هشدار درباره عفونت‌هاي بيمارستاني

دکتر رسول شفيعي، دبير اجرايي اولين کنگره جامع پيشگيري از عفونت‌هاي بيمارستاني، ارتقا کيفيت بهداشتي، تجهيزات پزشکي و استريليزاسيون گفت: يکي از چالش‌هاي بزرگ و دائمي نظام هاي سلامت دنيا عفونت‌هاي بيمارستاني است. اهميت اين موضوع به سلامت بيماران، امنيت کارکنان و کيفيت مراقبت‌هاي درماني و منابع بهداشتي و افقتصادي کشورها ارتباط دارد. کنترل عفونت در دنياي امروز با چالش‌هاي نوظهور از جمله عفونت‌هاي مقاوم به دارو و بيماري‌هاي نوپديد همراه شده است.

شفيعي با بيان اينکه عفونت‌هاي بيمارستاني يکي از علل اصلي مرگ بيماران بستري است، ادامه داد: توجه ويژه به پيشگيري از عفونت‌ها نه تنها يک نياز مهم بلکه يک اولويت در سياست جهاني است. طبق آمار سازمان جهاني بهداشت 7 تا 10 درصد از بيماران بستري در کشورهاي توسعه يافته و 10 تا 15 درصد در کشورهاي در حال توسعه به نوعي از عفونت‌هاي بيمارستاني مبتلا مي‌شوند. اين آمار نگران‌کننده نياز به اقدام فوري و مؤثر در اين زمينه را دارد.

او تاکيد کرد: براي مقابله با اين چالش لازم است استراتژي و اقدامات منظم در سطح بيمارستان و مراکز درماني انجام شود که به صورت اختصار شامل بهداشت دست به عنوان ساده‌ترين و مهم ترين روش پيشگيري از انتقال عفونت، استفاده صحيح از آنتي بيوتيک‌ها، کنترل عفونت‌هاي مقاوم به دارو، آموزش کادر درمان، استفاده صحيح از دستگاه‌ها و تجهيزات، حفظ و رعايت پروتکل هاي بهداشت محيط و در نهايت پايش و نظارت مداوم بر رعايت پروتکل هاي بهداشتي براي پيشگري از عفونتهاي بيمارستاني است.

به گفته شفيعي، در اين کنگره موضوعات متنوع و تخصصي و جنبه‌هاي مختلف کنترل عفونت از جمله پيشگيري، تشخيص، درمان و مديريت عفونت‌هاي مرتبط با مقاومت به دارو، عفونت‌هاي مرتبط با مراقبت‌هاي بهداشتي و عفونت‌هاي نوپديد مورد بررسي قرار خواهد گرفت.

کنترل عفونت ضعيف است

دکتر مينو محرز، استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران هم در ادامه آيين افتتاح اين کنگره تاکيد کرد: کنترل تجويز آنتي بيوتيک اهميت زيادي دارد و هر کدام از ما بايد در پيشرفت کنترل عفونت در بيمارستان‌ها و کنترل تجويز اين داروها تلاش کنيم.

به تاکيد محرز، در حال حاضر کنترل عفونت نه در آموزش گروه‌هاي مختلف کادر درمان و نه در اجراي آن در بيمارستان‌ها رعايت نمي‌شود و اگر اين کار را انجام ندهيم، عفونت‌هاي بيمارستاني و تجويز آنتي‌بيوتيکي بيشتر خواهد شد. نتيجه آن مقاوم شدن اکثر عفونت‌هاي بيمارستاني به آنتي‌بيوتيک‌هاست و جان مردم در معرض خطر قرار
مي‌گيرد.

او با اشاره به تجويز بي رويه آنتي‌بيوتيک هم بيان کرد: هر ده سال يکبار يک آنتي بيوتيک جديد به بازار عرضه مي‌شود و ما خيلي زودتر در حال پيشروي هستيم. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهاني، چند سال پيش ايران و اوگاندا در ميان ساير کشورها در مصرف اين دارو در صدر قرار داشتند و اخيرا تانزانيا به جمع ما اضافه شده است. به همين دليل نياز داريم که در مصرف آنتي‌بيوتيک يک جهشي در وزارت بهداشت ايجاد شود تا مصرف بي‌رويه اين داروها کنترل داشته باشيم.

