نماز از ديدگاه اميرالمؤمنين عليه السلام

چه نيكو است به سخن پيشواى پرهيزكاران و اميرالمؤمنين (عليه السلام ) گوش فرادهيم و ستايش نماز را از بيان ستوده او بشنويم . در نهج البلاغه چنين آمده است :

خداوند بندگان مؤمن را با نمازها و زكاتها و روزه هاى دشوار از كبر و خودبينى محافظت و حراست مى كند، به پيكر آنان آرامش ‍ مى بخشد، به ديدگان آنان فروتنى مى دهد، نفس آنان را رام مى سازد، دلهاى آنان را افتادگى مى آموزد، و خود پسندى را از آنان دور مى كند.

 

نماز برترين عمل

قال على (عليه السلام ): او صيكم باالصلوة و حفظها فانها خير العمل و هى عمود دينكم .

شما را به نماز و مراقبت از آن سفارش مى كنم ، زيرا نماز برترين عمل و ستون و اساس دين شما است .

 

نماز سيماى دين

قال على (عليه السلام ): لكل شى ء وجه و وجه دينكم الصلوة .

هر چيزى سيمائى دارد و سيماى دين شما نماز است .

 

نماز ستون دين

قال على (عليه السلام ): الله الله فى الصلوة فانها عمود دينكم.

خدا را، خدا را ياد کنيد و نماز را از ياد نبريد، زيرا آن ستون دين شما است .

 

وجوب نماز

قال على (عليه السلام ):

تعاهدوا امر الصلوة و حافظوا عليها و استكثروا منها و تقربوابها فانها كانت على المؤ منين كتابا موقوتا

امر نماز را مرا مراعات كنيد و بر حفظ آن بكوشيد و زياد بجا آوريد و به وسيله آن به خدا تقرب جوئيد. زيرا نماز فرضيه اى است كه در وقت معين بر اهل ايمان واجب شده است .

محبوب ترين اعمال

قال على (عليه السلام ): احب الاعمال الى الله الصلوة

محبوب ترين كارها نزد خداوند نماز است .

 

فرياد ابليس از نماز گزار

قال على (عليه السلام ): ان العبد اذا سجد نادى ابليس : يا ويله اطاع و عصيت و سجد و ابيت .

وقتى كه بنده اى سجده كرد، ابليس فرياد مى زند: واى بر من ! او اطاعت كرد ولى من معصيت كردم ، او سجده كرد و من از اين عمل سرباز زدم .

قوام اسلام : قال على (عليه السلام )

اوصيكم بالصلوة التى هى عمود الدين و قو ام الاسلام فلا تغفلوا عنها.

سفارش مى كنم شما را به نمازى كه ستون دين و قوام اسلام است ، پس از نماز غافل نشويد..

 

حفظ نماز

قال على (عليه السلام ): لا يخرج فى سفر يخاف فيه على دينه و صلوته.

نبايد انسان عزم سفرى را نمايد كه خطرى براى دين و نماز او دارد.

 

نماز و توبه

قال على (عليه السلام ): ما اهمنى ذنب امهلت بعده حتى اصلى ركعتين و اسال الله العافية

گناهى كه پس از آن مهلت يافتم تا دو ركعت نماز گزارم و از خدا اصلاح آن گناه را بخواهم ، مرا اندوهگين نكرد.

 

نماز فرق ميان مؤمن و كافر

قال على (عليه السلام ):

الفرق بين المومن و الكافر الصلوة . فمن تركها و ادعى الايمان كذبه فعله وكان عليه شاهد من نفسه .

فرق ميان مؤ من و كافر نماز است و هر كه آن را ترك كند و ادعاى ايمان نمايد، كار و عمل او ادعايش را تكذيب مى كند و شاهد و گواهى از وجود خودش بر او خواهد بود.

 

نماز ملاك پذيرش ساير اعمال

قال على (عليه السلام ): الصلوة عمود الدين وهى اول ما ينظر الله فيه من عمل ابن آدم ، فان صحت نظر فى باقى عمله و ان لم تصح لم ينظر له فى عمل و لا حظ فى الاسلام لمن ترك الصلوة .

نماز ستون دين است و آن اولين عمل آدميزاده است كه خدا بدان نظر مى كند، اگر صحيح و درست بود، به ساير اعمالش نيز نظر فرمايد و اگر صحيح نبود در هيچ عمل ديگرش نمى نگرد. و كسى كه تارك نماز باشد بهره اى از اسلام ندارد.

 

پرسش از نمازگزاران در روز حساب

قال على (عليه السلام ):

عن كميل عن اميرالمؤ منين (عليه السلام ) فيما اوصاه به قال : يا كميل ! لا تغتر باقوام يصلون فيطيلون و يصومون فيداومون ، و يتصدقون فيحسنون فانهم موقوفون .

