فوتبال ترکيه؛ ماجراي وحشتناک فساد و قمار که داستان آن جهاني شد!

گزارش‌هايي که از فساد و قمار در رسانه‌هاي ترکيه منتشر مي‌شود تکان دهنده است.

مرت هاکان يانداش، کاپيتان تيم مشهور فنرباغچه يکي از بازداشت شدگان است!

اقدامات گستردة تحقيقي درباره شرط‌بندي و قمار و... با حضور چهره‌هايي از فوتبال ترکيه در جريان است و صدها بازيکن، مالک باشگاه و داور مورد بازجويي قرار گرفته‌اند.

پليس ترکيه اين روزها به شدت درگير پروندة فساد در فوتبال است.صدها نه بلکه هزاران پرونده تشکيل شده است!

در نتيجة تحقيقات پليس، بيش از هزار بازيکن تعليق، و افراد متعددي نيز دستگير شده‌اند.

رئيس فدراسيون فوتبال ترکيه اذعان کرد که وحشت فزاينده‌اي فوتبال ترکيه را احاطه کرده است. ابراهيم حاج‌عثمان اوغلو، در نشستي با خبرنگاران گفت؛ با شدت گرفتن عمليات پليس، احساس وحشت در فوتبال ترکيه رو به افزايش است.

ماه گذشته، فدراسيون فوتبال ترکيه در چارچوب تحقيقات مربوط به شرط‌بندي، 1024 بازيکن ليگ‌هاي حرفه‌اي را تعليق کرد.

پس از آن، براي 102 بازيکن از دو ليگ برتر اين کشور به دليل «فعاليت‌هاي مرتبط با شرط بندي» محروميت‌هايي صادر شد.

تحقيقات دادستاني ترکيه به آنجا منجر شد که دستور بازداشت 46 نفر را به اتهام شرط‌بندي با استفاده از «اطلاعات داخلي» در ليگ‌هاي حرفه‌اي ترکيه صادر کرده است. اين افراد شامل بازيکنان، روساي باشگاه‌ها، مفسران و داوران بودند. عجيب اينکه علاوه بر بازيکنان و داوران و رؤساي باشگاه‌ها، مفسران فوتبال نيز در فساد دست داشته‌اند.

در ميان بازداشت شدگان، متهان بالتاجي بازيکن گالاتاسراي، مرت هاکان يانداش کاپيتان فنرباغچه و مراد سانجاک رئيس پيشين آدانا دميراسپور حضور دارند.

خلاف‌کاري‌هاي داوران و مديران باشگاه‌ها و بازيگنان فوتبال ترکيه در حالي انجام مي‌شد که بر اساس قوانين فدراسيون فوتبال ترکيه، فيفا و يوفا، بازيکنان، مديران باشگاه‌ها و داوران از هرگونه فعاليت شرط‌بندي منع شده‌اند.

تحقيقات پليس ترکيه چگونه کليد خورد؟

رسوايي شرط‌بندي نخستين بار در 27 اکتبر (5 آبان 1404) علني شد و تمرکز اوليه آن بر داوران بود. ابتدا تصور مي‌شد که فقط داوران به خاطر اهميت عملکرد آنها در نتايج بازي‌ها در قمار و فساد دست دارند. اما اين تصور به زودي رنگ باخت. با گسترش تخقيقات معلوم شد دامنة فساد بسيار گسترده‌تر است...

نتايج تحقيق عملکرد پنج ساله فدراسيون فوتبال ترکيه نشان داد که 371 نفر از 571 داور فعال در کشور داراي حساب شرط‌بندي بوده‌اند که 152 نفر از آنها به طور فعال قمار مي‌کردند.

برخي از اين افراد تنها يک بار شرط بندي کرده بودند، اما 42 داور روي بيش از هزار مسابقه فوتبال شرط بسته بودند! مشخص شد يکي از داوران در مجموع 18227 بار شرط‌بندي کرده است.

از ميان اين 152 داور، هفت نفر داور ليگ برتر و 15 نفر کمک داور ليگ برتر بودند.

