فرهنگ تکه تکه شدن به بهانه زيبايي

در گذشته، تصاوير بي‌نقص فقط در فيلم‌هاي هاليوودي يا مجلات براق ديده مي‌شدند، اما اکنون چهره‌هايي مانند «کايلي جنر» در همان صفحه‌اي ظاهر مي‌شوند که دوستان و آشنايان ما هستند. مشکل در وجود ميل به زيبايي نيست؛ بلکه در اين است که فرهنگ زيبايي ديجيتالي‌شده، اين ميل را به سلاحي عليه خودِ انسان تبديل کرده است.

در سال 1972، سوزان سونتاگ نوشت: «مردان خود را به‌صورت يک کلِ فيزيکي معرفي مي‌کنند، اما زنان به دو بخش بدن و چهره تقسيم مي‌شوند که هرکدام با معيار‌هاي متفاوتي قضاوت مي‌گردند.» آتلانتا مي‌گويد اکنون، در عصر سرمايه‌داري پلتفرمي، اين وضعيت بسيار بدتر شده است.

پلتفرم‌ها نه تنها نگاه ما به ظاهر را تغيير داده‌اند، بلکه هدف از «خود بودن» را هم دگرگون کرده‌اند. در اقتصاد نگاه ديجيتال، انسان‌ها به مجموعه‌اي از «اجزا» براي بازسازي تبديل شده‌اند: لب‌ها، کمر، چانه، بيني، زاويه فک، خطوط لبخند. اپليکيشن‌هاي ويرايش و فيلتر‌ها ما را به اين نوع تفکر جزء‌نگرانه آموزش مي‌دهند و باعث مي‌شوند بدن‌مان را تکه‌تکه ببينيم. در اين فرهنگ، «خود» به دارايي‌اي تبديل مي‌شود که بايد پيش از ديده‌شدن، مدام تنظيم، رديابي و بهبود يابد.

فيلسوفان هشدار داده‌اند که نبايد انسان را فقط به‌عنوان وسيله‌اي براي هدفي ديگر به کار گرفت. اما پلتفرم‌هايي که سطحي‌نگري را پاداش مي‌دهند، دقيقاً ما را به چنين رفتاري سوق مي‌دهند: ما خود را ابزاري براي جلب توجه مي‌کنيم. پديده‌شناسان بين «بدن زيسته» (بدني که هستم) و «بدن شيء» (بدني که به آن نگاه مي‌کنم) تمايز مي‌گذارند؛ فيلتر‌ها و ابزار‌هاي ويرايش ما را از اولي دور و به دومي نزديک مي‌کنند، تا به تماشاگر خود تبديل شويم.

در نظريه ارزش، تمايز ميان ارزش ذاتي و ارزش ابزاري وجود دارد. اما در دنياي ديجيتال پر از عدد و معيار، ارزش ما با عملکردمان سنجيده مي‌شود نه با وجودمان؛ و اگر هدف زندگي رسيدن به شکوفايي است، چنين هدفي در فرهنگي که مقصدي ندارد و هميشه بايد خود را «به‌روز» کرد، از بين مي‌رود. در اين بازار، «تغيير ظاهر» فعلي است هميشگي، نه پروژه‌اي کامل؛ چرا که هدف نهايي هيچ‌گاه رسيدن نيست، بلکه بازسازي مداوم است.

در نهايت، نگراني اصلي در اين نيست که ميل به زيبايي يا حتي خودنمايي وجود دارد؛ بلکه در اين است که فرهنگ زيبايي ديجيتال، اين ميل طبيعي را به ابزاري عليه خويشتن انسان تبديل کرده است؛ جايي که ما ديگر «بودن» را فراموش کرده و فقط براي «ديده‌شدن» زندگي مي‌کنيم.