طرح خطرناک آمريکا و اسرائيل براي تجزيه سوريه به 4 رژيم متخاصم

لبناني در گفتگو با «وردة سعد» خبرنگار مهر تاکيد کرد که سوريه در مرحله آينده با موانع متعددي از جمله تناقض منافع جريان‌هاي داخلي و بين‌المللي مواجه خواهد شد و رويکرد خطرناک‌تر، ايجاد شکاف‌هاي فرقه‌اي است که با وجود سرپوش گذاشتن رسانه‌اي از سوي رسانه‌هاي عربي و بين‌المللي، به تدريج خود را نشان خواهد داد.

خبرگزاري مهر در اين گفتگو تلاش کرده سناريوهاي متعددي که در خصوص مرحله انتقالي مبهم سوريه وجود دارد، شامل خطر تجزيه اين کشور از يک طرف و مطامع ترکيه و آمريکا و رژيم صهيونيستي در ثروت‌هاي طبيعي سوريه و همچنين سکوت رژيم‌هاي عربي در قبال تجاوزهاي مکرر تل آويو به سوريه و اشغال برخي از اراضي اين کشور را بررسي کند که متن کامل آن را مي‌بينيد:

اخيراً شاهد سفر باربارا ليف مشاور وزير خارجه آمريکا به سوريه و يدار وي با ابومحمد الجولاني سرکرده هيئت تحرير الشام بوديم، چرا اين مسئول آمريکايي ديدار انجام شده را مثبت ارزيابي کرده؟ از سوي ديگر الجولاني تعهد خود بر عدم آسيب زدن به منافع آمريکا که باربارا ليف از آن خبر داد، را چگونه به اجرا خواهد گذاشت؟

نکته قابل توجه در روزهاي اخير سفر باربارا ليف مشاور وزير خارجه آمريکا به سوريه و ديدار وي با احمد الشرع بود. يکي از حواشي اين ديدار حضور نماينده ويژه رئيس جمهور آمريکا در امور اسراي آمريکايي بود که نشان مي‌دهد اين سفر زواياي پنهاني نيز دارد که شامل جستجوي شهروندان آمريکايي است که از حدود 12 سال قبل تاکنون در سوريه ناپديد شده‌اند. همه مي‌دانيم که آمريکا اهميت زيادي به شهروندان خود مي‌دهد، به ويژه که بيشتر مفقود شدگان، خبرنگار يا عناصر سرويس‌هاي امنيتي آمريکا بوده‌اند. نکته قابل توجه ديگر اظهارات باربارا ليف بعد از پايان اين ديدار بود که گفت با نمايندگان دولت موقت سوريه ديدار کرده است. اين به معناي به رسميت شناختن اين حاکميت موقت توسط آمريکا است، آن هم در شرايطي که دولت آمريکا پيش از اين احمد الشرع را در ليست عناصر تروريستي خود قرار داده بود. وي همچنين در اين اظهارات به پيام‌هاي مثبتي اشاره کرد که در سخنان احمد الشرع وجود داشت. وي اعلام کرده که سوريه نمي‌خواهد وارد جنگ با اسرائيل شود. وي همچنين به صورت ضمني از رويکرد حاکميت جديد سوريه نسبت به عادي سازي روابط با دشمن صهيونيستي حمايت کرده است. نکته تمسخرآميز در سخنان ليف اين است که گفته است بايد تضمين داده شود که گروه‌هاي تروريستي نتوانند تهديداتي را در سوريه عليه منافع آمريکا ايجاد کنند و احمد الشرع بايد متعهد به اين نکته باشد. وي همچنين خواستار روشن شدن سرنوشت افراد مفقود شده آمريکايي در سوريه شده و گفته است که اين سفر براي ارائه شروط و درخواست‌هاي آمريکا از الجولاني در قبال نيت مثبت وي نسبت به دولت آمريکا انجام شده و بايد سرنوشت دو شهروند اين کشور که در سوريه مفقود شده‌اند، روشن شود و ديدگاه‌ها و شرايط آمريکا براي الجولاني تبيين شود که طبعاً يکي از اين شرايط عادي‌سازي روابط با اسرائيل است. وي همچنين از ارائه برخي مشوق‌ها شامل بررسي رفع تحريم‌ها عليه سوريه در اين زمينه سخن گفته و گفته است که آمريکا به زودي اجراي پاداش براي ارائه اطلاعات در خصوص بازداشت الجولاني را لغو خواهد کرد. او الجولاني را فردي پراگماتيک خواند و همچنين گفته است که از الجولاني خواسته که گروه‌هاي مسلحي که حاکميت الجولاني بر سوريه را نمي‌پذيرند را از بين ببرند، به ويژه گروه‌هاي مسلح اسلامگرا که در حلب و حماه روي کار آمده‌اند و نمي‌خواهند سلطه هيئت تحرير شام بر سوريه را بپذيرند.