اندکي پس از اعلام رسمي فدراسيون فوتبال ترکيه، دادستان ارشد کيفري استانبول اعلام کرد اين بيانيه به عنوان شکايت رسمي کيفري تلقي خواهد شد و تحقيقات در حال انجام گسترش مي يابد.

پس از آن، دامنه تحقيقات فراتر از داوران رفت.

16 آبان 1404: دادستاني ترکيه دستور بازداشت 21 نفر را به ظن «دستکاري نتايج مسابقات» و «انتشار اطلاعات گمراه کننده در فضاي آنلاين» صادر کردند.

19 آبان: هشت مظنون، از جمله مراد اوزکايا رئيس باشگاه ايوپ اسپور از سوپرليگ، بازداشت شدند.

فدراسيون فوتبال ترکيه اعلام کرد 1024 بازيکن را به دليل تخلفات شرط بندي به هيات انضباطي ارجاع داده است. شمار بالاي بازيکنان تعليق شده باعث شد اين فدراسيون از فيفا درخواست 15 روز مهلت اضافي در کنار پنجره نقل و انتقالات زمستاني کند تا باشگاه‌ها بتوانند کمبود بازيکن را جبران کنند.

رسانه‌ها به دليل تصميمات پي در پي مراجع رسيدگي کننده در رسيدگي به فساد، روزشمار تصميمات را ارائه کرده‌اند:

22 آبان 1404: 102 بازيکن از سوپرليگ و ليگ دسته اول با محروميت‌هايي بين 45 روز تا 12 ماه روبه رو شدند. در ميان آنها مت هان بالتاجي با 9 ماه و ارن علمعلي با 45 روز محروميت قرار داشتند.

23 آبان: 282 بازيکن ليگ دسته سوم محروم شدند.

29 آبان: 638 بازيکن ليگ دسته چهارم و بازيکنان بدون تيم نيز محروم شدند.

چنان که پيداست، فوتبال ترکيه از ليگ دسته اول تا چهارم و حتي بازيکنان بدون تيم به قمار و فساد کشيده شده‌اند.

دور دوم دستگيري‌هاي فوتبالي

آکين گورلک دادستان ارشد استانبول در 29 آبان 1404 اعلام کرد؛ پيش‌بيني مي‌شود شمار بازداشتي‌هاي فوتبالي افزايش يابد.

دادستان توضيح داد که بسياري از مظنونان از طريق بستگان يا واسطه‌ها اقدام به شرط بندي کرده‌اند.

در 14 آذر 1404 دور دوم دستگيري‌ها به سر رسيد و 46 نفر بازداشت شدند و تنها طي روز بعد شمار 20 نفر ديگر از افراد دخيل در فوتبال ترکيه بازداشت شدند.

يانداش و بالتاجي چه مي‌گويند؟

دادستاني مدعي‌ است مرت هاکان يانداش تراکنش‌هاي مالي قابل توجهي با يکي از نزديکان قديمي داشته و اين مبالغ به حساب‌هايي منتقل شده که براي شرط بندي روي مسابقات فنرباغچه استفاده مي‌شده است.

به گفته دادستاني، مرت هاکان يانداش در اين کار «با هدف تاثيرگذاري بر نتايج مسابقات» نقش داشته است. تاثيرگذاري بر مسابقات بدين معناست که داور به صورت سفارشي عمل کند. يا برخي از بازيکنان به ارادة يکي شرط‌بندي کننده‌ها تمکين کند.

مرت هاکان يانداش شرط بندي روي مسابقات خودش را رد مي‌کند. او مي‌گويد به فردي پول قرض داده که قبلا به او کمک مالي کرده بود و نمي‌دانسته اين پول براي شرط بندي استفاده خواهد شد. اما دامنه فساد گسترده‌تر از آن است که به يک يا چند نفر محدود باشد. حتي اگر يانداش ثابت کند که شرط‌بندي نکرده است، صدها نفر ديگر در اين کار دخيل بوده‌اند!

يانداش هرگونه دخالت در تباني و دستکاري نتايج مسابقات را انکار مي‌کند.