كميل گويد: اميرالمؤ منين (عليه السلام ) در وصيت خود فرمود: اى كميل ! به كارهاى مردمى كه نماز را طولانى مى كنند و مداومت در روزه گيرى دارند و در صدقه دادن ، احسان مى كنند، فريفته مباش ؛ زيرا آنان را (هم ) در موقف حساب براى پرسش نگاه مى دارند.

 

زكات در حال ركوع

ابوذر غفارى گويد: روزى از روزها با رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) در مسجد، نماز مى خوانديم كه سائلى وارد مسجد شد و از مردم تقاضاى كمك نمود، ولى كسى چيزى به او نداد، لذا دست خود را به آسمان بلند كرد و گفت : خدايا تو شاهد باش كه من در مسجد رسول تو، تقاضاى كمك كردم ، ولى احدى جواب مساعد به من نداد. در اين بين على (عليه السلام ) كه در حال ركوع بود، با انگشت كوچك دست راست خود اشاره كرد، سائل نزديك آمد و انگشتر را از دست آن حضرت بيرون آورد. پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله ) كه در حال نماز بود. اين جريان را مشاهده كرد. هنگامى كه از نماز فارغ شد سر به سوى آسمان بلند كرد و چنين گفت : خداوندا ! برادرم موسى از تو تقاضا كرد كه سينه او را وسيع گردانى و كارها را بر او آسان سازى و گره از زبانش بگشايى تا مردم گفتارش را درك كنند، و نيز موسى درخواست كرد هارون را كه برادرش بود وزير و ياورش قرار دهى و به وسيله او نيرويش را زياد كنى و در كارهايش شريك سازى .

خداوندا ! من محمد پيامبر و برگزيده تو هستم ، سينه مرا گشاده كن و كارها را بر من آسان ساز، از خاندانم على را وزير من گردان تا به وسيله او پشتم قوى و محكم گر نهج البلاغه . ابوذر گويد: هنوز دعاى پيامبر (صلى الله عليه وآله ) پايان نيافته بود كه جبرئيل فرمود آمد و آيه ولايت را نازل كرد:

انما وليكم الله و رسوله و الذين آمنوا الذين يقيمون الصلوة و يؤ تون الزكوة و هم راكعون .( مائده : 55).

ولى امر و ياور شما تنها خدا و رسول و آن مؤ منانى هستند كه نماز را بپا داشته و به فقيران در حال ركوع زكات مى دهند.

 

هديه پيامبر (صلى الله عليه وآله )

اهدى الى رسول الله (صلى الله عليه وآله ) ناقتان عظيمتان ، فجعل احداهما لمن يصلى ركعتين لا يهم بشى ء من امر الدنيا. ولم يجبه احد سوى على (عليه السلام ) فاعطاه كلتيهما.

بحار الانوار ج 41 ص 18

به پيامبر (صلى الله عليه وآله ) دو شتر بزرگ هديه دادند. پيامبر (صلى الله عليه وآله ) يكى از دو شتر را به عنوان هديه قرار داد براى كسى كه دو ركعت نماز به جاى آورد و چيزى از امور دنيا را به خاطر نياورد و به فكر چيزى از دنيا نيفتد. كسى به فكر دنيا و مافيها نيفتد، نخواند به جز حضرت على (عليه السلام ) كه پاسخ مثبت داد. پيامبر (صلى الله عليه وآله ) هر دو شتر را به على (عليه السلام ) مرحمت فرمود.

 

پناه بردن به نماز

عن ابى عبدالله (عليه السلام ) قال :

كان على (عليه السلام ) اذا هاله شى ء فزع الى الصلوة ثم تلى هذه الاية و استعينوا بالصبر الصلوة.

هنگامى كه براى اميرالمؤ منين (عليه السلام ) مشكلى پيش مى آمد، به نماز پناه مى برد (و ناراحتى خويش را از طريق نماز جبران مى كرد) و آيه از صبر و نماز يارى جوييد را تلاوت مى كرد.

 

نماز مانع عذاب

قال على (عليه السلام ):

ان الله - عزوجل - اليهم بعذاب اءهل الارض جميعا حتى لا يحاشى منهم اءحدا اذا عملوا بالمعاصى و اجترحوا السيئات ؛ فاذا نظر الى الشيب ناقلى اقدامهم الى الصلوة و الولدان يتعلمون القران ، رحمهم فاخر ذلك عنهم .

اهل زمين چون به عصيان و تبهكارى مبتلا شوند. خداوند (عزوجل ) اراده كند كه همه آنها را بدون استثناء عذاب كند. اما هنگامى كه به سالخوردگان نظر كند كه به سوى نماز گام برمى دارند و كودكان كه مشغول يادگيرى قرآنند، عفو و رحمت خود را بر آنان نثار كند و عذاب آنها را تاءخير اندازد.

 

نماز كفاره گناهان

قال على (عليه السلام ):

الصلوات الخمس كفارة لما بينهن ما اجتنب من الكبائر و هى التى قول الله - عزوجل - ان الحسنات يذهبن السيئات .

