فرونشست در ايران از مرز هشدار گذشت

اطلاعات مکاني دقيق که توسط اين سازمان توليد مي‌شود، اساس برنامه‌ريزي و اجراي پروژه‌هاي عمراني در بخش‌هاي مختلفي چون شهرسازي، راهسازي، سدسازي، مديريت منابع آب و محيط زيست است. نقشه‌ها و داده‌هاي ژئودتيکي در امور دفاعي و امنيتي کشور نيز از اهميت بالايي برخوردارند و به عنوان ابزاري حياتي براي تصميم‌گيري‌هاي استراتژيک مورد استفاده قرار مي‌گيرند. اين سازمان با بهره‌گيري از فناوري‌هاي نوين مانند سنجش از دور و سامانه‌هاي اطلاعات مکاني (GIS)، نقش مهمي در پايش تغييرات زيست‌محيطي، مديريت بحران‌هاي طبيعي و بازسازي مناطق آسيب‌ديده ايفا مي‌کند و سازمان نقشه‌برداري به عنوان يک نهاد علمي و فني، مرجع اصلي براي تعيين حدود و مرزهاي جغرافيايي، تعيين سيستم‌هاي مختصات کشوري و ارائه استانداردهاي نقشه‌برداري در ايران به شمار مي‌رود.

به مناسبت هفته دولت، خبرگزاري مهر ميزبان سيد اسکندر صيدايي رئيس سازمان نقشه برداري کشور بود تا به اهم موضوعات اين سازمان، به بهانه هفته دولت پرداخته شود. مشروح اين گفتگو به شرح ذيل است:

سيد اسکندر صيدايي رئيس سازمان نقشه‌برداري کشور، در اين گفتگوي تفصيلي ضمن تشريح تاريخچه و رسالت‌هاي کليدي اين سازمان، به مهمترين دستاوردهاي يک سال گذشته اشاره کرد و از نقش محوري سازمان در برنامه‌ريزي‌هاي کلان توسعه کشور سخن گفت.

سازماني با هفت دهه سابقه در قلب توسعه ملي

صيدايي در آغاز سخنان خود به معرفي اجمالي سازمان نقشه‌برداري پرداخت. وي اين سازمان را «سازمان تخصصي» خواند که با فعاليت در حوزه امور زيربنايي و زيرساختي به عنوان تنها متولي نقشه و اطلاعات مکاني مسئوليت سنگين شناسايي، شناخت و پايش دقيق وضعيت هندسي موجود کشور، تصويربرداري هوايي از سرزمين و همينطور تهيه نقشه و اطلاعاتداده‌هاي مکاني از بخش‌هاي مختلف کشور چه در خشکي و چه در آب‌هاي تحت حاکميت جمهوري اسلامي ايران، استان‌ها و فضاي ملي را بر عهده دارد.

به گفته رئيس سازمان نقشه برداري کشور، اين سازمان با پيشينه‌اي بيش از هفت دهه، در اولين برنامه عمراني کشور شکل گرفته است. هدف از تأسيس آن، اطمينان‌بخشي و فراهم آوردن دقيق‌ترين و اطمينان‌بخش‌ترين اطلاعات مکاني براي برنامه‌هاي عمراني و کمک به تصميم‌سازي و مديريت کلان کشوربوده است.

وي تأکيد کرد که سازمان نقشه برداري به عنوان يک دستگاهي تخصصي متشکل از صاحب‌نظران علم ژئوماتيک مربوطه و همينطور امکانات و تجهيزات تخصصي و دارا بودن ناوگان هوايي و دريايي براي اين منظور سازماندهي شده است.