دادستاني متهان بالتاجي را متهم مي‌کند که از طريق يک سايت قانوني روي 27 مسابقه از بازي‌هاي تيم خودش شرط‌بندي کرده و همزمان به پلتفرم‌هاي شرط‌بندي غيرقانوني دسترسي داشته است. همچنين ادعا مي‌شود او به طور فردي در فعاليت‌هاي شرط‌بندي با هدف تاثيرگذاري بر نتايج مسابقات مشارکت داشته است.

متهان بالتاجي مي‌پذيرد که در دوران بازي در رده‌هاي پايه شرط‌بندي کرده و مي‌گويد از غيرقانوني بودن اين کار آگاه نبوده است، اما شرط بندي روي مسابقات گالاتاسراي پس از پيوستن به تيم بزرگسالان را رد مي‌کند.

تهاماتي که «به شدت به فوتبال ترکيه آسيب مي‌زنند»

فدراسيون فوتبال ترکيه گزارش تحقيقات شرط بندي خود را که بر اساس اطلاعات سازمان‌هاي اطلاعاتي تهيه شده، در اختيار فيفا و يوفا قرار داده است. هيچ يک از اين دو نهاد تاکنون به صورت علني واکنشي نشان نداده‌اند. اين را ابراهيم حاجي عثمان اوغلو مي‌گويد.

اخبار فساد جامعة فوتبال ترکيه در خالي در همه جاي ترکيه و حهان پيچيده  که  حال حاضر سه باشگاه ترکيه‌ در رقابت‌هاي اروپايي حضور دارند: گالاتاسراي در ليگ قهرمانان اروپا، فنرباغچه در ليگ اروپا و سامسون اسپور در ليگ کنفرانس.

ارن علمعلي از گالاتاسراي که 45 روز محروم شده، از فهرست تيم ملي کنار گذاشته شد و چند ديدار ليگ قهرمانان را از گچ دست داد. متهان بالتاجي نيز در فهرست اروپايي گالاتاسراي در اين فصل حضور نداشت. جليل يوکسل از سامسون اسپور نيز با محروميت 45 روزه مواجه شد. اينها نشان مي‌دهد که دولت ترکيه دنبال پاکسازي فوتبال ترکيه است. امري که به سختي امکان‌پذير است.

به گفتة کارشناسان؛ رسوايي بهت‌آور قمار و فساد در فوتبال به‌شدت به تصوير فوتبال ترکيه لطمه زده است، اما يک روند شفاف در رسيدگي به فساد حاکم بر فوتبال ترکيه مي‌تواند در بلند مدت اثر مثبتي داشته باشد.

کارشناسان مي‌گويند؛ اگر به صورت شفاف عملکردها و خلافکاري‌ها مورد بررسي قرار گيرد و فوتبال ترکيه يکباره پاکسازي شود، نتايج مثبتي خواهد داشت.

کارشناسان هشدار مي‌دهند که سوءمديريت يا نبود شفافيت ممکن است به تحريم‌هايي از سوي يوفا يا فيفا منجر شود، از جمله احتمال محروميت باشگاه‌هاي ترکيه‌ از حضور در رقابت‌هاي اروپايي.

️واکنش باشگاه‌هاي بزرگ ترکيه به دستگيري فوتبالي‌ها

بر خلاف ايران‌ که برخي از هواداران بازيکنان يا باشگاه به هواداري از عنصر خاطي مي‌پردازند، باشگاه بشيکتاش اعلام کرد بررسي‌هاي اوليه درباره داوران مي‌تواند نقطه آغازي تازه براي فوتبال پاک باشد.

 ترابزون اسپور اين تحولات را «فرصتي تاريخي براي بازسازي عدالت در فوتبال ترکيه» توصيف کرد.

با توجه به احتمال طرح اتهامات کيفري، برگزاري دادگاه و اعمال محروميت‌هاي بيشتر، به نظر مي‌رسد رسوايي شرط‌بندي فوتبال ترکيه هنوز به پايان نرسيده است.

️فساد گسترده ديگر قابل پنهان کردن نبود!

افکار عمومي ترکيه با مسئلة فساد در فوتبال اين کشور به صورت عميق درگير است.

