نقش پنهان آلودگي هوا در افزايش خطر سرطان معده

به گزارش ايسنا، سرطان معده، سهم قابل توجهي از مرگ و مير ناشي از سرطان را در جهان به خود اختصاص مي‌دهد و همين موضوع باعث شده بررسي عوامل خطر آن به اولويت پژوهشي تبديل شود. از سوي ديگر، آلودگي هوا هر سال جان ميليون‌ها نفر را تهديد مي‌کند و بسياري از پيامد‌هاي آن، از بيماري‌هاي قلبي و ريوي گرفته تا مشکلات عصبي، در مطالعات مختلف اثبات شده است.

ذرات ريز معلق که بخشي از ترکيب آلودگي هوا هستند مي‌توانند ساعت‌ها و حتي روز‌ها در هوا باقي بمانند و با خود مواد خطرناک حمل کنند. اين ذرات به دليل اندازه کوچک به سادگي وارد دستگاه تنفسي مي‌شوند و مي‌توانند به جريان خون راه پيدا کنند.

پژوهش‌هاي جهاني نشان مي‌دهند برخي از مواد همراه اين ذرات خاصيت سرطان زايي دارند و از طريق ايجاد التهاب، آسيب اکسيداتيو و اختلال در عملکرد طبيعي سلول‌ها مي‌توانند زمينه ايجاد بيماري‌هاي مزمن را فراهم کنند. همين ويژگي‌ها باعث شده بررسي نقش احتمالي اين ذرات در سرطان‌هاي دستگاه گوارش اهميت بيشتري پيدا کند.

با وجود اين شواهد، رابطه ميان آلودگي هوا و سرطان معده هنوز به طور قطعي روشن نيست و نتايج مطالعات مختلف يکسان نبوده است. برخي پژوهش‌ها اثر آلودگي هوا را تأييد کرده‌اند و برخي ديگر ارتباطي معنادار گزارش نکرده‌اند. بخشي از اين تفاوت‌ها به روش‌هاي اندازه گيري آلودگي، شرايط جغرافيايي، نوع جمعيت مورد مطالعه و حتي عوامل فردي مانند سبک زندگي مربوط است.

همچنين نقش جنسيت در اين ميان مورد توجه قرار گرفته است، زيرا در برخي مناطق مردان به دليل شغل‌ها، ميزان سيگار کشيدن و عوامل بيولوژيکي بيشتر در معرض خطر قرار دارند. همين پيچيدگي‌ها باعث شده انجام يک مرور نظام‌مند که شواهد را کنار هم قرار دهد ضروري باشد تا بتوان تصويري روشن‌تر از مجموع نتايج علمي به دست آورد.

در راستاي اين نياز تحقيقاتي، محمد ميري از مرکز تحقيقات بيماري‌هاي غيرواگير و گروه بهداشت محيط دانشگاه علوم پزشکي سبزوار همراه با سه همکار خود از همين دانشگاه، مطالعه‌اي را درباره رابطه ميان ذرات معلق و سرطان معده انجام داده‌اند. اين پژوهش به جاي تمرکز بر يک جامعه محدود، نتايج چندين مطالعه معتبر را کنار هم گذاشته تا ارزيابي جامعي ارائه دهد.

آنها براي انجام اين مطالعه مرور نظام‌مند، مقالات علمي از پايگاه‌هاي معتبر مانند پابمد، اسکوپوس و وب آو ساينس را تا اکتبر سال 2024 جست‌و‌جو کردند و مقالاتي را که از نظر روش تحقيق، کيفيت داده‌ها و نوع بررسي شرايط لازم را داشتند وارد تحليل نهايي نمودند. سپس داده‌هاي مورد نياز از اين مقالات استخراج شده و به کمک روش‌هاي آماري، مورد تجزيه و تحليل واقع شد.

نتايج بررسي‌ها نشان دادند که يافته‌هاي مطالعات يکسان نيستند. برخي پژوهش‌ها گزارش کرده‌اند که مردان در معرض ذرات معلق با خطر بالاتر سرطان معده روبه رو هستند و اين خطر تقريباً دو برابر مي‌شود. اين تفاوت مي‌تواند به ترکيبي از عوامل زيستي و سبک زندگي مربوط باشد. در مقابل چند مطالعه ديگر در کشور‌هايي مثل آمريکا و تايوان ارتباط مشخصي گزارش نکرده‌اند و اين موضوع نشان مي‌دهد که شرايط محيطي و الگو‌هاي آلودگي در هر منطقه مي‌توانند اثر متفاوتي داشته باشند.

البته با کنار هم گذاشتن شواهد، اين مطالعه نشان مي‌دهد که قرار گرفتن طولاني مدت در معرض ذرات ريز معلق مي‌تواند خطر ابتلا به سرطان معده را افزايش دهد، هرچند ميزان اين اثر در مطالعات مختلف متفاوت بوده است. اين نتيجه حاکي از آن است که نبايد نقش آلودگي هوا تنها در بيماري‌هاي تنفسي خلاصه شود و لازم است در سياست گذاري‌هاي بهداشتي، اثرات بلندمدت آن بر دستگاه گوارش نيز جدي گرفته شود.

در بخش اطلاعات تکميلي، محققان اشاره کرده‌اند که روش‌هاي مختلف اندازه گيري آلودگي هوا مي‌تواند بر نتايج تأثير بگذارد. برخي مطالعات از داده‌هاي مستقيم ايستگاه‌هاي سنجش کيفيت هوا استفاده کرده‌اند که دقيق است، اما نمي‌تواند اطلاعات مربوط به محيط داخلي يا شرايط شغلي افراد را نشان دهد. در مقابل، مدل‌هاي جغرافيايي امکان تخمين آلودگي در مناطق فاقد ايستگاه را فراهم مي‌کنند، اما همراه با عدم قطعيت هستند.

اما به طور کلي از نظر مکانيسم زيستي، مشخص شده که ذرات ريز مي‌توانند التهاب، آسيب DNA و توليد ترکيبات مخرب در سلول‌ها را افزايش دهند و همين فرآيند‌ها به ايجاد و پيشرفت سرطان کمک مي‌کنند؛ لذا در نهايت، مجريان اين تحقيق در نتيجه‌گيري مطالعه خود آورده‌اند که مواجهه با آلودگي هوا، به‌ويژه ذرات معلق ريز (PM 2.5)، مي‌تواند خطر ابتلا به سرطان معده را افزايش دهد و لازم است در اين خصوص، تدابير ويژه‌اي اتخاذ گردد.

قابل ذکر است که نتايج اين مطالعه علمي پژوهشي در «مجله دانشگاه علوم پزشکي سبزوار» منتشر شده‌اند که وابسته به اين مجموعه دانشگاهي است و يافته‌هاي آن مي‌تواند مبنايي براي مطالعات گسترده‌تر در آينده باشد.