باربارا ليف صراحتاً گفته است که الشرع بايد تمامي گروه‌هاي مسلح را از بين ببرد و دولت انتقالي را تشکيل دهد. نشانه‌هاي اين درخواست در روز بعد از اين ديدار مشخص شد و احمد الشرع با تمامي گروه‌هاي مسلح در اراضي سوريه ديدار کرد، چرا که باربارا ليف از وي خواسته است تضمين کند که گروه‌هاي تروريستي نبايد بتوانند تهديدي را در داخل سوريه براي آمريکا و شرکاي آن در منطقه ايجاد کنند. وي گفته است که الجولاني تعهد خود را به اجراي اين موضوع اعلام کرده است.

سوريه در يک مسير چند راهي قرار دارد. اين تحليلي است که بسياري از کارشناسان بعد از سقوط دولت گذشته و روي کار آمدن مخالفان مسلح در اين کشور ارائه مي‌دهند. آيا شما نگاهي نسبت به رويکرد احتمالي آينده سوريه داريد؟ آيا حاکميت جديد مي‌تواند بين متحدان خود که منافع متعددي دارند و در عرصه داخلي اين کشور صاحب نفوذ هستند، توافق ايجاد کند؟

هيئت تحريرالشام اولويت اصلي خود را بر روي ايجاد حاکميت احمد الشرع و تشکيل دولت انتقالي و تمرکز بر روي وزارتخانه‌هاي کليدي نظير وزارت کشور و امور خارجه و دفاع قرار داده است. لذا به نظر مي‌رسد حفظ يکپارچگي دولت و تحت کنترل درآوردن تمام اراضي سوريه اولويت اصلي آن به شمار مي‌رود. اما نکته قطعي اين است که هيئت تحريرالشام تنها گروه مسلح در عرصه سوريه به شمار نمي‌رود و علاوه بر اين گروه‌ها، نيروهاي خارجي ديگري نظير روسي و و غير روسي نيز در اين کشور حضور دارند.

