نخستين کتابخانه بدون کتاب ايران!

البته بسياري از کتابدارن و مسئولان فرهنگي خواهان تغيير نگاه سنتي به کتابخانه‌ها هستند و معتقدند کتابخانه‌ها مي‌توانند پايگاه اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي نيز باشند، مثلا همايش‌هاي «کتابخانه‌هاي عمومي و کسب‌و کار‌هاي کوچک» نمونه‌اي از اين تغيير رويکرد و نگاه است.

به گزارش باشگاه خبرنگاران، با ظهور تکنولوژي و نقش‌آفريني آن در تمامي شئون زندگي، نبايد از شنيدن واژه «کتابخانه بدون کتاب» خيلي متعجب شويم، مفهومي که به نسل جديدي از کتابخانه‌ها اشاره دارد که در آن خبري از کتاب کاغذي نيست و به جاي آن تجهيزات و امکان دسترسي به منابع الکترونيکي و صوتي، پايگاه‌هاي اطلاعات علمي، انواع بازي‌ها، فيلم، موسيقي، منابع يادگيري الکترونيک و ... در اختيار کاربران قرار داده مي‌شود. ايده کتابخانه بدون کتاب نخستين بار توسط دانشگاه پلي تکنيک فلوريدا در آمريکا مطرح شد.

کتابخانه‌هاي عمومي بدون کتاب بر اساس 4 نياز مهم شامل نياز به ايجاد دسترسي بيشتر با توجه به محدوديت منابع، سپس نياز به درآمدزايي براي کتابخانه‌ها، نياز به توسعه خدمات و نياز به افزايش بهره وري کتابخانه‌ها تبيين مي‌شود؛ چرا که اين کتابخانه‌ها بدون محدوديت زمان، مکان منابع و کتابدار هستند. همچنين اين کتابخانه‌هاي پلتفرمي با بهره‌وري بالا، داراي طرح کسب و کار هستند.

حالا نخستين «کتابخانه بدون کتاب ايران» با عنوان «کتابخانه آينده شهيد فخري‌زاده» با عنوان فرعي «خانه خدمات ديجيتال و خلاقيت کتابخانه‌هاي عمومي» حدود 6 ماهي است که کار خود را آغاز کرده است. البته اين کتابخانه پيشتر با عنوان اين «کتابخانه دانشجو» با زيربناي 260 متر مربع در سال 1372 تأسيس و در سال 1384 توسط اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي به صورت دائم به نهاد کتابخانه‌هاي عمومي کشور واگذار شد. اين کتابخانه در بوستان دانشجو و در منطقه 11 شهرداري تهران واقع شده و تا سال 1398، 1500 عضو فعال و 2000 امانت کتاب در ماه داشته است. با توجه به فرسودگي و مشکلات مربوط به نقشه ساختمان، در سال 1398 تصميم به توسعه، بازسازي و بهسازي ساختمان گرفته شده. پس از رايزني‌هاي انجام شده در نهاد کتابخانه‌هاي عمومي کشور و با توجه به پيشرفت تکنولوژي و تغيير در ارائه خدمات کتابخانه‌ها مقرر شد کتابخانه مذکور به کتابخانه «بدون کتاب» تبديل شود و با استفاده از تکنولوژي روز ارائه خدمات داشته باشد.

خانم تهم، کتابدار اين مجموعه مي‌گويد: حدود 600 کاربر عضو اين کتابخانه شده‌اند. بيشتر کاربران نيز از طريق سايت کتابخانه‌هاي عمومي با اين مکان آشنا شده و به آنجا مراجعه کرده‌اند. البته با توجه به اينکه کتابخانه آينده نوعي فضاي کار اشتراکي هم هست، در سايت‌هايي مربوط به تبليغ اين فضاها، اين مجموعه معرفي شده و با توجه به خدماتي که در اين کتابخانه ارائه مي‌شود مثلا اينترنت رايگان و هزينه‌هاي اجاره کم نسبت به ساير فضا‌هاي اشتراکي از اين کتابخانه استقبال بسياري شده است.

به گفته تهم 10 اتاقک مطالعه انفرادي، 4 اتاق مطالعه گروهي (فضاي کار اشتراکي)، کلاس آموزشي، سالن جلسه، کافه کتاب از جمله امکانات فيزيکي کتابخانه آينده است.

او افزود: دسترسي به اينترنت بي‌سيم، اپليکيشن‌ها و سايت‌هاي آموزش مجازي، امکان اجاره تبلت و لپ‌تاپ، اپليکيشن‌هاي هوش مصنوعي، دسترسي به نرم‌افزارها، منابع مورد نياز آموزش کسب‌وکارها، استارت‌آپ‌ها و...، امکان استفاده از استند‌هاي لمسي، ميز هوشمند و وب کيوسک، راهنمايي مراجعين در يافتن منابع مورد نياز، کتاب‌هاي داراي فناوري واقعيت افزوده، امکان استفاده از فضاي استراحت و سرگرمي، کتاب‌هاي الکترونيکي، صوتي و تعاملي، مقالات و پايگاه‌هاي اطلاعاتي از امکاناتي است که در کتابخانه آينده فراهم شده است.

خليلي ديگر کتابدار اين کتابخانه قرار گرفتن اين کتابخانه در بوستان دانشجو را هوشمندانه خوانده است و مي‌گويد دسترسي به اين کتابخانه از طريق وسايل حمل‌ونقل عمومي به‌راحتي امکان‌پذير کرده است.

او معقد است: وجود کتابخانه عمومي در پارک مي‌توانند فضاي فرهنگي پارک را تغيير دهد. با چالش‌هايي درباره فضاي حاکم بر پارک دانشجو روبه‌رو هستيم و مذاکراتي در اين زمينه با شهرداري داشتيم.

تهم، نحو عضويت در اين کتابخانه را مانند ديگر کتابخانه‌هاي عمومي کشور مي‌خواند و هزينه اجاره اتاقک‌ها و فضاي کار اشتراکي نيز به صورت روزانه، هفتگي و ماهانه است. به گفته او با عضويت در اين کتابخانه، مخاطبان مي‌توانند از خدمات ساير کتابخانه‌هاي کشور نيز استفاده کنند.

همچنين اين کتابدار بيان کرد: کاربران مي‌توانند از ساعت 8 صبح تا 19:30 از اين کتابخانه استفاده کنند. روز‌هاي تعطيل اين کتابخانه تعطيل است.