قسد منحل شد؛ آينده کردهاي سوريه چه مي‌شود؟

توافقي که نقطه‌عطف بسيار مهمي در تحولات سوريه محسوب مي‌شود و تبعات آن تنها داخل سوريه را شامل نخواهد شد، بلکه روي منطقه از جمله ترکيه تأثير خواهد گذاشت.

بر اين اساس دو طرف درباره ادغام همه مؤسسات مدني و نظامي وابسته به اداره خودمختار کُردها از جمله گذرگاه‌هاي مرزي، فرودگاه‌ها و ميدان‌هاي نفتي و گازي به حکومت جولاتي توافق کردند.

اهميت توافق

مناطق تحت کنترل قسد به خاطر غناي اقنصادي از اهميت بسيار زيادي در سوريه و براي حکومت جولاني برخوردار هستند. اغلب چاه‌هاي نفت و گاز سوريه و همچنين سدهاي آبي احداث شده روي رودخانه فرات در اين منطقه قرار دارند.

همچنين، اين منطقه به دليل داشتن خاک حاصلخيز به کشاورزي معروف است، به همين دليل از آن تحت عنوان «سبد غذايي» سوريه نامبرده مي‌شود.

اين موجب مي‌شود، از توافق جولاني و قسد به عنوان توافقي تاريخي ياد شود که تأثيرات بسياري چه در داخل سوريه و چه خارج آن خواهد گذاشت.

نيروهاي سوريه دموکراتيک (قسد)

نيروهاي سوريه دموکراتيک که با نام مخفف «قسد» نيز شناخته مي‌شوند، اکتبر 2015 از ائتلاف گروه‌ها و تشکل‌هاي نظامي مختلف با اکثريت کُرد تشکيل شدند.

در طول اين سال‌ها قسد همواره از حمايت مستقيم آمريکا برخوردار بود که به دليل تسلط آنها بر مناطق نفت‌خيز سوريه امري کاملا منتظره و پيش‌بيني شده بود، به ويژه آنکه کُردهاي سوريه نه توان رويارويي با نظام اسد را داشتند و نه دشمني‌هاي آنکارا و نه داعش که در آن زمان در سوريه يکه‌تازي مي‌کرد.

تأسيس و شکل‌گيري

نيروهاي سوريه دموکراتيک در 10 اکتبر 2015، 11 روز پس از اعلام مداخله نظامي روسيه براي حمايت از نظام سوريه در مقابله با گروه‌هاي تروريستي تأسيس شد. تأسيس اين نيرو در شهر «المالکيه»، در استان الحسکه در شمال شرقي سوريه صورت گرفت.

مهم‌ترين گروه‌هاي تشکيل‌دهنده قسد به شرح ذيل بودند:

ائتلاف عربي سوريه که گروه‌هاي شبه نظامي مانند ارتش انقلابيون، نيروهاي الصناديد، اتاق عمليات برکان فرات و تجمع گردان‌هاي الجزيره را شامل مي‌شد.

يگان‌هاي مدافع خلق: اين يگان‌ها متشکل از گروه‌هاي حامي حزب کارگران کردستان و وابسته به حزب کارگران کردستان ايجاد شدند.

يگان‌هاي حمايت از زنان: شاخه زنان يگان‌هاي مدافع خلق و بخشي از نيروهاي سوريه دموکراتيک به شمار مي‌آمد.

شوراي نظامي سرياني‌ها: اين شوراي در ژانويه 2012 در شهر قامشلي با 70 نفر شبه‌نظامي تأسيس شد.

در مجموع تخمين زده مي‌شود که قسد داراي بيش از 50 هزار شبه نظامي باشد

اهداف قسد

قسد به طور کلي سه هدف اصلي را براي خود به شرح ذيل کرده بود:

اهداف دفاعي: شامل دفاع از مرزهاي سوريه در برابر تهاجم خارجي و همکاري و هماهنگي با نيروهاي ائتلاف بين‌المللي به رهبري آمريکا براي مبارزه با تروريسم

اهداف امنيتي: شامل مبارزه با جاسوسي و انهدام شبکه‌هاي تروريستي، مداخله سريع براي کنترل حوادث امنيتي

اهداف بشردوستانه: شامل ارائه کمک‌هاي بشردوستانه در زمان وقوع بلاياي طبيعي

حمايت‌هاي آمريکا از قسد

نيروهاي سوريه دموکراتيک همانطور که مقامات آمريکايي بارها اعلام کرده‌اند، از حمايت مستقيم آمريکا برخوردار هستند.