در سال‌هاي گذشته گروه‌هاي مسلح زيادي با هدف اصلي سرنگوني دولت بشار اسد تشکيل شده‌اند، اما آنها رويکرد واحدي ندارند و اختلافات ايدئولوژيک و عقيدتي و حتي سياسي با يکديگر دارند، چرا که بر اساس برنامه‌هاي کاري متفاوت فعاليت مي‌کنند و با طرف‌هاي متعدد منطقه‌اي و بين‌المللي وارد ائتلاف شده‌اند. اين طرف‌هاي بين‌المللي از ترکيه گرفته تا آمريکا در گسترش نفوذ خود در سوريه با يکديگر وارد رقابت شده‌اند و به نظر مي‌رسد سوريه در مرحله آينده با موانع متعددي از جمله تناقض در منافع اين جريان‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي مواجه خواهد شد. سناريوي خطرناک‌تر، ايجاد شکاف‌هاي داخلي در سوريه است که با وجود سرپوش گذاشتن رسانه‌هاي عربي و بين‌المللي، مقدمه‌هاي آن خود را نشان مي‌دهد. اخبار به دست آمده از سوريه حاکي از بازداشت و قتل و کشتار و سرکوب مردم و يورش به منازل و هتک حرمت آنها است که در رسانه‌ها بازتاب داده نمي‌شود. من شخصاً تصور مي‌کنم اين جريان‌ها با يکديگر وارد تنش مي‌شوند که اين موضوع در کوتاه مدت مانع از تشکيل دولت سوريه مي‌شود. البته درگيري ميان اين گروه‌ها در تمامي مناطق گسترده سوريه فوراً علني نمي‌شود، اما در نهايت دو احتمال وجود دارد، اول اينکه درگيري‌ها اوضاع کشور را بدتر خواهد کرد و باعث تجزيه سوريه به چهار بخش خواهد شد و دوم اينکه هيئت تحرير الشام به فرماندهي الجولاني به عنوان يک قدرت واحد کنترل اوضاع را در دست خواهد گرفت. در هر حال من يقين دارم که سوريه در هر صورتي ضعيف باقي خواهد ماند و گرفتار تنش‌هاي داخلي خواهد شد که مسير بهبود شرايط و ثبات در اين کشور را با مشکل مواجه مي‌کند. دليل اين سخن اظهارات گير پترسون فرستاده سازمان ملل متحد به سوريه است که قبل از سفر باربارا ليف به اين کشور سفر کرده و گفته است: اگر مجموعه گسترده‌اي از گروه‌هاي نژادي و طرف‌هاي حاضر در سوريه، در حاکميت مشارکت داده نشوند؛ احتمال بروز تنش‌ها و درگيري‌هاي بيشتر در اين کشور وجود دارد.

يکي از موضوعاتي که باعث مي‌شود سناريوي شکاف و تجزيه در سوريه مطرح شود، عدم وضوح ماهيت شرايط آينده دولت انتقالي است، چرا که اتفاقي که رخ داده، بي تجربه بودن حاکميت احمد الشرع است و سلطه‌اي که هيئت تحرير الشام در ادلب داشت، به کل سوريه منتقل شده و تعداد اندک کارمندان دولتي آنها کنترل اوضاع را در اختيار گرفته‌اند. اين موضوع را در افراد تعيين شده براي پست‌هاي دولتي و ماهيت ارتباط آنها با هيئت تحرير الشام و حاکميت آن بر ادلب شاهده مي‌کنيم. اين موضوع به علت عدم وضوح مباني درست سياسي است. احمد الشرع نام خود را فرمانده کل مديريت سياسي کشور قرار داده و سخنگوي رسمي ايجاد کرده است که اين موضوع احتمال بروز سناريوهاي متعدد در مرحله انتقالي را مطرح مي‌کند و ممکن است باعث تجزيه يا درگيري‌هاي فرقه‌اي يا تنش‌هاي داخلي شود، چرا که هر کدام از گروه‌ها تلاش مي‌کند ديدگاه‌هاي خود را حاکم بر سرنوشت کشور قرار دهد. بزرگترين اختلافات در اين ميان ماهيت دولت سوريه است که بين دولت لائيستي يا ديني يا دولت تکنوکرات در نوسان است و اختلافات در اين خصوص طي روزهاي گذشته خود را نشان داده است.

