به 3 نکته ضروري به نظر مي رسد.

يک: طالبان و تلاش براي اهرم‌سازي در رابطه با ايران

يکي از انگيزه هاي مهم و اصلي گروه طالبان در تشديد تنش هاي آبي با ايران اين است که طرف افغانستاني سعي دارد از کشورمان در برخي حوزه ها امتياز گيري داشته باشد و مساله آب را اهرمي مناسب در اين رابطه ارزيابي مي کند. طالبان با چالش هايي جدي در حوزه تامين نيازهاي ضروري مردم افغانستان نظير مواد غذايي، سوخت و غيره رو به رو است. موضوعات که تا حد زيادي کارآمدي حاکمان کنوني افغانستان را زير سوال مي برند.

در عين حال، شمار قابل توجهي از مهاجران غيرقانوني افغانستاني نيز در ايران زندگي مي کنند که در ماه هاي اخير عزمي جدي در کشورمان براي بازگرداندن آن ها به کشورشان ايجاد شده است. موضوعي که مي تواند فشارهاي بيشتري را به طالبان در حوزه حکمراني افغانستان وارد کند. از اين رو، طالبان با اهرم سازي از مساله آب در رابطه با ايران، سعي دارد بسترهاي مساعدتري را براي تامين نيازهاي خود از طريق ايران فراهم کند. مساله اي که مخصوصا با توجه به تشديد تنش هاي آبي در کشورمان، از جديت بيشتري برخوردار مي شود.

دو: بازيگري آشکار و پنهان رقبا و دشمنان ايران

همانطور که پيشتر هم گفته شد، احداث و آبگيري سد پاشدان افغانستان توسط شرکت هاي خارجي انجام شده است. در اين رابطه به طور خاص نام يک شرکت از جمهوري آذربايجان قيد شده که با فعاليت 24 ساعته، احداث سد پاشدان را ميسر کرده است. البته که وراي اين شرکت، به نظر مي رسد که طيفي از رقبا و دشمنان منطقه‌اي و فرامنطقه اي ايران نيز در پسِ پرده تشديد تنش‌زايي هاي آبي در خاک افغانستان عليه ايران هستند.

انگيزه اصلي آن ها از اين موضوع نيز اين است که جداي از جنگ سخت افزاري، در حوزه نرم افزاري و تهديدات بلند مدت نيز تا جاي ممکن عرصه را بر ايران تنگ و زمينه هاي لازم و مساعد براي اوج گيري نارضايتي ها داخلي در کشورمان را تحريک و تشويق کنند. نبايد از ياد ببريم که ايران از نگاه سازمان هاي بين المللي جزو کشورهايي است که با تنش آبي جدي در منطقه خاورميانه دست و پنجه نرم مي کنند و سطح اين چالش در سال هاي آتي، گسترده تر نيز خواهد شد.

از اين رو، شيطنت هاي کنشگران منطقه اي و فرامنطقه اي رقيب و دشمن با ايران در خاک افغانستان وتلاش براي تضعيف موقعيت آبي ايران، از نگاه آن ها نوعي سرمايه گذاري بلند مدت براي ضربه زدن به کشورمان و امنيت آن نيز تلقي مي شود. بسياري از صاحب نظران بر اين باورند که جنگ هاي آتي جهان، بر سر آب خواهند بود و اين مساله به خوبي ماهيت حقيقي اقدامات غيرسازنده عليه ايران در حوزه مسائل آبي را افشا مي کند.

سه: افغانستان و ضرورت توجه به سياست «همسايگي خوب»

يکي از نکاتي که مقام هاي وزارت خارجه کشورمان ينز با اشاره به احداث سد پاشدان به آن اشاره داشته اند اين بوده که بهتر است طرف افغانستاني از دست زدن به اقدامات تنش‌زا بپرهيزد. به هر حال، ايران و افغانستان دو کشور همسايه هستند و ايران همواره بر سياست حسن همجواري در قالب روابط خود با افغانستان تاکيد داشته است. ايران سال ها ميزبان ميليون ها مهاجر افغانستاني بوده و پيوندهاي تاريخي و فرهنگي مشترکي با مردم افغانستان
دارد.

حتي در زمان اشغال افغانستان به دست شوروي، امام راحل(ره) به مسئولان وقت تاکيد داشتند که ايران بايد يار و کمک رسان مردم افغانستان باشد و در اين رابطه هيچ محدوديتي نيز نبايد وجود داشته باشد. از اين رو، به طور خاص طرف افغانستاني نبايد اجازه دهد که روابط خوب و سازنده دو کشور ايران و افغانستان، به دليل اغراض منفي طرف هاي ثالث، دستخوش نوسان شود. موضوعي که هم به ايران و هم افغانستان خسارت خواهد زد.