حمايت رسمي آمريکا از قسد بلافاصله پس از تأسيس اين نيروها آغاز شد. دو روز بعد از تشکيل قسد، سخنگوي وقت فرماندهي مرکزي آمريکا (سنتکام) يعني 12 اکتبر 2015 اعلام کرد که «ائتلاف بين‌المللي به رهبري آمريکا 50 تُن سلاح به گروه‌هاي عربي مسلح سوري داده است.» بدون اينکه نامي از اين قسد ببرد.

اما در بيانيه به تأثيرگذار بودن نبردهاي قسد در شمال شرقي سوريه عليه داعش اشاره شده بود. حمايت‌هاي آمريکا به کمک‌هاي تسليحاتي و لجستيکي محدود نشد، بلکه قسد از مستشاران آمريکايي در سطوح مختلف از جمله سطح فني بهره برد.

مناطق تحت کنترل قسد

نيروهاي سوريه دموکراتيک بيشترين درصد اراضي سوريه را در مقايسه با ديگر گروه‌هاي شبه‌نظامي در داشتند. آنها در پايان سال 2019 بر حدود 25.6 درصد از خاک سوريه سيطره داشتند که شامل بخش‌هايي از ديرالزور، رقه، حسکه و حلب مي‌شد و براي اين اعمال تسلط و کنترل صد در صد به نيروهاي آمريکايي مستقر در پايگاه‌هاي نظامي ما بين ديرالزور و حسکه تکيه مي‌کردند.

مواضع بين‌المللي در برابر قسد

آمريکا

همان‌گونه که گفته شد، آمريکا اولين و بزرگ‌ترين حامي قسد در سوريه است. «جان کربي»، سخنگوي وقت وزارت خارجه آمريکا در 9 فوريه 2016 صراحتا اعلام کرد که «ايالات متحده از اين واحدها حمايت مي‌کند و با ديدگاه ترکيه نسبت به اين نيروها موافق نيست.»

«برت مک گورک»، نماينده ويژه باراک اوباما، رئيس جمهور وقت آمريکا در فوريه 2016 ضمن بازديد از کوباني با سرکردگان قسد نيز ديدار کرد.

روسيه

روس‌ها نيز موضعي مشابه آمريکا در برابر قسد داشتند. اداره خودمختار کُردهاي روسيه 10 فوريه 2016 شعبه‌اي از اين اداره را در مسکو افتتاح و در ادامه نشست‌هايي با فرماندهان نظامي روس و ديدارهايي با برگزار کرد.

همچنين منطقه عفرين شاهد آموزش نيروهاي قسد توسط روس‌ها بود. علاوه بر آن، نيروي هوايي روسيه طي نبردهاي قسد با گروه تروريستي ارتش آزاد سوريه پشتيباني هوايي به عمل مي‌آورد.

موضع ترکيه

ترکيه موضع خصمانه‌اي در برابر کُردهاي سوريه به ويژه قسد دارد و آنها را ادامه و عقبه حزب اتحاد دمکراتيک کردستان و تروريستي مي‌داند، لذا به آن مبارزه مي‌کند و در طول اين سال‌ها چندين عمليات را عليه قسد انجام داده که کشته شدن حدود 150 شبه‌نظامي کُرد و زخمي‌ شدن ده‌ها نفر ديگر را در پي داشته است.

آمريکايي‌ها بار ديگر خيانت مي‌کنند

آمريکا نزديک به يک دهه کُردهاي سوريه حمايت کرد. اگرچه کاخ سفيد مدعي بود، حمايتش از کُردهاي سوريه با هدف مبارزه آنها با داعش صورت مي‌گيرد، اما در واقع آمريکا داعش را به اين مناطق گسيل کرده بود تا با ايجاد ناامني و بي‌ثباتي غارت نفت سوريه را براي خود تسهيل کند.

