ماهي‌گيري داعش و القاعده از آب گل‌آلود جنگ غزه

جيسون بورک، خبرنگار امنيت بين‌المللي در به‌روزرساني زنده جنگ اسرائيل و غزه مي‌نويسد که سرويس‌هاي امنيتي سراسر خاورميانه بيم آن دارند که درگيري غزه به احياي داعش و القاعده در سراسر منطقه منجر شده و در ماه‌ها و سال‌هاي آينده، موجي از نقشه‌هاي تروريستي را به دنبال داشته باشد.

به نوشته گاردين، مقامات و تحليلگران مي‌گويند که هم‌اکنون شواهدي از افزايش افراط‌گرايي اسلامي در بسياري از نقاط وجود دارد، هرچند عوامل متعددي باعث افزايش آن شده است.

طي ماه‌هاي اخير، شاخه داعش در صحراي سينا کشنده‌تر شده، افزايش حملات اين گروه در سوريه نگراني‌هايي را بر انگيخته و توطئه‌هايي نيز در اردن خنثي شده است.

ماه گذشته، ترکيه ده‌ها نفر را در مقابله با تهديد فزاينده از سوي يک گروهک وابسته به داعش که اين کشور حضور پررنگي دارد، دستگير کرد و شاخه القاعده در يمن (القاعده شبه‌جزيره عربستان، AQAP) نيز تلاش جديدي را براي تشويق هواداران خود براي حمله به منافع غربي، اسرائيلي، يهودي و ساير اهداف آغاز کرده است.

تحليلگران و مقامات مي‌گويند فعاليت‌هاي جديد با جنگ خونين غزه مرتبط بوده، هرچند بحران اقتصادي گسترده، بي‌ثباتي و ادامه درگيري داخلي نيز نقش مهمي ايفا مي‌کند. يک منبع مطلع منطقه‌اي گفت: «غزه منبعي براي تغذيه تروريسم و راديکاليسم در سراسر جهان اسلام است. واکنش احساسي قوي وجود
دارد».

تريسيا بيکن، کارشناس تروريسم در دانشگاه آمريکايي و تحليلگر سابق وزارت خارجه ايالات متحده جنگ غزه را «علتي محوري در راديکال‌سازي نسل بعدي جهادي‌ها» توصيف کرد. او افزود: «ممکن است مستقيماً آن را نبينيم، اما مطمئناً طي سال‌هاي آينده شاهدش خواهيم بود. جنگ غزه واقعاً تهديد تروريسم را تشديد کرده است».

علي‌رغم اينکه طي دهه‌ها هم القاعده و هم داعش بارها حماس را «مرتد» خوانده‌اند، اما مجموعه‌گزارش‌هاي سازمان ملل متحد نشان مي‌دهد که گروه‌هاي افراطي بزرگ براي سوءاستفاده از جنگ غزه جهت جذب نيروهاي جديد و بسيج حاميان موجود وارد عمل شده‌اند.

در ماه فوريه، گزارش سازمان ملل متحد که بر اساس کمک‌هاي آژانس‌هاي اطلاعاتي سراسر جهان تهيه شده بود، هشدار داد که حداقل يک گروه وابسته به القاعده عمليات بلندپروازانه‌اي را در خاورميانه و ساير نقاط برنامه‌ريزي مي‌کند و «با سوءاستفاده از رويدادهاي بين‌المللي مانند جنگ غزه، استراتژي و محتواي رسانه‌اي خود را به ميزان قابل توجهي احيا کرده است».

مقامات منطقه‌اي بر تأثير ماه‌ها تصاوير 24 ساعته از رنج مردم غزه در تلويزيون و اينترنت تأکيد کردند و اين درگيري را «عامل فشار» دانستند که افراطي‌گري در سراسر خاورميانه و جاهاي ديگر را تشويق مي‌کند.

