شکست طرح کريدور آيمک با حمله ايران به بندر حيفا

اين رخداد علاوه بر ايجاد اختلال لجستيکي و توقف موقت بندر، ضربه‌اي مهلک به اعتبار امنيتي و اقتصادي کريدور زد و بار ديگر نشان داد که مفهوم «امنيت» حلقه گمشده و مهم‌ترين چالش کريدور آيمک است.

کارشناسان امنيتي و اقتصادي در واکنش به اين موضوع تاکيد دارند ناامني نقطه ضعف اساسي پروژه‌اي است که از ابتدا با ناديده گرفتن معادلات قدرت و پايداري منطقه‌اي شکل گرفته است.

حادثه موشک‌باران بندر حيفا؛ شروع بحران امنيتي کريدور

بندر حيفا به عنوان يکي از کليدي‌ترين مراجع ترانزيتي و حمل و نقلي کريدور آيمک در اسرائيل، محل تمرکز فعاليت‌هاي اقتصادي و تجاري براي اتصال خاورميانه به اروپا است. صبح روز گذشته، چندين موشک هدايت‌شده ايراني به اين بندر و ساختمان اصلي طرح برخورد کردند و علاوه بر آسيب به تأسيسات بندري، وقفه‌اي جدي در فعاليت‌هاي اين مسير ايجاد کردند.

بر اساس گزارش‌هاي محلي، اين حمله واکنش گسترده‌اي داشته و نگراني‌ها درباره امنيت پايدار پروژه را بالا برده است.

کارشناسان نظامي معتقدند که اين حمله، پيامي آشکار به حاميان کريدور آيمک بود که هرگونه تلاش براي محاصره اقتصادي و سياسي ايران با هزينه سنگين مواجه خواهد شد و تهران از توان بازدارندگي و پاسخ متناسب برخوردار است.

پيامدهاي فوري و گسترده؛ آسيب به زيرساخت اقتصادي

اختلال در بندر حيفا علاوه بر ايجاد تنگنا در حمل و نقل کالاهاي وارداتي و صادراتي، هشداري روشن درباره ريسک‌هاي امنيتي پروژه است. اين حادثه نشان داد تکيه بيش از حد به چند بندر مشخص در مناطق پرتنش خاورميانه، کل پروژه کريدور را آسيب‌پذير ساخته است.

کارشناسان اقتصادي تاکيد کردند که شکست حتي کوتاه‌مدت اين مسير باعث افزايش هزينه‌هاي حمل‌ونقل و بيمه، طولاني‌شدن زمان تحويل کالا و بي‌ثباتي در زنجيره تأمين مي‌شود. طبق برآورد اوليه، خسارت وارده حداقل چند صد ميليون دلار است که بازسازي و تقويت سيستم‌هاي امنيتي بندر را ضروري مي‌کند.

اين اختلال‌ها در شرايطي رخ مي‌دهد که کشورهاي اروپايي و آسيايي سرمايه گذاري‌هاي هنگفتي براي توسعه اين پروژه انجام داده‌اند. در چنين فضايي، ريسک‌هاي امنيتي، جذابيت پروژه را کاهش داده و چشم‌انداز موفقيت اقتصادي آن را تيره و تار مي‌کند.

کشورهاي منطقه روي اسب بازنده شرط بندي نکنند

در همين رابطه علي رضا رحيمي کارشناس حوزه مسائل استراتژيک و اقتصاد بين الملل به خبرنگار مهر مي‌گويد ماهيت حمله، دقت و هدفمند بودن آن نشان مي‌دهد ايران توانسته با شناسايي نقاط ضعف امنيتي، ضربه‌اي اساسي به يکي از عناصر کليدي دشمن وارد کند. بندر حيفا از نظر لجستيکي و استراتژيک قلب کريدور آيمک است؛ ضربه به آن عملاً مسير و ادامه پروژه را به مخاطره مي‌اندازد. اين اقدام هوشمندانه، پيام سياسي و نظامي واضحي به حاميان خارجي اين پروژه دارد و آنهم اين است که ايران ديگر اجازه نمي‌دهد امنيت اقتصاديش به خطر بي افتد. در غير اين صورت هزينه‌ها افزايش خواهد يافت. از نظر امنيتي، اين حمله زنگ خطري براي همه کشورهايي است که روي ثبات منطقه حساب باز کرده‌اند.