صيدايي به رسالت‌هاي بزرگ اين سازمان از دهه 30 شمسي تاکنون اشاره کرد و گفت: تهيه تصويربرداري هوايي از زمين، تهيه نقشه‌هاي مختلف موضوعي در مقياس‌هاي مختلف مانند از 25 هزارم 1:25000، 100 هزارم 1:100000 تا نقشه‌هاي دو هزارم 1:2000 نقشه‌هاي کاربردي، تبديل نقشه‌ها به نقشه‌هاي سه‌بعدي و هماهنگي و سازماندهي سامانه‌ها و اطلاعات مکاني در قالب زيرساخت مکاني براي کل کشور از مهمترين اقدامات انجام گرفته است.

اين زيرساخت، به گفته رئيس سازمان نقشه برداري کشور، زيرساخت اطلاعات مکاني بستر ارزشمندي از لايه‌هاي مختلف کاربردي مورد نياز دستگاه‌ها را ساماندهي داده نموده و با عضويت دستگاه‌هاي بزرگ ملي و همه استاني در ژئوپرتال ملي‌ها را تحت پوششي سراسري ايجاد نموده است. قرار مي‌دهد.

تنوع فعاليت‌ها: از تصويربرداري تا آموزش‌هاي بين‌المللي

وي مهمترين فعاليت‌هاي سازمان را شامل تصويربرداري، تهيه نقشه‌هاي موضوعي، تهيه نقشه‌هاي تخصصي، سنجش تغييرات سطح و پوسته زمين با ايستگاه‌هاي مختلف در کل کشور، هدايت سامانه‌هاي مختلفي مثل سامانه تهيه اطلس‌هاي تخصصي مورد نياز و پراهميت کشور و همينطور مجموعه اطلاعات و داده‌هاي مکاني که کشور نياز دارد برشمرد.

صيدايي همچنين به نقش بين‌المللي سازمان نقشه برداري کل کشور اشاره کرد و گفت: عضويت در مجامع منطقه‌اي و بين‌المللي، رياست بعضي از کارگروه‌ها در حوزه اطلاعات مکاني (SBISDI) در سطح جهاني و آموزش تخصصي و عمومي به بسياري از کشورهاي دنيا در زمينه نقشه‌برداري از جمله اين فعاليت‌هاست. اين سازمان با حدود 450 نيروي متخصص ستادي در تهران و همچنين با ايجاد ساختار جديدي شامل ايجاد يک معاونت و مديريت نقشه در سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استان‌ها فعاليت مي‌کند.

رئيس سازمان نقشه برداري کشور تأکيد کرد که سازمان نقشه‌برداري به عنوان دبيرخانه زيرمجموعه شوراي عالي نقشه‌برداري است که معاون اول رئيس جمهور و رئيس سازمان برنامه و بودجه کشور، رياست آن را بر عهده دارند و وزرا و دستگاه‌هاي اجرايي نيز عضو اين شورا هستند. اين شورا عالي‌ترين مرجع سياست‌گذاري‌ها و هدايت‌هاي مربوط به نقشه و اطلاعات مکاني را عهده‌دار است.

دستاوردها در يک سال گذشته: هوش مصنوعي و پايش فرونشست

صيدايي در تشريح مهمترين دستاوردهاي سازمان در يک سال گذشته، به موارد زير اشاره کرد:

*پايش مستمر و رفع نياز دستگاه‌ها: رصد کردن تصويربرداري و رفع نياز دستگاه‌هاي ملي و استاني همچنان يکي از رسالت‌هاي اصلي و دستاوردهاي مداوم سازمان است.

* توسعه سامانه و زيرساخت داده مکاني: بارگذاري لايه‌هاي تخصصي و توسعه زيرساخت داده مکاني که 107 دستگاه ملي و حدود 70 دستگاه و 540 دستگاه استاني» عضو آن هستند، از موفقيت‌هاي بزرگ است. در اين سامانه «حدود 2000 عنوان لايه نقشه مکاني» بارگذاري شده است.

* تمرکز بر هوش مصنوعي و هوش مکاني: سازمان نقشه‌برداري با توجه به علم روز تمرکز ويژه‌اي بر هوش مصنوعي و هوش مکاني داشته و گروه‌هاي تخصصي در اين زمينه ساماندهي کرده تا آخرين دانش روز بشر در خدمت اطلاعات مکاني قرار بگيرد.

