مختارنامه و ارتش سايبري ناتوي فرهنگي

بدين ترتيب پس از دوره‌اي که در رقابت دروني شبکه‌هاي صداوسيما گاه مختارنامه در محرم همزمان از دو شبکه پخش مي‌شد، دوره‌اي آغاز شده است که سريال مختارنامه در هيچ شبکه رسانه ملي پخش نشد. اولين سؤالي که براي اذهان عمومي ايجاد مي‌شود، اين است که دليل بازپخش نشدن سريال هويت‌محور شيعي مختارنامه، آن‌هم در مقطعي که صداوسيما شعار «هويت‌محوري و عدالت‌گستري» را در دوره جديد تحولي خود مطرح مي‌کند، چيست؟

صداوسيما پاسخ رسمي در اين خصوص نداده، اما ظن غالب اين است که احتمالاً مطالب و پست‌هاي به اصطلاح انتقادي، سياه‌نمايانه و طنزگونه‌اي که اغلب در فضاي مجازي به بهانه بازپخش مختارنامه، دستمايه نقد سياه صداوسيما مي‌شد در اين تصميم مؤثر بوده است. اما سؤال مهم‌تري که پيش مي‌آيد، اين است که با توجه به کينه و حقدي که دشمنان گفتمان عدالت‌محور اسلامي از مضامين گفتماني سريال مختارنامه دارند تا چه ميزان از اين پست‌ها و سياه‌نمايي‌ها در فضاي مجازي واقعي و تا چه ميزان متعلق به ارتش سايبري ناتوي فرهنگي و بازو‌هاي آن بوده است؟

درک تأثيرات گفتماني سريال‌هايي مانند مختارنامه و يوسف پيامبر دشوار نيست؛ مشخص است که تخريب آنها، به‌ويژه در ايام مناسبتي در دستور کار ارتش سايبري ناتوي فرهنگي قرار دارد، اما آنچه جاي تعجب است اينکه صداوسيما به عنوان يک اداره عريض و طويل رسانه‌اي به جاي اينکه در اين عرصه در فضاي مجازي جريان‌ساز و سکاندار باشد، ظاهراً مقهور اين جريان‌سازي تصنعي مجازي شده است که نتيجه آن نيز تصميم اشتباه عدم پخش سريال مختارنامه در محرم امسال است.

مي‌توان از متوليان اين امر پرسيد که آيا بازپخش سريال مختارنامه در اين سال‌ها از يکي از شبکه‌هاي صداوسيما که عمدتاً آي‌فيلم فارسي بوده، منجر به کاهش مخاطبان اين شبکه‌ها شده است يا افزايش آنها؟ اساساً يکي از دلايل محبوبيت شبکه آي‌فيلم که در نظرسنجي‌هاي مرکز تحقيقات صداوسيما نيز مشهود است، بازپخش سريال‌هاي فاخر يا خاطره‌ساز براي مخاطبان است. آيا بهتر نبود قبل از تصميم به عدم پخش سريال مختارنامه، نظرسنجي انجام و پس از آن تصميم‌گيري مي‌شد؟

البته که در صورت پيوستگي صداوسيما با بدنه مردمي، درک اين موضوع که پخش مختارنامه در محرم مورد خواست اکثريت مخاطبان رسانه ملي است، دشوار نبود. کمااينکه آقاي جبلي، رئيس سازمان صداوسيما پس از تشديد انتقاد‌ها در مصاحبه‌شان اذعان کرد که «تکرار پخش مختارنامه مورد خواست بسياري از مخاطبان بوده و اين سريال پس از گذشت (حدود) 15 سال، همچنان محل مراجعه و مطالبه و مورد توجه مردم است.» در اين صورت با توجه به وجود اين تعداد شبکه‌هاي سراسري پرمخاطب و کم‌مخاطب، بازپخش مختارنامه از يکي از آن‌ها چه ضرري مي‌توانست داشته باشد؟ آيا در راستاي شعار‌هاي تعاملي با مخاطب، حداقل نمي‌شد در محرم امسال تيزر تبليغي براي مراجعه علاقه‌مندان اين سريال به «تلوبيون» براي بارگيري قسمت‌هاي اين سريال توليد و پخش کرد؟

اگر بازپخش هر ساله يک سريال تاريخي - مذهبي، دليلي براي عدم ادامه بازپخش آن است، سؤالي که مطرح مي‌شود، اين است که چرا بسياري از سريال‌ها، ساليان متمادي و هر ساله از شبکه‌هاي صداوسيما بازپخش شده‌اند؟ آيا سريال اثرگذار «شب دهم» که براي چندمين بار امسال نيز (از شبکه تماشا) پخش شد، موجب اعتراض مخاطبان گرديد؟ چگونه است که به‌رغم رويکرد غيردوستانه کره‌جنوبي، سريال‌هاي بامحتوا يا بي‌محتواي کره‌اي از «جواهري در قصر» که بازپخش چندمين باره آن قبل از محرم امسال پايان يافت تا «افسانه جومونگ» و «جونگ ميونگ» که «بازنمايي برساخته» از تاريخ فرهنگي آن کشور را ارائه مي‌کنند؛ هر ساله به کرات از شبکه‌هاي صداوسيما پخش مي‌شوند؟ چرا بازوان سايبري ناتوي فرهنگي به صداوسيما در خصوص تکرار ظاهر پايان‌ناپذير سريال‌هاي کره‌اي بر صداوسيما به صورت سيستماتيک، خرده نمي‌گيرند؟

واقعيت اين است که مختارنامه صرفاً يک سريال نيست، روايت فاخر و اثرگذار يک «گفتمان» و «آرمان» است. مضامين اصلي و فرعي آن همچون «منظومه‌اي اعتقادي، فکري، فرهنگي، سياسي و اجتماعي» است. داستان و سناريو تحقيقي و مؤثر اين سريال به‌گونه‌اي است که مخاطب بسته به سن و سوادش هر بار با ديدن اين سريال به لايه‌هاي جديدي از پيام و مضامين آن در ترويج عدالت‌طلبي، ظلم‌ستيزي، هويت‌محوري، حضور تاريخي ايرانيان در مبارزه با ستم، بصيرت‌افزايي و اميد‌آفريني مي‌رسد و اين روند ممکن است تا سه، چهار مرحله نيز تداوم يابد. به همين دليل است که هر سال طيف جديدي به جرگه مخاطبان عام و اوليه و همچنين مخاطبان خاص و عميق سريال مختارنامه مي‌پيوندند. اين دليلي است که تکرار پخش مختارنامه را در قالب «احترام به مخاطبان، ذائقه‌شناسي مخاطب، حق دسترسي آن‌ها به محتواي فاخر براي بصيرت‌افزايي» قرار مي‌دهد.

نهايت اينکه کليت و ماهيت قيام مختار و مضامين عالي سريال مختارنامه را مي‌توان در دو کلمه «هويت‌محوري و عدالت‌گستري» قرار داد که شعار آقاي جبلي در دوره جديد تحولي صداوسيماست. از اين‌رو مي‌توان گفت که صداوسيماي آقاي جبلي در پخش نشدن مختارنامه در محرم امسال «مختارگونه» عمل نکرده است.

* احمد کاظمي - پژوهشگر رسانه

منبع: روزنامه جوان