طرح جديد و خطرناک آمريکا براي کريدور زنگه‌زور

به گزارش تسنيم، «اولسيا واردانيان» تحليلگر بنياد کارنگي، به نقل از دو ديپلمات آمريکايي گزارش داد که دولت دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور آمريکا، پيشنهادي را درباره مسير ارتباطي جمهوري آذربايجان به نخجوان از طريق خاک ارمنستان به ايروان و باکو ارائه کرده است.

جزئيات طرح آمريکا؛ جايگزيني مدل اروپايي با الگوي تضمين تجاري

به گفته اين منابع، پيشنهاد آمريکا مشابه طرحي است که سال‌ها پيش توسط اتحاديه اروپا مطرح شده بود و اساس آن، توافقنامه روسيه و گرجستان پس از جنگ 2008 بود. بر اساس آن طرح، طرفين قصد داشتند مديريت مسيرهاي عبوري از مناطق مورد مناقشه آبخازيا و اوستياي جنوبي را به يک شرکت مستقل سوئيسي واگذار کنند که متعهد مي‌شد داده‌هاي لجستيکي را به همه طرف‌هاي ذي‌نفع منتقل کند.

تحليلگر کارنگي مي‌نويسد که اتحاديه اروپا نيز به ايروان و باکو پيشنهاد کرده بود از اين الگو پيروي کنند، اما «اين مذاکرات ابتدا به دليل شعله‌ور شدن تنش‌هاي جديد در مرز ارمنستان و آذربايجان و سپس پس از تشديد اوضاع در قره‌باغ کوهستاني در سال 2023، با شکست مواجه شد.»

در طرح جديد واشنگتن، پيشنهاد شده که مديريت مسير به يک شرکت خصوصي آمريکايي برون‌سپاري شود.

اولسيا واردانيان مي‌گويد: «پيشنهاد واشنگتن بر اين منطق استوار است که تضمين‌کننده توافق بايد يک کسب‌وکار آمريکايي باشد، همانطور که قبلاً به عنوان مثال در اوکراين در مورد کارخانه فلزات کمياب اتفاق افتاد.»

کريدور مياني؛ اهميت راهبردي مسير براي غرب و ترکيه

واردانيان خاطرنشان مي‌کند که سرنوشت ارتباطات حمل‌ونقلي، موضوع اصلي حل‌نشده در قفقاز جنوبي و «کريدور مياني» است؛ مسيري که مي‌تواند با اتصال چين به اروپا از طريق آسياي مرکزي، درياي خزر و قفقاز جنوبي، جايگزين مسيرهاي عبوري از روسيه شود و اهميت آن به‌ويژه پس از حمله روسيه به اوکراين به شدت افزايش يافته است.

بخشي از اين مسير از نظر تئوري مي‌تواند از خاک ارمنستان عبور کرده و ترکيه را به جمهوري آذربايجان و سپس به آسياي مرکزي، جايي که آنکارا منافع ويژه‌اي دارد، متصل کند.

مواضع ايروان و باکو؛ اختلاف بر سر حاکميت و تضمين خارجي

تحليلگر کارنگي مي‌گويد: «باکو به طور کلي مخالفتي ندارد»، اما مي‌افزايد: «در عين حال، جمهوري آذربايجان اصرار دارد که بايد کار با بازگشايي مسير جنوبي که اين کشور را به منطقه جدا افتاده خود يعني نخجوان متصل مي‌کند، آغاز شود.»

باکو همچنين به دليل عدم اطمينان از ثبات سياسي در ارمنستان، خواستار يک ضامن خارجي براي تضمين فعاليت پايدار اين مسير است.

از سوي ديگر، ايروان با اين موضوع مخالف است و اصرار دارد که خود بايد کنترل کامل مسير، از عوارض گمرکي و بازرسي گذرنامه تا امنيت را بر عهده داشته باشد. به نظر مي‌رسد ترکيه نيز از موضع باکو حمايت مي‌کند، هرچند ايروان همچنان اميدوار است آنکارا را متقاعد کند که حق ارمنستان براي کنترل کامل مسير را به رسميت بشناسد.

دو راهکار واشنگتن؛ فشار بر ايروان يا امتياز به باکو؟

به گفته منابع اين تحليلگر، واشنگتن براي پيشبرد اين طرح بايد تلاش زيادي کند: «راه اول اين است که جمهوري آذربايجان را متقاعد کند تا از درخواست خود براي تغيير قانون اساسي ارمنستان صرف‌نظر کرده و توافقنامه صلح را امضا کند؛ اين امر مي‌تواند به عنوان مثال با دعوت از الهام علي‌اف به کاخ سفيد محقق شود. راه دوم، که واقع‌بينانه‌تر به نظر مي‌رسد، فشار بر ايروان است تا ارمنستان با مدل آمريکايي موافقت کرده و از درخواست خود براي کنترل کامل بر بخش ارمني مسير صرف‌نظر کند.»

به نوشته تحليلگر کارنگي، با اين گزينه، ارمنستان به احتمال زياد مجبور خواهد شد اميدهاي خود براي انعقاد سريع توافقنامه صلح با جمهوري آذربايجان و خروج فوري از انزواي طولاني‌مدت را کنار بگذارد.

يک مقام آمريکايي: ترامپ مي‌تواند براي اين طرح جايزه نوبل بگيرد

اگرچه مذاکرات هنوز در مراحل اوليه قرار دارد و جزئيات ممکن است تغيير کند، يک مقام آمريکايي نسبت به موفقيت آن ابراز اطمينان کرده و به تحليلگر کارنگي گفته است: «ترامپ حتي مي‌تواند براي اين طرح جايزه صلح نوبل دريافت کند.»