* توفيقات بين‌المللي و آموزش: کسب موفقيت در آموزش‌هاي بين‌المللي در حوزه نقشه‌برداري.

* تهيه نقشه‌هاي عمومي و تقسيمات کشوري: تهيه نقشه براي دستگاه‌هاي ملي کشور، هم نقشه‌هاي عمومي هم نقشه‌هاي مربوط به تقسيمات کشوري از کارهاي تخصصي روزانه سازمان است.

* تشکيل يکصد و بيست و سومين جلسه شوراي عالي نقشه‌برداري کشور با حضور رئيس جمهور: در ماه‌هاي گذشته، جلسه شوراي عالي نقشه‌برداري به رياست شخص رئيس جمهور و حضور معاونين و تعدادي از وزراي کشور تشکيل شد که در آن «هدايت کلي اطلاعات مکاني و گزارش آخرين وضعيت اطلس فرونشست کشور در حضور آقاي رئيس جمهور ارائه شد.

* حضور فعال در شوراهاي برنامه‌ريزي و توسعه استان‌ها: سازمان در شوراهاي برنامه‌ريزي و توسعه استان‌ها از جمله فارس، اصفهان و چهارمحال و بختياري حضور فعال داشته است. اين حضور براي ارائه داده‌هاي مکاني، تصويربرداري‌ها و رصد آخرين وضعيت تغييرات سطح زمين به منظور برنامه‌ريزي‌هاي سرزميني، برنامه‌ريزي‌هاي توسعه، جهت‌دهي‌هاي آينده مکاني، مکان‌يابي‌ها و ايجاد شهرهاي جديد بسيار حياتي است.

وي تأکيد کرد: اين اقدامات، مهمترين فعاليت‌هايي است که سازمان نقشه‌برداري کشور در دست انجام دارد.

اطلس محرمانه فرونشست کشور تدوين شد / بهرمان کرمان با 31 سانتي‌متر بيشترين فرونشست را دارد

رئيس سازمان نقشه‌برداري کشور در ادامه گفتگوي تفصيلي خود، ضمن تشريح چالش «فرونشست» در ايران و جهان، به ارائه آمارهاي دقيق از مناطق داراي بيشترين نرخ فرونشست پرداخت و بر نقش اين سازمان در پايش و هشداردهي تأکيد کرد. وي همچنين به موضوع زلزله تهران و اقدامات سازمان نقشه‌برداري در اين خصوص اشاره داشت.

فرونشست؛ پديده‌اي با پيشينه جهاني و داخلي

صيدايي پديده فرونشست را يکي از چالش‌هاي مهم دو دهه اخير در دنيا و ايران دانست. وي با اشاره به مطالعات تخصصي سازمان نقشه‌برداري اظهار کرد: ما به صورت تخصصي روي پيشينه پديده فرونشست در دنيا و ايران، فضاهاي جغرافيايي دشت‌ها، شهرها، کلان‌شهرها و مجموعه‌هاي مختلفي که اين پديده در آن‌ها نمود يافته، بررسي‌هاي علمي انجام داده‌ايم.

رئيس سازمان نقشه‌برداري افزود: اين بررسي‌ها شامل تبديل اطلاعات به نقشه، تصويربرداري‌هاي مصداقي و عيني از آثار فرونشست بر ابنيه، ساختمان‌ها، شبکه خطوط ريلي‌ها، شبکه‌هاي خطوط انتقال نيرو، دشت‌ها، آثار باستاني و بستر شهرهاست.