محرز درباره استانداردهاي مصرف آنتي‌بيوتيک در آي‌سي‌يو هم بيان کرد: در کشورهاي پيشرفته در آي سي يو يک دوز آنتي بيوتيک داده مي‌شود اما در گروه قبلي وزارتخانه بر اساس اعلام معاون درمان 5 روز آنتي‌بيوتيک به بيماران داده مي‌شد. وزارت بهداشت بايد در کنترل مصرف آنتي‌بيوتيک اهتمام جدي داشته باشد،‌ چون ما در مصرف دام و گياه هم آنتي‌بيوتيک فراوان استفاده مي‌کنيم و افراد از طريق تغذيه هم آن را دريافت مي‌کنند.

به تاکيد اين متخصص عفوني اين اقدام براي حفظ سلامت نسل آينده اهميت دارد.

بايد تعامل جهاني داشته باشيم

دکتر سيدرضا ويس کرمي، رييس دانشگاه علوم پزشکي تهران هم با تاکيد بر اين که عفونت‌هاي مقاوم به دارو و عفونت‌هاي بيمارستاني به يکي از چالش‌هاي اساسي در نظام سلامت بدل شده است، عنوان کرد: در کشور ما و بيمارستان‌هاي ايران هم به دلايل مختلف اين مشکل بيشتر است که هم بر سلامت بيماران تاثير دارد و منجر به بستري هاي مجدد و مکرر مي‌شود و هم بار مالي به مردم و نظام سلامت تحميل مي‌کند.

او تاکيد کرد: آموزش اصل اساسي در پيشگيري از عفونت‌هاي بيمارستاني است. اين کار به طور مدام در بيمارستان‌ها انجام مي‌شود و کادر بهداشت و درمان درگير اين آموزش‌ها هستند. نظات بر مصرف آنتي بيوتيک و استريليزاسيون هم از جمله اقدامات انجام شده اما هنوز راه زيادي را پيش رو داريم براي اين که اثرگذاري بيشتري داشته باشيم. در بحران‌ها و پاندمي‌ها درباره اين اقدامات نياز به تنوع و تشديد داريم. در پاندمي کرونا هم کاري که انجام مي شد اين بود که کميته‌هاي چند بخشي در خود بيمارستان‌ها تشکيل و همکاري خوبي با وزارت بهداشت صورت گرفت. ظرفيت‌هاي مراقبت و بستري هم خيلي سريع توسعه يافت و بخش‌هاي مختلف هم راه‌اندازي شدند.

ويس‌کريمي با بيان اين که تحقيقات علمي بايد گسترش پيدا کند، گفت: مرکز تحقيقات مشخص داريم که چند سالي است فعال شده اما بايد گسترش پيدا کند تا زمينه‌هاي ايجاد عفونت‌ها و راهکارهاي مقابله با آنها بيشتر شناسايي شوند. بايد زيرساخت‌ها در حوزه ديجيتال هم افزايش پيدا کند و از ابزارهاي نوين استفاده کنيم و شايد روش‌هاي سنتي و قديمي ديگر کافي نباشد. مساله ديگر هم همکاري‌هاي بين المللي است که از تجربيات ديگر کشورها استفاده کنيم. مي‌توانيم بايد با سازمان بهداشت جهاني و ديگر کشورها تجربيات را تبادل کنيم که اقدامات موثرتري داشته باشيم. اين موضوع بسيار مهم است و نياز به رويکرد جامع، چند بخشي و هماهنگي بين بخشي داريم چون يک گروه يا يک مجموعه نمي‌تواند کاري را انجام دهد و بايد بار بيماري‌هاي ناشي از عفونت‌هاي بيمارستاني کاهش پيدا کند.

کم مصرفي و پرمصرفي در برخي داروها

دکتر عليرضا رييسي، معاون بهداشت وزارت بهداشت هم در کنگره جامع پيشگيري از عفونت‌هاي بيمارستاني، ارتقا کيفيت بهداشتي، تجهيزات پزشکي و استريليزاسيون حضور داشت و گفت: مباحث مهمي در حوزه پيشگيري وجود دارد که دنيا دارد به سمت آن حرکت مي‌کند و هرگونه تاخيري در حرکت به سمت اين موضوع‌هاي مهم، در آينده مي‌تواند بسيار زيان‌بار باشد.

او با اشاره به آلودگي‌هاي محيط زيستي و همچنين مقاومت‌هاي آنتي‌بيوتيکي و عفونت‌هاي بيمارستاني و مقايسه وضعيت فعلي با گذشته، گفت: در حوزه مقاومت‌هاي آنتي بيوتيکي به وضعيتي رسيده‌ايم که اگر تمام دنيا براي حل آن دست به دست يکديگر ندهد، در آينده مشکل‌ساز خواهد شد.