باشگاه‌هاي متعدد مانند فنرباغچه، بشيکتاش درباره فساد اخير بيانيه داده‌اند. انگار که خودشان درگير فساد نيستند؟ باشگاه ترابزون اسپور از «فساد ساختاري» خبر داد، فسادي که سالهاي طولاني در فوتبال ترکيه ريشه دوانده است و امروز مانند يک بمب عظيم ترکيده است، بمبي که صداي مهيب آن را همه شنيده‌اند و ترسيده‌اند و از بسياري از ترکش‌هاي آن زخمي شده‌اند.

امروز بسياري از علاقه‌مندان فوتبال در ترکيه، احساس مي‌کنند که مانند عروسک‌ها به نام ورزش و فوتبال به بازي گرفته شده‌اند.

نتايج کداميک از مسابقات مهم و ميان تيم‌هاي مشهور مثل فنرباغچه، بيشيکتاش و... واقعي بوده است؟ آيا نتايج مسابقات از قبل برنامه‌ريزي مي‌شد؟ فساد ساختاري جامعة داوران فوتبال ترکيه که باشگاه ترابزون اسپور از آن سخن گفته، حاکي از آن است که داوران از قبل نتايج مسابقه ميان تيم‌ها را رقم مي‌زدند!..

در حالي که خيل عظيم تماشاگران غافل، با هيجان مشغول تماشا و تشويق تيم خود بودند، نمي‌دانستند که اين بازي‌ها مانند نمايشي است که پايان آن را تيم کارگرداني يعني قماربازاني که در نقش داور، بازيکن، مربي، مفسر فوتبال و...قرار گرفته‌اند، تعيين کرده‌اند!

واقعيت اين است که فساد در نظام اداري و عمومي ترکيه ريشه دوانده است و فساد در فوتبال، تنها نمونه‌اي از فساد فراگيري است که جامعة ترکيه دچار آن شده است.

فوتبال ورزشي هيجاني و مورد علاقة بسياري از جوانان است. البته گرايش به تماشاي آن در ميان جوانان بيشتر است. يعني بسياري از جوانان به خاطر هيجان‌ کاذبي که با تماشاي فوتبال دچار آن مي‌شوند، فوتبال را دوست مي‌دارند و براي تماشاي آن پول و وقت و عمر خود را هزينه مي‌کنند. شبکه‌هاي تلويزيوني و اسپانسرها (حاميان مالي) هم به خاطر منافع خود به هيجان فوتبالي دامن مي‌زنند...بازيکنان، داوران، گزارشگران و...منافع و مزد خود را مي‌برند. در اين ميان تنها تماشاگران هستند که بازيچه قرار مي‌گيرند و از صداقت و غفلت آنها سوءاستفاده مي‌شود. تماشاگران فوتبال تصور مي‌کنند بازي‌ها و مسابقات واقعي هستند و نمي‌دانند که مجموعه‌اي از قماربازان در نقش‌هاي داور، مربي، بازيکن و ... از پيش نتيجه را مشخص کرده‌اند و به حماقت تماشاگران
مي‌خندند!

اما سؤال پاياني اين است که آيا فساد ساختاري و فراگير فوتبال، تنها محدود به ترکيه است؟ در فوتبال ايران خود ما چه مي‌گذرد؟ در فوتبال تبريز چه خبر است؟.. سال‌ها قبل يک نهاد شهري، تيمي تشکيل داده بود که اين تيم پس از آغاز فعاليت در مدت کوتاهي به صورت شگفت‌انگيزي در حال صعود بود. يکي از اعضاي شوراي کلانشهر که آدم پاکدستي بود، تحقيق کرده بود و نتيجة تحقيق او نشان مي‌داد که «سکه» نقش اساسي در صعود تيم داشته است!

سياست‌ورزان و سياست‌بازان نيز تنها به اين دليل که فوتبال، هيجان جوانان را تخليه مي‌کند، در شيپور فوتبال مي‌دمند تا جوانان هر چه بيشتر «سرگرم» شوند. اين «سرگرمي» براي بازيکن و داور و باشگاه و سياست‌بازان و... درآمدزايي دارد اما باز هم سرِ تماشاگر غافل است که بي‌کلاه مي‌ماند!