زلزله‌اي که در دمشق ايجاد شده، تمامي طرف‌هاي منطقه‌اي را نگران کرده است، چرا که سوريه يکي از دولت‌هاي مرکزي در درگيري‌هاي منطقه‌اي به ويژه در خصوص آرمان فلسطين است. اين زلزله چه تأثيراتي بر موازنه‌هاي قدرت منطقه خواهد داشت؟ آيا سوريه رسماً از معادلات قدرت منطقه خارج شده است؟

سقوط دولت جداي از مجموعه تحولات ژئو استراتژيک موجود در خاورميانه نيست. اين موضوع به ويژه بعد از سقوط دولت در بغداد در سال 2003 و تحولات ليبي و سودان تا زمان عمليات طوفان الاقصي و تجاوز به لبنان نکته تازه‌اي به شمار نمي‌رود. لازم به ذکر است که آمريکايي‌ها پيش از اين يا به دنبال افزايش فشار بر سوريه براي عادي‌سازي روابط با رژيم صهيونيستي بودند يا اينکه مي‌خواستند روابط مستحکم دولت اين کشور با متحدان روس و ايراني را از بين ببرند. دولتي که پيش از اين در سوريه روي کار بود، خطري براي متحدان آمريکا از جمله اسرائيل به شمار مي‌رفت، چرا که با چين و کره شمالي نيز ائتلاف داشت. ادعاي آمريکا مبني بر ادامه موجوديت خود در شمال سوريه در دوره قبل براي مبارزه با داعش نيز ادعايي کذب به شمار مي‌رفت، چرا که اين آمريکايي‌ها بودند که داعش را به وجود آوردند و 11 هزار حمله‌اي که آمريکايي‌ها در منطقه انجام دادند، تنها براي انحراف افکار عمومي بود و در زمان‌هاي خاص و مشخصي صورت گرفت که هدف از آن کاهش نفوذ روسيه و ايران و تضعيف محور مقاومت در منطقه بود که سوريه نقطه اتصال اصلي آن به شمار مي‌آمد. هدف اصلي آمريکا خارج کردن روسيه از منطقه و خارج کردن ايران از عرصه تحولات سوريه بود. واشنگتن تلاش داشت سوريه را به عنوان يک قدرت مخالف اسرائيل تضعيف کند و ادعاهاي صورت گرفته براي مبارزه با تروريسم و داعش نيز تنها براي سرپوش گذاشتن بر اين اهداف بود.

استراتژي‌هايي که آمريکا دنبال مي‌کرد يکي از مهم‌ترين مولفه‌هايي است که سقوط حاکميت بشار اسد در سوريه را توجيه و تفسير مي‌کند. ادعاهاي دونالد ترامپ که از مدت‌ها پيش مبني بر عدم مداخله آمريکا در سوريه مطرح شده نيز ادعايي بيش نبود؛ چرا که آمريکا در اظهارات خود صادقانه عمل نمي‌کند و تحرکات مستقيم آمريکا همزمان با تحرک نظامي اسرائيل باعث سلطه رژيم صهيونيستي بر جبل الشيخ شد که اهميت استراتژيک و ژئو استراتژيک در تمام منطقه دارد و بر چهار کشور سوريه و فلسطين اشغالي و اردن و لبنان اشراف دارد. اين هماهنگي و همراهي با هدف ترسيم نقشه جديد خاورميانه صورت مي‌گيرد که پيش از اين نتانياهو از آن سخن گفته بود، خاورميانه‌اي که اسرائيل در آن نفوذ داشته باشد و جايي براي نفوذ جريان‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي خارج از ديدگاه آمريکا در آن مطرح نشود.

جايگاه رژيم‌هاي عربي در اين درگيري‌ها چيست؟ چرا بعد از اينکه بيشتر آنها تأمين مالي گروه‌هاي مخالف نظام سابق را بر عهده داشتند و پول زيادي به آنها تزريق کرده و آنها را تحريک به مبارزه مي‌کردند، نقششان از بين رفته است؟ آيا فقدان حضور کشورهاي عربي باعث ايجاد ثبات در سوريه مي‌شود؟