علت اصلي و راهکارهاي بلندمدت: توقف برداشت بي‌رويه آب

وي با تأکيد بر اينکه فرونشست راهکار لحظه‌اي ندارد، مهمترين علت اين پديده را برداشت بي‌رويه آب از دشت‌ها، نقاط شهري و فضاهاي مختلف برشمرد و خاطرنشان کرد: آنچه به عنوان يک راهبرد کلي توصيه مي‌شود و توصيه جدي سازمان نقشه‌برداري نيز هست، اين است که در جاهايي که درصد نرخ فرونشست از استانداردهاي جهاني بالاتر است، بايد برداشت بي‌رويه آب‌هاي زيرزميني متوقف شود.

به گفته وي، استانداردهاي جهاني فرونشست از حدود 3 سانتي‌متر به بالا را به عنوان هشدار در نظر مي‌گيرند.

رئيس سازمان نقشه‌برداري از تهيه اطلس فرونشست کشور خبر داد و گفت: ما اطلس فرونشست کشور را تهيه و به صورت محرمانه به دستگاه‌هاي مختلف ارائه داده‌ايم.

وي افزود: در اين اطلس، آماري از چند ميلي‌متر تا رنجي عددي که به رياست جمهوري گزارش شد، يعني حدود 31 سانتي‌متر که بالاترين وضعيت فرونشست نقطه‌اي در کشورمان است، ارائه شده است.

کرمان با 31 سانتي‌متر، تهران با 30 سانتي‌متر در صدر فرونشست

صيدايي در پاسخ به سوالي درباره مناطق داراي بيشترين فرونشست، شفاف‌سازي کرد و گفت: آنچه در مورد 31 سانتي‌متر فرونشست مطرح شد، مربوط به دشت بهرمان در استان کرمان است که بارگذاري جمعيتي و صنعتي بالايي ندارد.

وي در مورد تهران نيز گفت: يکي از مناطق تهران، نه همه شهر تهران، اخيراً به حدود 30 سانتي‌متر فرونشست رسيده است. اين منطقه خاص (که نام آن را براي جلوگيري از اثر منفي ذکر نمي‌کنيم) به دليل برداشت بي‌رويه آب در دو سال اخير شاهد فرونشست بالا بوده است. همه راهکارها و تدابير لازم به استانداري و وزارتخانه‌هاي مربوطه اعلام و مطرح شده است.

رئيس سازمان نقشه‌برداري همچنين از وضعيت فرونشست در کلان‌شهرهايي مانند اصفهان و تبريز نيز خبر داد و يادآور شد که در برخي از اين فرونشست‌ها هيچ خطر و نگراني اجتماعي براي مردم ايجاد نمي‌شود.

صيدايي درباره اطلاع‌رساني عمومي فرونشست گفت: سازمان نقشه‌برداري با تهيه اطلس فرونشست کل کشور و کلان‌شهرها اين اطلاعات را دارد، اما نوع اطلاعات فرونشست آنجايي که محرمانه است، روي سامانه عمومي نمي‌آيد.

وي ادامه داد: ما اين اطلاعات را در قالب گزارشات محرمانه، مکاتبات و فايل‌ها به دستگاه‌هاي مربوطه که از ما استعلام مي‌کنند، با درصد، کميت و کيفيت شفاف و روشن ارائه مي‌دهيم.

رئيس سازمان نقشه برداري کشور در خصوص نقش سازمان در پروژه‌هاي عمراني، تأکيد کرد: «هشدارهاي سازمان براي بارگذاري جديد و براي مکان‌يابي شهرها، روستاها و پروژه‌هاي بزرگ ريلي و عمراني «مسموع» و الزامي است. دستگاه‌هاي مختلف موظف به استعلام از سازمان نقشه‌برداري هستند. در آنجا، سازمان به صراحت، شفافيت و با قانونمندي کامل، خطرپذيري‌ها، ريسک‌ها، وضعيت منطقه، درصد فرونشست و تحمل‌پذيري يا عدم تحمل‌پذيري آن مکان را اعلام مي‌کند.»