وي تصريح کرد: کريدور آيمک قرار بود به‌عنوان مسير جايگزين تجارت هند به اروپا عمل کند، اما ناامني در بندر حيفا مي‌تواند مهم‌ترين گلوگاه اين پروژه را مختل کند. ناامني و وقفه در اين بندر باعث برهم خوردن زنجيره تأمين، افزايش هزينه‌ها و بي‌اعتمادي سرمايه‌گذاران مي‌شود. وقتي پروژه‌اي در کنار مناقشات و بحران‌هاي امنيتي مدام با حملات مواجه باشد، انتظار رشد پايدار اقتصادي غيرممکن است. اين ضعف ساختاري خود حاصل حذف ايران از نقشه ترانزيت و تمرکز شديد پروژه در مناطق متشنج است. به عبارت ديگر، کريدور از ابتدا بنا بود با بستن درهاي اقتصادي و ترانزيت به ايران يک ائتلاف ضدايراني بسازد؛ حمله ايران به حيفا پاسخ مستقيم به پروژه ناامن و غيرعملي است.

رحيمي خاطرنشان کرد: با ادامه ناامني در منطقه، مدل کريدور آيمک نه تنها تحقق نخواهد يافت بلکه شايد دست‌کم در کوتاه‌مدت براي کشورهاي درگير بيشترين هزينه را به دنبال داشته باشد. درگيري‌ها و تحرکات نظامي پراکنده، هزينه‌هاي امنيتي را بالا برده و پروژه را عملاً غيرقابل بهره‌برداري مي‌کند. از سوي ديگر، ايران نشان داده است که توان محافظت از منافع خود را نه فقط به‌صورت دفاعي بلکه به‌صورت ضربتي و پيشگيرانه دارد و نمي‌گذارد دشمنانش بحراني را بر او تحميل کنند. اين موضوع مي‌تواند موازنه قوا را در منطقه بار ديگر به نفع تهران تغيير دهد.

اين کارشناس اقتصاد بين الملل خاطرنشان کرد: حمله موشکي ايران به بندر حيفا، دستاورد بزرگي در جهت شکست پروژه ناامن کريدور آيمک بود که نه تنها اعتبار سياسي و اقتصادي اين طرح را زير سوال برد، بلکه توان نظامي و تيزهوشي امنيتي کشورمان را نيز برجسته کرد. اين حادثه پاسخي محکم به تلاش‌هاي اقتصادي و امنيتي دشمن عليه ايران است و نشان مي‌دهد مسير توسعه منطقه‌اي بدون در نظر گرفتن معادلات قدرت و امنيت، محکوم به ناکامي است.

کريدورآيمک چيست؟

کريدور آيمک در سپتامبر 2023 و با حضور بازيگران اصلي نظير هند، عربستان سعودي، امارات، رژيم صهيونيستي و کشورهاي اروپايي معرفي شد. هدف ظاهري آن، تسهيل تجارت و حمل‌ونقل و کاهش زمان و هزينه انتقال کالا بود. اما در حقيقت، اين پروژه اهداف ژئوپليتيک پنهاني داشت که شامل موارد زير مي‌شد: رقابت با کمربند و جاده چين (BRI): آمريکا و اروپا به دنبال مقابله با نفوذ روزافزون چين در منطقه از طريق BRI بودند. محاصره اقتصادي ايران: با حذف ايران از مسيرهاي ترانزيتي بين‌المللي، اين کريدور قصد داشت فشار اقتصادي بر تهران را افزايش دهد. عادي‌سازي روابط با رژيم صهيونيستي: مشارکت کشورهاي عربي با اسرائيل در اين پروژه، تلاشي براي عادي‌سازي روابط و ايجاد يک جبهه جديد عليه ايران بود.