رييسي به همه‌گيري کرونا و نگراني جوامع از شيوع ويروس‌ها اشاره کرد و گفت: در مورد باکتري‌ها و ساير ميکروارگانيسم‌ها هم وضعيت همين طور است و اگر توجه نشود، مي‌توانند مشکل‌ساز باشند.

اين مسئول درباره مباحث هزينه اثربخشي در حوزه سلامت گفت: بايد به سمت درمان با کيفيت برويم و در گايدلاين‌ها به آن توجه داشته باشيم.

معاون بهداشت وزارت بهداشت درباره مصرف منطقي داروها گفت: عليرغم اهميت اين موضوع اما مي‌بينيم که در مورد بيماري‌هاي مزمن مانند ديابت، بيماري‌هاي قلبي، فشارخون و ... کم مصرفي دارو داريم. در اين زمينه ضعيف هستيم و همين موضوع هم باعث عوارض اين بيماري‌ها مي‌شود. به عنوان مثال 50 درصد ديابتي ها شناسايي مي‌شوند و از اين ميان نيز تنها 50 درصدشان تحت کنترل قرار مي‌گيرند و دارو مصرف مي‌کنند. به اين ترتيب است که نسبت به تعداد بيماران ديابتي، اما مصرف انسولين‌مان کم است.

معاون وزير تاکيد کرد: اين درحاليست که در حوزه آنتي بيوتيک‌ها و مسکن‌ها مصرف‌مان بسيار زياد است، پرمصرفي داريم و جزو چند کشور اول دنيا هستيم. همين موضوع هم تفاوت کشور ما با ساير کشورهاست. مقاومت آنتي بيوتيکي و ميکروبي بويژه در بيمارستان‌ها مبتلا به تمام بيمارستان‌هاست؛ به طوري که هفت بيمار به ازاي هر 100 بيمار در کشورهاي با درآمد بالا و 15 بيمار به ازاي هر 100 بيماري در کشورهاي با درآمد پايين دچار آن مي‌شوند. پيش بيني مي‌شود که در صورت بي‌توجهي به بحث مقاومت‌هاي آنتي بيوتيکي، در آينده مرگ و ميرهاي زيادي را دنيا به سبب آن داشته باشد که مي‌تواند آسيب‌زا و خطرناک باشد و سازمان جهاني بهداشت درباره آن هشدار داده است.

رئيسي به وظايف وزارت جهاد کشاورزي، دامپزشکي ، وزارت بهداشت و ... در بحث مقاومت‌هاي آنتي‌بيوتيکي اشاره کرد و گفت: متاسفانه ميزان آنتي‌بيوتيک‌هايي که در حوزه دامپزشکي استفاده مي‌شود دارد بالا مي رود و به اين ترتيب از طريق غذا نيز آنتي‌بيوتيک وارد بدن انسان مي‌شود. آلودگي‌ آب‌هاي زيرزميني نيز مهم است.

اين مسئول بر لزوم اجراي برنامه‌هاي پيشگيرانه در اين زمينه تاکيد کرد و با اشاره به برنامه مهار مقاومت ميکروبي در کشور، گفت: اين برنامه تنها به وزارت بهداشت مربوط نيست و سازمان‌هايي همچون دامپزشکي، محيط زيست، بيمه‌ها، نظام پزشکي، وزارت آموزش پروش، انستيتوپاستور و ...هم دخيل هستند.

او بر لزوم تقويت نظام مراقبت، گسترش شبکه مراقبت‌هاي آزمايشگاهي و بازبيني نظام‌هاي الکترونيک جمع‌آوري داده‌ها در بيمارستان‌ها و بيمه‌ها و يکپارچه‌سازي بخش خصوصي و دولتي تاکيد کرد و گفت: بحث آموزش براي عموم جامعه بسيار مهم است و بر لزوم ارتقاي سواد سلامت جامعه تاکيد دارم.

رييسي در بخش ديگري از صحبت‌هايش به برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع و اقدامات دنيا در اين زمينه اشاره کرد و گفت: 75 درصد بار حوزه سلامت بايد بر عهده پزشک عمومي باشد؛ اين درحاليست که در کشور ما اين روند متاسفانه برعکس شده است. به عنوان مثال، بهترين درمانگران HIV کشور اکنون پزشکان عمومي هستند که آموزش ديده‌اند و بهترين شکل خدمات درماني را ارايه مي‌دهند. در ساير حوزه‌ها هم بايد همين موضوع را انجام داد. بحث پزشک خانواده و نظام ارجاع يعني همين؛ موضوعي که دنيا نيز به سمت آن رفته است.