واکاوي اخلال ترکيه در مسير دسترسي ايران به اروپا

سقوط دولت بشار اسد به‌عنوان نقطه‌عطفي در تاريخ غرب آسيا، تأثيرات عميق و گسترده‌اي بر روابط سياسي، اقتصادي و اجتماعي اين منطقه خواهد داشت، اين بحران نه‌تنها به جنگ داخلي خونين و تجاوز رژيم صهيونيستي به خاک سوريه منجر شد، بلکه تحولات ژئوپوليتيکي جديدي را نيز به‌همراه داشت. سقوط دولت بشار اسد و ظهور گروه‌هاي مسلح مختلف، موجب تغييرات عمده‌اي در توازن قدرت در سوريه، شکل‌گيري مجدد گروه‌هاي تروريستي، بحران انساني ناشي از جنگ، باز شدن مسير رژيم صهيونيستي به منطقه جولان و افزايش چپاول منابع نفتي سوريه توسط آمريکا شد.

سوريه از ديرباز به‌عنوان يک پل ارتباطي ميان غرب آسيا و اروپا شناخته مي‌شود. موقعيت جغرافيايي اين کشور آن را به کانوني تجاري و سياسي تبديل کرده بود. با تحولات اخير، وضعيت اين کشور دچار تغييرات عمده‌اي شد که منجر به ظهور گروه‌هاي مسلح و دخالت قدرت‌هاي خارجي گرديد. ايران نيز براي تقويت کشورهاي مقاومت و افزايش بازوهاي تجاري خود در منطقه غرب آسيا، به‌دنبال ايجاد کريدوري زميني از تهران تا بيروت و در نهايت مديترانه بود تا نقشي پررنگ در کريدور شرق ـ غرب ايفا کند.

يکي از پيامدهاي سقوط دولت بشار اسد در سوريه، وارد شدن ايران و ترکيه به جنگ کريدوري در منطقه است که در آن، ترکيه اقدام به اخلال در مسير دسترسي ايران به اروپا کرده است. ترکيه با کنترل مسيرهاي تجاري و ترانزيتي، موانعي در مسير ايران براي دسترسي به بازارهاي اروپايي ايجاد کرده است و سعي دارد موقعيت خود را در منطقه تقويت کند و نفوذ ايران را کاهش دهد.

ترکيه با اعمال سياست‌هاي تجاري و ترانزيتي، همچون افزايش تعرفه‌ها و محدوديت‌ها، به‌بهانه‌هاي سياسي و غيرسياسي، به اقتصاد ايران آسيب وارد مي‌کند، به‌عنوان مثال، لغو معافيت ماليات بر سوخت کاميون‌هاي ترانزيتي ايران از تاريخ 8 دي ماه سال جاري، منجر به اختلال در تردد روزانه 300 کاميون از مرز بازرگان شد، اين تصميم نه‌تنها باعث ايجاد صف‌هاي طولاني رانندگان شده، بلکه وضعيت سختي را به‌ويژه در شرايط آب‌و‌هوايي دشوار براي آنها به وجود آورده است.

طبق قانون جديد، کاميون‌هاي ايراني پس از ورود به ترکيه بايد مالياتي معادل ظرفيت باک سوخت خود پرداخت کنند که ميزان اين ماليات 155 درصد ماليات ويژه مصرف‌کننده در ترکيه است. اين اقدام، به‌گفته رسانه‌هاي ترکيه، بر اساس عمل متقابل انجام شده است. در عمل، کاميون‌داران ايراني بايد به‌ازاي هر ليتر ظرفيت باک سوخت خود، مبلغ 27 لير پرداخت کنند، که اين مبلغ به‌طور متوسط معادل 60 تا 80 ميليون تومان براي هر باک سوخت مي‌شود.

چالش‌ها و رقابت‌هاي ژئوپوليتيک ايران و ترکيه

با توجه به تحولات اخير، روابط ايران و ترکيه تحت تأثير رقابت‌هاي ژئوپوليتيک و اقتصادي قرار خواهد گرفت. هرچند دو کشور در برخي زمينه‌ها همکاري‌هايي دارند، اما رقابت‌هاي ژئوپوليتيک و اقتصادي مي‌تواند به تنش‌هايي ميان آنها منجر شود، اين وضعيت ممکن است منجر به شکل‌گيري رقابتي کريدوري و ترانزيتي جديد ميان تهران و آنکارا شود که مي‌تواند به‌نفع ديگر بازيگران منطقه‌اي و بين‌المللي باشد.

از منظر ژئوپوليتيک، سقوط سوريه و اقدامات ترکيه نشان‌دهنده تغييرات عمده‌اي در توازن قدرت در غرب آسياست. ترکيه با استفاده از موقعيت جغرافيايي خود و روابط نزديک با کشورهاي غربي، سعي دارد به‌عنوان يک بازيگر اصلي در منطقه ظاهر شود، در اين ميان، ايران به‌دليل تحريم‌ها و فشارهاي بين‌المللي با چالش‌هاي جدي مواجه است، اين تغييرات مي‌تواند به شکل‌گيري اتحادهاي جديد در منطقه منجر شود که تأثيرات عميقي بر سياست‌هاي خارجي کشورهاي مختلف به‌ويژه ايران خواهد داشت.

با توجه به تحولات جاري در سوريه و نقش ترکيه در اين بحران، آينده روابط ايران و اروپا تحت تأثير قرار خواهد گرفت. ايران همچنان به‌دنبال دسترسي به بازارهاي اروپايي است، اما چالش‌هاي ناشي از سياست‌هاي ترکيه و همچنين تحريم‌هاي بين‌المللي ممکن است مانع از تحقق اين هدف شود. آينده اين روابط نه‌تنها به تحولات در سوريه، بلکه به رقابت‌هاي منطقه‌اي و تغييرات ژئوپوليتيکي وابسته خواهد بود.

منبع: خبرگزاري تسنيم

* محمدمهدي کريمي قهي ـ کارشناس ترانزيت