وي افزود: وظيفه ما اين است که مديران را از تصميمي که ممکن است منجر به بارگذاري فعاليتي، سرمايه‌گذاري يا جايگيري جمعيتي و فعاليت‌هاي اقتصادي شود، آگاه کنيم. ما يک دستگاه مرجع اطلاعاتي در اين زمينه هستيم، اما دستگاه پيشگيري‌کننده و بازدارنده، قاعدتاً دستگاه‌هاي ديگري هستند که ما هشدارهاي لازم را به آن‌ها خواهيم داد.

صيدايي در پاسخ به سوالي درباره بحث زلزله تهران و شايعات وقوع قريب‌الوقوع ذکر کردن آن گفت: ما حرکات سطح زمين و گسل‌ها را با دستگاه‌هاي جي‌پي‌اس و ثقل‌سنجي در طول زمان رصد مي‌کنيم و داده‌هاي مربوط به حرکات پوسته‌ي زمين را به صورت مستمر پايش مي‌کنيم.

وي تأکيد کرد که در حال حاضر، هيچ تغيير و حرکت خاص و نگران‌کننده‌اي که دال بر وقوع زلزله‌اي بزرگ در تهران باشد، مشاهده نشده است.

رئيس سازمان نقشه‌برداري کشور در ادامه، به جزئيات بيشتري در خصوص وضعيت فرونشست، تأثير آن بر آثار باستاني، تراز آب درياي خزر، تقسيمات کشوري، بودجه سازمان و ابزارهاي تخصصي سنجش پرداخته و بر لزوم توجه به هشدارهاي کارشناسي تأکيد کرد.

وضعيت زلزله تهران و پايش مستمر حرکات پوسته زمين و گسل‌ها

صيدايي در پاسخ به سوالي در خصوص وضعيت زلزله تهران و شايعات اخير، گفت: ما حرکات سطح زمين و گسل‌ها را به طور مستمر با استفاده از دستگاه‌هاي GPS و ثقل‌سنجي رصد مي‌کنيم. هرگونه تغيير سطح زمين توسط ايستگاه‌هاي ما با کمک GPS و تجهيزات ديگر به سامانه مرکزي ارسال و تحليل مي‌شود.» وي در ادامه افزود که «در حال حاضر، هيچ تغيير يا حرکت خاص و نگران‌کننده‌اي که دلالت بر وقوع زلزله‌اي بزرگ در تهران داشته باشد، مشاهده نشده است.»

فرونشست تخت جمشيد؛ نگراني‌ها به مرحله بحران نرسيده است

رئيس سازمان نقشه برداري کشور درباره شايعات مربوط به فرونشست در نزديکي آثار باستاني، به ويژه تخت جمشيد، توضيح داد و گفت: بر اساس اطلس فرونشست کشور که تهيه کرده‌ايم، هنوز اين فرونشست به آثار ارزشمند بشري ما، مانند تخت جمشيد، نرسيده است. ما در يکي از شهرها رصد کرديم که حرکات فرونشست در حال نزديک شدن است، اما هنوز به شکلي که شاکله آن مجموعه را تحت خطر قرار دهد، نرسيده‌ايم.

وي با تأکيد بر اهميت حفظ اين ميراث ملي و جهاني، از تفاهم نامه مشترک سازمان نقشه‌برداري با وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي خبر داد و گفت: ما اطلسي مشترک از اين مناطق تهيه کرده‌ايم تا وضعيت را نشان دهد. در حال حاضر، اين مجموعه‌ها دقيقاً روي فاز فرونشست خطرناک قرار نگرفته‌اند، اما هشدارهاي لازم براي پيشگيري و حفاظت داده شده است.

تراز درياي خزر؛ کاهش در شمال، ثبات در جنوب

رئيس سازمان نقشه‌برداري در مورد وضعيت تراز درياي خزر اظهار داشت: «بر اساس آخرين جلسات با سازمان بنادر و کشتيراني، بخش‌هاي شمالي درياي خزر با کاهش آبي روبرو هستند، اما خوشبختانه در بخش‌هاي جنوبي، يعني مرزهاي کشورمان، درياي خزر همچنان پرآب است.» وي خشکسالي‌هاي دوره‌اي را عامل تأثيرگذار بر بخش‌هاي شمالي و شرقي درياچه خزر دانست و کشورهاي همسايه را به اتخاذ تدابير لازم توصيه کرد.

