سبک زندگي قسطي، ميراث تبليغات تجمل‌گرايانه

آغاز تجمل‌گرايي؛ از دهه 70 تا امروز

البته براي اين نگاه و رويکردي که امروز شکل گرفته است بايد به حدودا 35 سال پيش برگشت. با شروع کار دولت سازندگي در ابتداي دهه 70 در ميان مردم و مسئولين نطفه تجمل‌گرايي ايجاد شد. اين نگرش، همراه با سياست‌هاي توسعه اقتصادي، منجر به افزايش فاصله طبقاتي و ترويج مصرف‌گرايي و تجمل‌گرايي در جامعه شد.

 همچنين، برخي تحليلگران بر اين باورند که تأکيد بر تجمل‌گرايي در آن دوره، شکاف بين زندگي مردم و مديران را افزايش داد و موجب تغيير در سبک زندگي جامعه به سمت مصرف‌زدگي و اشرافي‌گري شد.

تبليغات؛ محرک اصلي نيازهاي کاذب

در سال‌هاي اخير، تبليغات تجمل‌گرايانه به‌طور چشمگيري بر سبک زندگي مردم تأثير گذاشته و فرهنگ خريد را به سمتي سوق داده که بسياري از افراد براي دستيابي به يک زندگي لوکس و پر زرق و برق، به خريدهاي قسطي و وام‌هاي سنگين روي آورده‌اند. اين روند نه‌تنها سطح توقعات افراد را بالا برده، بلکه موجب افزايش فشارهاي اقتصادي و اجتماعي شده است.

سعيده سليماني کارشناس اجتماعي با اشاره به تبليغ مصرف گرايي و تجملات در صدا و سيما و تبعات آن در سطح جامعه اظهار داشت: «يکي از تبعات تجمل گرايي در جامعه بالارفتن سن ازدواج است بدليل اينکه بيشتر خانواده ها به تجمل گرايي روي آورده و براي تهيه جهيزيه در بين اقوام به سراغ بالاترين قيمت ها و اجناس ميروند.»

تبليغات هميشه يکي از ابزارهاي مهم براي تحريک نيازها و تمايلات مشتريان بوده است. با ورود شبکه‌هاي اجتماعي و فضاي مجازي، ميزان تأثيرگذاري تبليغات بر سبک زندگي مردم بيشتر شده است.

 برندهاي مطرح و کسب‌وکارهاي لوکس از طريق اين پلتفرم‌ها محصولات خود را به‌گونه‌اي معرفي مي‌کنند که داشتن آن‌ها نه‌تنها يک نياز بلکه يک ارزش اجتماعي محسوب شود. در چنين فضايي، افراد به اين باور مي‌رسند که براي پذيرفته‌شدن در جامعه بايد از کالاهاي گران‌قيمت و لوکس استفاده کنند.

نقش صدا و سيما در ترويج تجمل‌گرايي

صدا و سيما به عنوان رسانه‌اي ملي، نقش مهمي در شکل‌دهي به فرهنگ و الگوهاي رفتاري جامعه دارد. با اين حال، در سال‌هاي اخير، تبليغات تجمل‌گرايانه و ترويج سبک زندگي لوکس در اين رسانه افزايش يافته است.

تبليغات تلويزيوني مملو از تصاوير خانه‌هاي مجلل، خودروهاي گران‌قيمت و کالاهاي لوکس شده که به‌طور غيرمستقيم اين پيام را به مخاطبان القا مي‌کند که داشتن اين کالاها نشانه موفقيت و جايگاه اجتماعي بالاتر است.

سيما شريفان پژوهشگر عالوم اجتماعي درخصوص تبليغات بيان کرد: «سبک پوشش و زندگي در تبليغات به صورت مستقيمي مي‌تواند بر تفکرات و انتخاب‌هاي فردي تأثير بگذارد. به ويژه در جايي که جوانان بيشتر تحت تأثير رسانه‌ها قرار مي‌گيرند، تبليغات مي‌توانند استانداردهاي جديد يا حتي غيرواقعي از زيبايي و موفقيت را معرفي کنند.»

افزايش خريدهاي اقساطي؛ راهي براي رسيدن به تجمل؟

در اين ميان، اينفلوئنسرها و سلبريتي‌ها نيز نقش پررنگي ايفا مي‌کنند. آن‌ها با نمايش زندگي پرزرق‌وبرق خود، سفرهاي خارجي، خودروهاي گران‌قيمت و پوشاک برند، تصويري از رفاه و موفقيت ارائه مي‌دهند که بسياري از افراد عادي تلاش مي‌کنند با الگو گرفتن از آن، زندگي مشابهي براي خود بسازند. اما تفاوت در سطح درآمدها باعث شده که بسياري از مردم براي رسيدن به اين سبک زندگي، راه‌حل خريدهاي قسطي را انتخاب کنند.

دکتر عباس اسدي استاد دانشگاه علامه طباطبايي در ارتباط با ايجاد نيازهاي کاذب به واسطه تبليغات اشاره کرد: «پايه تبليغات ايجاد نياز‌هاي کاذب است. گاهي اوقات اين تبليغات صرفا کالا نيست و حتي خدمات است. اين خدمات را به گونه‌اي به شما زيبا و جذاب نشان مي‌دهند که شما حاضر به هزينه مي‌شويد.»

چگونه از دام مصرف‌گرايي افراطي رها شويم؟

سبک زندگي قسطي که نتيجه تبليغات تجمل‌گرايانه است، نه‌تنها وضعيت مالي افراد را تحت تأثير قرار داده، بلکه فشارهاي اجتماعي و رواني زيادي ايجاد کرده است. در حالي که خريد قسطي مي‌تواند در برخي موارد مفيد باشد، اما عادت به آن مي‌تواند فرد را در يک چرخه‌ي بي‌پايان از بدهي گرفتار کند.

براي برون‌رفت از اين وضعيت، نياز به تغيير در نگرش‌هاي اجتماعي، افزايش سواد مالي و ترويج فرهنگ مصرف هوشمندانه  به وسيله صدا و سيما داريم. در اين صورت مي‌توان از دام مصرف‌گرايي افراطي و سبک زندگي قسطي خارج شد و به يک زندگي متعادل و پايدار دست يافت.