نمازهاى پنجگانه كفاره گناهانى است كه ميان آنها (مسلمانان ) انجام گرفته است . به شرط آن كه از گناان كبيره اجتناب شده باشد و همين است گفتار خداوند بزرگ : (نيكيها، بديها را از بين مى برد.).

 

نماز پاك كننده از آلودگيها

قال على (عليه السلام ):

و شبهها رسول الله (صلى الله عليه وآله ) بالحمة تكون على باب الرجل فهو يغتسل منها فى اليوم و الليلة خمس مرات فما عسى اءن يبقى عليه من الدرن .

پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله ) نماز را به چشمه آب گرمى كه بر در خانه شخصى باشد كه شبانه روز پنج بار خود را در آن شستشو دهد، تشبيه كرده است . بدون ترديد چرك و آلودگى در بدن چنين كسى باقى نخواهد ماند.

(نهج البلاغه حكمت 291

گناهى كه پس از آن مهلت يافتم تا دو ركعت نمازگزارم و از خدا اصلاح آن گناه را بخواهم ، مرا غمگين نساخته است .

 

نماز پاسدار انسان

قال على (عليه السلام ):

و عن ذلك ما حرس الله عباده المؤ منين با الصلوات و الزكات و مجاهدة الصيام فى الايام المفروضات ، تسكينا لاطرافهم و تخشيعا لابصارهم و تذليلا لنفوسهم و تخفيضا لقلوبهم و اذها با للخيلاء عنهم .

و خداوند متعال بندگان مؤ من خود را به وسيله نمازها و زكاتها و مجاهده در گرفتن روزه واجب ، حفظ و حراست مى كند؛ (چرا كه اين اعمال موجب ) آرامش اندامشان و خشوع ديدگانشان و فروتنى جانهايشان و خضوع دلهايشان مى شود، و همچنين باعث از بين بردن كبر و غرور از وجودشان مى گردد

 

قال على (عليه السلام ):

طول القنوت و السجود ينجى من عذاب النار.

عظمت مقام خدا:

قال على (عليه السلام ):

و الوجه الاخر الله اكبر فيه نفى كيفيته ؛ كاءنه يقول (اى المؤ ذن ): الله اءجل من اءن يدرك الواصفون قدر صفته الذى هو موصوف به انما يصفه الواصفون صفته الذى هو موصوف به انما يصفه الواصفون صفته على قدرهم لا قدر عظمته و جلاله . تعالى الله عن اءن يدرك الواصفون صفته علوا كبيرا.

وجه ديگر (الله اكبر)اين است كه كيفيت و چگونگى را از او نفى مى كند، گويى مؤ ذن (هنگام گفتن الله اكبر) چنين مى گويد: خدا والاتر از آن است كه وصف كنندگان ، صفت او را (آنچنانكه هست ) ادراك كنند. (بلكه ) آنان به قدر ادراك خود او را وصف مى كنند نه به قدر عظمت و جلال او. خداوند بسيار برتر از آن است كه وصف كنندگان ، توصيف او را (آنگونه كه هست ) دريابند.

 

قال على (عليه السلام ):

يا كميل ! ليس الشان ان تصلى و تصوم و تتصدق . الشان ان تكون الصلوة فعلت بقلب نقى و عمل عندالله مرضى خشوع سوى .

اى كميل ! شان و مقام تو به خواندان نماز و گرفتن روزه و دادن صدقه نيست . همانا شاءن و قدر آدمى آن است كه نماز با قلبى پاك انجام پذيرد و مورد قبول خداوند باشد و با خشنوع و خاكسارى اداء شود.

 

نماز و داع

قال على (عليه السلام ):

اذا قام احد كم الى الصلوة فليصل صلوة مودع .

هرگاه يكى از شما به نماز ايستد بايد به گونه اى نماز بخواند كه گويى با نماز وداع مى كند..

خشوع قلب و جوارح:

قال على (عليه السلام ):

ليخشع الرجل فى صلوته فانه من خشع قلبه لله - عزوجل - خشعت جوار فلا يعبث بشى فى الصلوة .

مرد بايد در نماز خود خاشع باشد، پس وقتى قلبش براى خدا خاشع شد، اعضا و جوارحش نيز خاشع است ، پس چنين شخصى در حال نماز با چيزى بازى نمى كند.

 

موانع حضور قلب:

قال على (عليه السلام ):

لا يقرمن احدكم فى الصلوة متكاسلا و لاناعسا و لا يفكرن فى نفسه فانه بين يدى ربه . و انما للعبد من صلوته ما اقبل عليه منها بقلبه .

در حال كسالت و چرت زدن نماز نخوانيد و در حال نماز به فكر خودتان نباشيد؛ زيرا در محضر خدا ايستاده ايد. به درستى كه آن مقدار از نماز بنده قبول مى شود كه قلبا به خدا توجه داشته باشد.

محقق : دکتر صادق يادگاري

منبع: SHIA NEWS