توصيه به مردم و دستگاه‌هاي اجرايي؛ حفظ آرامش و برداشت اصولي آب

وي به عموم مردم توصيه کرد که به تحليل‌هاي تخصصي سازمان نقشه‌برداري و دستگاه‌هاي مربوطه اعتماد کنند و از توجه به گزارش‌هاي غيرتخصصي و شايعات رسانه‌اي که وضعيت را بحراني جلوه مي‌دهند، پرهيز کنند.

وي افزود: ما با تحليل‌هاي کارشناسي، وضعيت را رصد و به دستگاه‌هاي مربوطه يادآوري مي‌کنيم. توصيه اکيد ما به دستگاه‌هاي فعال در حوزه آب، به ويژه در مناطقي که شاهد فرونشست هستيم، اين است که برداشت از لايه‌هاي آب زيرزميني را به حداقل برسانند، زيرا اين امر آثار تخريبي بر دشت‌ها و شهرها دارد.

آخرين وضعيت تقسيمات کشوري؛ به‌روزرساني سالانه نقشه‌ها

صيدايي در خصوص آخرين وضعيت تقسيمات کشوري، اعلام کرد: سازمان نقشه‌برداري با همکاري وزارت کشور، نقشه‌هاي موضوعي مربوط به آخرين وضعيت تقسيمات کشوري را تهيه مي‌کند. آخرين نقشه‌اي که تهيه شد، مربوط به اسفند ماه سال گذشته بود و شامل آخرين مصوبات دولت تا آن زمان است.

وي افزود که تغييرات در تقسيمات کشوري، به خصوص در سطح شهرستان‌ها، روستاها و تبديل برخي روستاها به شهر، به صورت سالانه در نقشه‌ها اعمال
مي‌شود.

رئيس سازمان نقشه برداري کشور در مورد وضعيت بودجه سازمان گفت: اعتبارات هزينه‌اي ما براي حقوق و دستمزد است که در سال 1403 شاهد رشد 60 درصدي بوديم، اما تا وضعيت مطلوب فاصله داريم. اعتبارات تملک نيز عمدتاً صرف خريد تجهيزات مي‌شود.

وي ابراز اميدواري کرد که با تخصيص رديف اعتباري ويژه براي تجهيزات در سال گذشته، بتوانند تجهيزات خود را به‌روز کنند.

تجهيزات تخصصي؛ دقت ميلي‌متري در سنجش فرونشست

رئيس سازمان نقشه‌برداري در پاسخ به پرسشي در مورد متد اندازه‌گيري فرونشست، بر استفاده از دستگاه‌هاي بسيار پيشرفته و خوب تأکيد کرد و گفت: اين تجهيزات امکان تشخيص فرونشست با دقت ميلي‌متري را فراهم مي‌کند.

وي اطمينان داد که سازمان نقشه‌برداري و ساير دستگاه‌هاي مرتبط، از آخرين تجهيزات دنيا در سنجش تغييرات سطح زمين بهره مي‌برند.

خدمات دريايي و چارت‌هاي ناوبري

صيدايي در پايان به خدمات سازمان در حوزه دريايي نيز اشاره کرد و گفت: سازمان نقشه‌برداري با هواپيماهاي تصويربرداري و کشتي‌هاي آب‌نگاري، عمق درياها و سواحل را با دقت بالا سنجش مي‌کند. ما توانسته‌ايم انحصار تهيه چارت‌هاي دريايي را که پيش از اين در اختيار انگلستان بود، بشکنيم و سالانه بيش از 100 هزار چارت دريايي تهيه مي‌کنيم که خدمات بين‌المللي نيز ارائه مي‌دهد.