از منظر ايران، کريدور آيمک نه تنها يک تهديد اقتصادي، بلکه يک خطر امنيتي و ژئوپليتيک بود که هدف آن تضعيف موقعيت ايران در منطقه بود. اين پروژه بر پايه‌اي از روابط ناپايدار و بي‌ثباتي‌هاي امنيتي بنا شده بود و به همين دليل، حمله به حيفا پاسخي مشروع و بازدارنده از سوي ايران تلقي مي‌شود.

پيامدهاي بلندمدت؛ شکست ائتلاف و پيروزي بازدارندگي

حمله موشکي ايران به بندر حيفا نه تنها يک رويداد نظامي است، بلکه نقطه‌عطفي در روند ژئوپليتيک منطقه به شمار مي‌رود. اين حادثه مي‌تواند پيامدهاي بلندمدتي براي پروژه آيمک و نقش‌آفرينان آن داشته باشد: کاهش اعتماد سرمايه‌گذاران: ريسک‌هاي امنيتي افزايش يافته، جذابيت سرمايه‌گذاري را براي شرکت‌هاي بين‌المللي کاهش خواهد داد و ممکن است منجر به خروج سرمايه يا توقف پروژه‌هاي مرتبط شود.‌ افزايش هزينه‌هاي امنيتي: کشورهاي درگير مجبور به افزايش بودجه‌هاي امنيتي براي حفاظت از زيرساخت‌هاي کريدور خواهند شد که بار مالي سنگيني را به همراه دارد.‌ تغيير مسيرهاي احتمالي: در صورت عدم توانايي در تأمين امنيت، ممکن است برخي از کشورها به دنبال مسيرهاي جايگزين يا کاهش وابستگي به کريدور آيمک باشند.‌ تقويت موضع ايران: اين حمله نشان داد که ايران داراي توانايي بازدارندگي بالايي است و مي‌تواند به پروژه‌هايي که منافع ملي آن را تهديد مي‌کنند، پاسخي قاطع دهد. اين مسئله مي‌تواند وزن ايران را در معادلات منطقه‌اي و بين‌المللي افزايش دهد.‌ فروپاشي ائتلاف ناپايدار: همکاري کشورهاي عربي با رژيم صهيونيستي در اين پروژه، که خود بر اساس منافع ناپايدار شکل گرفته بود، اکنون با ترديدهاي بيشتري مواجه خواهد شد. اين اتفاق مي‌تواند منجر به بازنگري در روابط و ائتلاف‌ها شود.

کريدور آيمک در برزخ ناامني

کريدور آيمک، که با هدف تغيير نقشه ترانزيت جهاني و کنار زدن ايران از معادلات اقتصادي منطقه‌اي طراحي شده بود، اکنون در يک دوراهي بحراني قرار گرفته است. حمله موشکي ايران به بندر حيفا، نه تنها آسيب‌هاي فيزيکي و مالي به پروژه وارد کرد، بلکه مهم‌تر از آن، به مشروعيت امنيتي و اقتصادي آن خدشه وارد آورد.

اين حادثه يک بار ديگر ثابت کرد که امنيت پايدار در منطقه تنها با مشارکت و احترام به منافع همه بازيگران، از جمله ايران، امکان‌پذير است. هرگونه تلاش براي ايجاد ائتلاف‌ها يا پروژه‌هايي که يک بازيگر مهم منطقه‌اي را حذف کنند، محکوم به شکست و درگيري‌هاي فزاينده است. کريدور آيمک، در پي اين حمله، بيش از پيش به يک پروژه پرريسک و با آينده‌اي نامعلوم تبديل شده است که هزينه‌هاي سياسي و اقتصادي آن به مراتب بيشتر از منافع احتمالي‌اش خواهد بود.