ايراني‌ها بنا به درخواست سوريه و دولت اين کشور در آنجا حضور داشتند و سقوط دمشق به معني پايان دوره حضور ايران در اين کشور است. خلائي که در نتيجه خروج ايران در سوريه به وجود آمد، از طريق ترکيه پر خواهد شد؛ چرا که ترکيه پشت پرده اصلي اين حمله به شمار مي‌رود و تمامي هماهنگي‌ها با دولت آمريکا را طي 13 سال گذشته با تأمين مالي کشورهاي عربي انجام داده است. بهترين دليل در اين رابطه اظهارات وزير خارجه سابق قطر است که از اقدامات قطر و و ديگر کشورها در اين خصوص خبر داده بود. اين احتمال وجود دارد که گروه‌هاي افراطي داخل سوريه نظير داعش از شرايط کنوني سوريه سو استفاده کنند، چرا که آنها همچنان در شمال شرق سوريه حضور دارند. برخي از کردهاي تجزيه طلب نيز در عرصه هستند و فعاليت‌ها و تغيير مواضع آنها ممکن است باعث تهديد ثبات در عراق و لبنان نيز باشد. در حال حاضر تمامي نگاه‌ها به روند بازگشت آوارگان و بازسازي سوريه است و مسئوليت بزرگ اين عرصه بر عهده دولت‌هاي همسايه از جمله لبنان و عراق است. عراق مدتي پيش نظاميان فراري سوري را که خود را به دولت عراق تحويل داده بودند، به سوريه بازگرداند. اين نشان مي‌دهد که آنها نمي‌خواهند حاکميت جديد را تحريک کنند يا مقدمه سازي براي طرح‌هاي آماده شده از سوي آمريکا و اسرائيل و داعش در مرزهاي اين کشور را خودشان بر عهده داشته باشند.

چيزي که طي هفته گذشته شاهد آن بوديم، اين است که رقابتي بين کشورهاي غربي و ترکيه براي نفوذ به عرصه داخلي سوريه و برقراري ارتباط با حاکميت اين کشور و تلاش براي تقويت حاکميت احمد الشرع در آن شکل گرفته است. هدف اعلام شده از اين رفتارها حمايت از منافع و با ثبات کردن سوريه است، اما هدفي که اعلام نشده، رقابت براي دريافت سهم بيشتر از اموالي است که براي بازسازي سوريه هزينه خواهد شد و ارزش آن بيش از 350 ميليارد دلار ارزيابي مي‌شود. اين علاوه بر ثروت‌هاي طبيعي موجود در سوريه است. ما مي‌دانيم که ترکيه چرا اينقدر به سوريه اهميت مي‌دهد. منابع طبيعي سوريه بالغ بر ميلياردها دلار ارزش دارد. 8 ميدان نفتي موجود در شمال شرق سوريه قرار دارد، به علاوه اينکه کيفيت معادن موجود در اين کشور بسيار زياد است. ثروت‌هاي طبيعي سوريه به قدري زياد است که به 80 ميليون نفر اجازه زندگي با درآمدي به اندازه در آمد کشورهاي پيشرفته را مي‌دهد. 8 ميدان نفت و گاز در سوريه وجود دارد. 3 ميداني نفتي در ديرالزور و 3 ميدان نفتي در حس که است. ارزش ميدان نفتي کونيکو که نيروهاي آمريکايي در آن حضور دارند، به اندازه‌اي است که نياز بيش از 20 ميليون انسان به گاز طبيعي براي سال‌هاي طولاني را تأمين مي‌کند. اينها علاوه بر منابع فسفات و معادن طبيعي بي‌شماري است که در سوريه وجود دارد. علاوه بر تمام اين‌ها، سوريه در جايگاه چهارم کشت پنبه در دنيا قرار دارد و سومين کشور بزرگ دنيا در کشت گندم «دوروم» و دومين کشور دنيا در توليد زيتون و روغن آن و سومين کشور دنيا در صادرات مرکبات و سبزيجات است.

