شکل‌گيري پديده «جزيره حرارتي» در کلان‌شهرها

محمد سليقه، استاد هواشناسي دانشگاه خوارزمي با اشاره به پيامدهاي افزايش ميانگين دماي کره زمين طي يک قرن گذشته اظهار داشت: در شرايطي که ميانگين افزايش دماي جهاني طي يک قرن گذشته کمتر از يک درجه بوده است، ايران اما با دو برابر اين ميزان گرمايش مواجه شده که زنگ خطري براي مصرف بي‌رويه برق در کشور است.

وي با اشاره به روند صعودي دماي زمين افزود: از سال 1970 که موضوع گرمايش جهاني مطرح شده است، بررسي‌ها نشان مي‌دهد طي صد سال اخير حدود 0.74 درجه افزايش دما در سطح جهاني رخ داده است؛ اما در ايران اين عدد تقريباً دو برابر ميانگين جهاني بوده، به طوري که طي 50 سال گذشته دماي کشور حدود 2 درجه افزايش يافته است.

اين استاد دانشگاه در عين حال تاکيد کرد: استفاده گسترده از سوخت‌هاي فسيلي، حمل‌ونقل شهري و گرمايش و سرمايش بي‌رويه در مناطق شهري منجر به شکل‌گيري پديده «جزيره حرارتي» در کلان‌شهرها شده که همين امر به افزايش دما دامن زده است.

وي متذکر شد: در شهرهايي مثل تهران، هم گرمايش جهاني و هم جزيره حرارتي در کنار هم اثر گذاشته‌اند، به‌گونه‌اي که در مرکز تهران طي 5 سال گذشته حدود 6 درجه افزايش دما ثبت شده است. در قم نيز عددي حدود 3.9 درجه و در برخي ديگر از شهرها حتي 5 تا 6 درجه گزارش شده که نگران‌کننده است. از سوي ديگر، نابودي پوشش گياهي اطراف شهرها و جايگزيني آن با سازه‌هاي ساختماني موجب شده تا انرژي تابشي خورشيد مستقيماً به گرماي محسوس تبديل شود، در حالي که پيش‌تر، وجود زمين‌هاي کشاورزي و رطوبت باعث جذب اين انرژي به‌صورت گرماي نهان و نامحسوس مي‌شد.

به گفته سليقه، همين عوامل موجب افزايش شديد مصرف انرژي در شهرها شده‌اند.

سليقه يادآور شد: در گذشته، مردم شب‌ها روي پشت‌بام مي‌خوابيدند يا از زيرزمين براي خنک‌سازي استفاده مي‌کردند و نيازي به مصرف انرژي زياد نبود. بعدها کولرهاي آبي رواج يافت که مصرف چنداني نداشتند، اما اکنون با شدت گرفتن گرما، حتي کولر آبي هم پاسخگو نيست و مردم به کولرهاي گازي پناه آورده‌اند که چندين برابر برق مصرف مي‌کنند.

وي با اشاره به پيامدهاي اين روند گفت: اين وضعيت موجب شده تا کشور در تأمين انرژي با ناترازي جدي مواجه شود. به‌ويژه در مناطق جنوبي که هميشه گرم بوده است و اکنون نيز شهرهاي داخلي هم به مصرف بالا رسيده‌اند.

استاد آب و هواشناسي دانشگاه خوارزمي با اشاره به نقش موثر فرايند گرمايش جهاني در افزايش کمينه و بيشينه دما در ايران اضافه کرد: پژوهش‌هاي دانشگاهي نشان مي‌دهد دماي کمينه در اکثر مناطق ايران در سال‌هاي گذشته روندي افزايشي داشته و همين موضوع به افزايش مصرف انرژي و توليد بيشتر گازهاي گلخانه‌اي کمک مي‌کند.

سليقه در پايان بر لزوم مديريت مصرف انرژي تأکيد کرد و بيان داشت: ساختمان‌هاي بزرگ با پنجره‌هاي بزرگ و آفتاب‌گير، مصرف انرژي بالايي دارند. اگر مردم بتوانند فقط فضاي محدودي از خانه را خنک کنند و در ادارات نيز دماي کولرهاي گازي را روي درجه پايين تنظيم نکنند، مصرف برق به‌طور قابل توجهي کاهش مي‌يابد. همين تغييرات ساده در سبک مصرف مي‌تواند از فشار بر شبکه برق بکاهد.