از فوتبال سوءاستفاده‌هاي ديگر سياسي نيز انجام مي‌گيرد. سال‌هاست که يک تيم فوتبال، به عرصه‌اي براي نمايش‌ تحرکات جريان تجزية قومي تبديل شده است. جريان تجزية قومي که با خارج از کشور و دولت‌هاي بيگانه پيوند دارد، در ميان تماشاگران تيم مذکور مي‌خزد و در ورزشگاه شعارهاي سياسي - قوميتي سر مي‌دهد. اين ماجرا بيش از بيست سال است که ادامه دارد!

برافراشتن پرچم برخي دولت‌هاي بيگانه، اداي احترام به تجاوزگري کشور همسايه به سوريه و... از جمله اقداماتي است که در حاشية اين تيم انجام گرفته است.

شبکه تلويزيوني آذربايجان شرقي (شبکة سهند) هم به منزلة کانال تلويزيوني تيم عمل مي‌کند...

چه کساني در اين ميان منتفع مي‌شوند؟..

خيل جوانان تماشاگر يا باشگاه و تلويزيون و بازيکنان و مربي و...؟

️درسي هم از عربستان

عربستان و ترکيه روابط بسيار خوبي با هم دارند. روابط سياسي و اقتصادي رياض و آنکارا طوري است که دستگاه امنيتي عربستان يک مخالف سعودي به اسم خاشقچي را در کنسولگري خود در ترکيه با اره برقي قطعه قطعه کرد، اما روابط دو کشور آسيب نديد!

در دسامبر 2023 بازي فينال سوپر کاپ ترکيه که قرار بود در رياض برگزار شود، به دليل اختلاف‌نظر دو کشور بر سر عکس آتاترک برگزار نشد.

اين بازي قرار بود بين دو تيم گالاتاسراي و فنرباغچه در ورزشگاه دانشگاه ملک‌ سعود و در حضور هزاران نفر از هواداران عربستاني اين دو تيم برگزار شود.بازيکنان ترکيه مي‌خواستند با پيراهني منقش به عکس آتاترک، پيش از بازي خود را گرم کنند، اما عربستان حتي به قيمت عدم برگزاري مسابقه‌اي که از قبل اعلام شده بود، اجازه ندادند بازيکنان تيم ترکيه با پيراهني که عکس آتاترک بر آن نقش بسته بود، پيش از بازي خود را گرم کنند.

آتاترک در جهان اسلام و عربستان سعودي به عنوان يک شخصيت ضد اسلامي شناخته مي‌شود که قوانين اسلامي را در ترکيه لغو‌ کرد. او در جهان اسلام به عنوان اولين حاکم يک کشور، حجاب اسلامي بانوان را ممنوع ساخت...

در هر حال تيم فنرباغچه بدون اينکه امکان نمايش با پيراهن آتاترکي داشته باشد، از عربستان بازگشت.

عبرت بگيريم

 فساد گسترده در فوتبال ترکيه سال‌ها ادامه داشته است. تحقيقات پليس و دادستاني به پنج سال اخير معطوف شده است. زيرا در عمل اگر تحقيقات را به 10 يا 15 گذشته معطوف کنند، عرصة تحقيقات چنان گسترده مي‌شود که به جايي منتهي نمي‌شود!

 فساد فوتبال ترکيه آنقدر رشد کرده بود که دولت نمي‌توانست نسبت به آن بي‌تفاوت بماند. پروندة فساد فوتبال ترکيه حاکي از آن است که فساد «ساختاري» بوده است. يعني همة اضلاع فوتبال (باشگاه، مربي، داور، بازيکن، مفسر و...) درگير آن بوده‌اند. در واقع، فوتبال ترکيه به قمار تبديل شده بود. اين يک ماجراي عبرت‌انگيز در کشور همساية ماست که ما ايراني‌ها هم بايد درس زيادي از آن بياموزيم و تصور نکنيم که فوتبال ما از آلودگي‌ها پاک است!

* مصطفي محمّدي