برخي معتقدند که محور مقاومت يکي از عناصر اصلي خود را از دست داده و ارتباط بين طرف‌هاي آن قطع شده است. آيا به نظر شما محور مقاومت در مرحله آينده عقب نشيني خواهد داشت؟ آيا ما در برابر خاورميانه جديدي هستيم که ديدگاه‌هاي آمريکايي صهيونيستي آن را ترسيم مي‌کنند؟

اظهارات مکرري در اين خصوص مطرح شده که ايران يکي از بازوهاي خود را از دست داده است و سقوط سوريه به عنوان يکي از عناصر اساسي محور مقاومت، مشکلاتي براي اين کشور ايجاد خواهد کرد، اما به نظر من در اين زمينه مشکلي وجود ندارد، چرا که ايران با موضع‌گيري مجدد و تقويت محور مقاومت اين مشکل را مرتفع خواهد کرد. اظهارات آيت الله خامنه‌اي در اين زمينه کاملاً مشخص بود و نشان داد ايران با موضع‌گيري مجدد و سرمايه‌گذاري در برخي مناطق ديگر، خود را براي تهديداتي که احتمالاً دونالد ترامپ عليه آن به کار خواهد گرفت، آماده مي‌کند. مي‌بينيم که نتانياهو و ترامپ حتي در مورد ضرباتي که از يمن دريافت مي‌کنند، ايران را متهم مي‌کنند و ما نيز اعتقاد داريم که اين ايران است که يمن را مجهز مي‌کند. مثال ديگر در ناتواني آمريکا و اسرائيل براي تضعيف ايران، اظهارات دنيس هورک سياستمدار کانادايي بود که حدود سه سال در ايران بوده است. وي مي‌گويد که ايران قدرت پايداري زيادي دارد و ابزارهاي قدرت فراواني در اختيار دارد که مي‌تواند با توان بيشتر آنها را به کار بگيرد. وي تصريح مي‌کند که ايران همچنان قدرت آتش زيادي در اختيار دارد که مي‌تواند از آن در تقابل با طرف‌هاي مختلف استفاده کند.

وي نسبت به ناديده گرفتن توان ايران هشدار داده و گفت که در حالي که رژيم صهيونيستي به دنبال هدف قرار دادن تأسيسات هسته‌اي ايران بود، اما آمريکا نسبت به اين طرح هشدار داده است؛ چرا که مي‌داند تقابل با ايران مي‌تواند به جنگ جهاني تبديل شود که در نتيجه آن هيچکس در منطقه از عواقب آن در امان نخواهد بود و جنگ تا مرکز واشنگتن و تل آويو نيز کشيده خواهد شد.

به اعتقاد من سوريه به سمت تجزيه پيش خواهد رفت. نگراني من اين است که سوريه به چهار رژيم مستقل تبديل شود. ترکيه حلب و حماه سوريه را جزو اراضي خود به شمار مي‌آورد و در منبج و عين العرب نيز کردها حضور دارند و ترکيه جز با چراغ سبز آمريکا امکان ورود به آن را ندارد. اسرائيل نيز در مسافتي معادل 500 کيلومتر مربع وارد خاک سوريه شده و تلاش مي‌کند رژيمي درزي در آن ايجاد کند که به زعم تل آويو اسلام گرايان افراطي در آن حضور نداشته باشند. يک دولت سني نيز در داخل دمشق و حمص و حومه آنها تشکيل خواهد شد. البته من اميدوار هستم که اين تجزيه رخ ندهد، چرا که تجزيه سوريه تأثيرات زيادي بر کشورهاي عربي خواهد داشت. مرحله آينده بسيار پيچيده است و من اعتقاد دارم حملاتي که يمني‌ها عليه رژيم صهيونيستي انجام مي‌دهند، تأثير بسيار زيادي بر تغيير معادلات يا از بين بردن تلاش‌هاي آمريکايي- صهيونيستي براي تجزيه سوريه و از بين بردن محور مقاومت خواهد داشت.