محمد ابو رمان، کارشناس جهادي‌گري در مؤسسه سياست و جامعه در شهر امان اردن گفت که منطقه به دليل «آنچه در غزه مي‌گذرد» با موج جديدي از راديکال‌سازي روبروست. او افزود: «اين اتفاقي بزرگ بوده و کشورهاي عربي از هرگونه اقدامي خودداري کرده و نااميدي شديدي (ميان مردم) وجود دارد»

به نظر مي‌رسد در عراق، جايي که داعش خلافت خود را در سال 2014 اعلام کرد، تهديد شبه‌نظاميان افراطي اسلاميست مهار شده، اما طي ماه‌هاي گذشته در سوريه، بيش از 100 حمله عليه نيروهاي دولتي و جنگجويان کرد به رهبري نيروهاي دموکراتيک سوريه (اس‌دي‌اف) انجام گرفته و خشونت‌ها در ماه مارس را به بالاترين حد خود در چندين سال گذشته رسانده است.

سيامند علي، سخنگوي اس‌دي‌اف گفت: «سلول‌هاي تروريستي داعش همچنان به عمليات تروريستي خود ادامه مي‌دهند. آن‌ها در منطقه حضور داشته و در سطح بالاتري نسبت به سال‌هاي گذشته فعاليت مي‌کنند».

در حمله‌اي اخير، هفت سرباز سوري پس از کمين داعش در استان شمالي رقه سوريه جان خود را از دست دادند و طبق گفته ديده‌بان حقوق بشر سوريه، 383 جنگجو از نيروهاي دولتي و شبه‌نظاميان وابسته به آن‌ها از ابتداي سال جاري کشته شده‌اند.

ماه گذشته، نيروهاي امنيتي اردن از نقشه تروريستي افراطي‌ها براي انفجار در محله فقيرنشين پايتخت اين کشور با خبر شدند. يورش‌هاي بعدي منجر به بازداشت شبکه‌اي از مردان جوان شد که ظاهراً با تبليغات داعش راديکاليزه شده بودند.

کاترينا صمور، تحليلگر مستقل در امان گفت که گروه‌هاي افراط‌گراي اسلامي اينترنت را با محتوايي مانند دستورالعمل‌هاي ساخت بمب پر کرده‌اند. او افزود: «آن‌ها از خشم در اردن استفاده مي‌کنند. اين عمليات‌ها عمدتاً بدون رهبر بوده، اما بخشي از تلاش براي بي‌ثبات‌کردن دولت، رهبري و کشور است».

شرايط اجتماعي و اقتصادي اردن نيز بي‌تأثير نبوده است. رومن خاطرانشان کرد: «نااميد سياسي و ناپايداري زيادي وجود دارد. تورم و بيکاري جوانان بسيار بالاست».

گزارش سازمان ملل متحد توضيح داد که چگونه «پروپاگانداي داعش از زمان آغاز جنگ غزه» بر «سرمايه‌گذاري روي وضعيت اين منطقه جهت بسيج بازيگران تنها براي انجام حملات» متمرکز بوده است.

استراتژي‌هاي رسانه‌اي که داعش و القاعده دنبال مي‌کنند، بر اختلاف‌نظرهاي جاري بر سر اولويت‌ها متمرکز هستند. داعش به اين باور خود وفادار مانده که ابتدا بايد رژيم‌هاي محلي هدف قرار گيرند، در حالي که شعار القاعده همچنان بر مبارزه جهاني عليه «دشمن دوردست» از جمله آمريکا و قدرت‌هاي غربي متمرکز است.

اسرائيل از نظر جغرافيايي نزديک بوده و دهه‌هاست که مسئله فلسطين همراه با «آزادي» اماکن مقدس اسلامي در قدس محور تبليغات هر دو گروه بوده، هرچند هدف مستقيم حملات آن‌ها قرار نگرفته است. هر دو گروه همچنين بارها خواستار خشونت عليه جوامع يهودي در سراسر جهان شده‌اند.

گزارش سازمان ملل متحد هشدار داد که القاعده «مي‌تواند از وضعيت غزه براي بازيابي اهميت و بهره‌برداري از نارضايتي عمومي درباره ميزان تلفات غيرنظامي استفاده کرده و کساني که مشتاق اقدام هستند را جهت‌دهي کند».