در اين فرايند، نيروهاي کُرد سوريه از خلأ قدرت ايجاد شده در سوريه استفاده کردند تا ابتدا منطقه‌اي نيمه‌خودمختار را در اين مناطق براي خود ايجاد کنند و بعد آرزوي خود «روج آفا» يا همان کشور کردستان سوريه متشکل از سه منطقه جزيره، کوباني و عفرين را محقق کنند.

پس از سقوط نظام اسد اميدواري به تأسيس کشور کردستان سوريه در ميان کُردهاي سوريه بيش از پيش افزايش يافت، اگرچه با دو مانع بسيار مهم مخالفت شديد ترکيه و حکومت جولاني مواجه بودند، اما به خوبي مي‌دانستند، در صورت همراهي و حمايت آمريکا اين آرزوي آنها محقق خواهد شد.

تا پيش از ورود ترامپ به کاخ سفيد و به دست گرفتن قدرت، دولت بايدن رويکرد حمايتي خود از کُردهاي سوريه را ادامه داد، اما دولت جديد آمريکا از اعلام موضع صريح خود در قبال کُردهاي سوريه، به‌عنوان متحد خود، خودداري کرد.

ترامپ ضمن بي‌اعتنايي به تحولات جاري در سوريه، در سخناني حتي از خروج نظاميان آمريکايي از سوريه نيز سخن گفت. در حقيقت، کُردهاي سوريه از زمان به قدرت رسيدن ترامپ با سه چالش اساسي مواجه شدند:

بيم از قطع حمايت‌هاي آمريکا

وحشت از عمليات نظامي ترکيه به ويژه پس از پيام اوجالان در زمينه خلع سلاح پ‌ک‌ک

فشارهاي حکومت جولاني و همراهي آن با ترکيه

بازگشت دونالد ترامپ به‌عنوان رئيس‌جمهور آمريکا اين سؤال را مطرح کرد که حمايت واشنگتن از کردها تا چه زماني ادامه خواهد داشت؟ آمريکا دهه‌هاست که از گروه‌هاي کُرد به‌عنوان ابزاري جهت پيشبرد منافع خود در عراق و سوريه استفاده کرده و پس از رسيدن به مقاصد خود، حمايت از اين گروه‌ها را متوقف کرده است.

بازگشت ترامپ به کاخ سفيد در 20 ژانويه 2025 تداوم حمايت آمريکا از کُردهاي سوريه را در هاله اي از ابهام قرار داد. ترامپ در دوره نخست رياست جمهوري خود نيروهاي آمريکايي را از شمال سوريه خارج کرده و قسد را در معرض حمله ترکيه قرار داده بود و حالا بيم اين مي‌رود که اين سناريو بار ديگر براي کُردها تکرار شود.

آنچه اين احتمالات را تقويت مي‌کند، اظهارات «رابرت فورد»، سفير پيشين آمريکا در سوريه و «جيمز جفري»، نماينده پيشين آمريکا در مبارزه با داعش است که در اين زمينه خاطرنشان کرده بودند که آينده خوبي براي کُردهاي سوريه پيش‌بيني نمي‌کنند. آنها از احتمال خروج نيروهاي آمريکايي، رويارويي کُردها با حاکمان جديد سوريه و عمليات نظامي ترکيه سخن گفته بودند.

حالا کُردها نه تنها رؤياي تشکيل کشور کردستان سوريه (روج آفا) را بر باد رفته مي‌بينند، بلکه در حکومت جولاني با شرايطي به مراتب بدتر از گذشته مواجه هستند.

مخالفت جولاني با تداوم وضعيت نيمه‌خودمختاري کُردها در شمال و شمال شرقي سوريه، در کنار روابط نزديک او با ترکيه و دشمني ديرينه ترکيه با کُردها شرايط را بيش از پيش براي آنها دشوار مي‌کند.

از سوي ديگر به ‌قدرت‌رسيدن دونالد ترامپ در آمريکا و عدم تمايل وي به حمايت از کُردها باعث خواهد شد، آنها بزرگ‌ترين و مهم‌ترين حامي خود را از دست بدهند و اين شرايط را بغرنج‌تر مي‌کند.

اين ثابت مي‌کند، اتحاد آمريکا با کُردها تاکتيکي و نه راهبردي است، موضوعي که مقامات آمريکايي تاکنون بارها به آن اذعان داشته‌اند.

منبع: فارس