روايات کمتر شنيده شده از حضرت معصومه(س)

تا توسل به آن بانوي مکرم و رفع مشکلات و حوائج دنيايي و اخروي ما. اما بايد بدانيم که حضور آن حضرت در خاک ايران به دليل تبعيد امام رضا عليه السلام به فرمان مأمون عباسي اتفاق افتاده است. چراکه حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها براي ديدار برادر گرامي خود راهي سرزمين ايران شدند، ولي در ميان راه به دليل حمله مأموران عباسي به کاروان، ايشان دچار مجروحيت و يا بيماري شدند و حدود 17 روز بعد از اين ماجرا به شهادت رسيدند.

حجت‌الاسلام محمدصادق فاضل، استاد حوزه و پژوهشگر اسلامي به بررسي بخش‌هايي از سفر تاريخي حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها به ايران و رويداد‌هايي در طول اين سفر پرداخته است.

رفع يک ابهام در زندگي بانوي مکرم اسلام

در مورد زندگي حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها يک ابهام وجود دارد. اينکه چرا دختران امام کاظم عليه السلام ازدواج نکردند؟ آيا اين کار به خاطر وصيت آن حضرت بوده است؟

در ارتباط با حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها اين مطلب را داريم که ايشان ازدواج نکرده‌اند، ولي تصور نمي‌شود که بقيه دختران امام کاظم عليه السلام هم ازدواج نکرده باشند. اما حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها شخصيت والا و برتري داشت که در کنار فضيلت‌هاي بلند معنوي، عالمه برجسته‌اي بود که در سنين پايين تسلط و اشراف زيادي به مسائل شرعي داشت؛ به گونه‌اي که پاسخ سؤالات بزرگان شيعه را که از امام هفتم داشتند آن حضرت بيان مي‌فرمود.

به همين دليل هم‌کفوي براي حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها وجود نداشت که بخواهد افتخار همسري آن بانوي بزرگوار را پيدا کند. چون در زمان منصور عباسي عده زيادي از علويان و عموزاده‌هاي حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها به شهادت رسيده بودند.

بنابراين شخصيتي که بتواند هم‌شأن آن بزرگوار باشد وجود نداشت و آن حضرت ازدواج نکرد. راجع به دختران ديگر امام کاظم عليه السلام اطلاعي ندارم. اگر نقلي داشته باشيم که بقيه هم ازدواج نکرده‌اند قاعدتاً بايد همين علت عامل آن باشد.

علت محبت ويژه امام رضا عليه السلام به حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها

علاوه بر اينکه براي آن حضرت از سوي امام رضا عليه السلام، زيارت‌نامه عنوان شده است، در بيان و احاديث امام هشتم سخنان گهرباري در منزلت اين بانوي مکرم عنوان شده است. دليل ارادت و محبت ويژه امام رضا عليه السلام به حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها چيست؟

در ميان فرزندان امام موسي بن جعفر عليه السلام، امام رضا عليه السلام و حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها از يک مادر مؤمنه و پاکدامن متولد شده اند، آن هم بانوي بزرگواري، چون نجمه خاتون که به ايمان و تقوا مشهور بودند.

البته امام رضا عليه السلام حدود 25 سال از حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها بزرگتر بودند، چون امام رضا عليه السلام در سال 148 هجري قمري متولد شدند و سال ميلاد حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها در 173 هجري قمري است. در اين ميان حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها به مدت 21 سال تحت سرپرستي امام رضا عليه السلام بودند. به اين علت که امام موسي بن جعفر عليه السلام در سال 179 هجري قمري به دستور هاروان الرشيد زنداني شدند و آن بانوي مکرم در آن زمان شش ساله بودند.

به اين ترتيب ايشان تا زمان هجرت امام رضا عليه السلام در سال 200 هجري قمري، تحت سرپرستي آن امام رئوف قرار داشتند.

اين نکته هم قابل توجه است که حدود دو سال بعد از رحلت حضرت معصومه سلام‌الله عليها، امام رضا عليه السلام به شهادت رسيدند.

زيارت‌نامه‌اي از سوي امام رضا عليه‌السلام

براي حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها زيارت‌نامه ويژه‌اي وجود دارد؛ مانند ائمه اطهار عليهم السلام که هر يک داراي زيارت‌نامه مخصوص به خود هستند. مي‌خواهيم بدانيم زيارت‌نامه حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها از کدام منبع به دست ما رسيده است؟

زيارت‌نامه حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها از امام علي بن موسي الرضا عليه السلام روايت شده است؛ البته آن حضرت دو زيارت‌نامه براي خواهر گرامي خود عنوان فرموده‌اند که اين موضوع نشان مي‌دهد که حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها مقام و منزلت والايي دارند.

با توجه به اينکه کلام و بيان ائمه اطهار عليهم السلام به دليل اتصال ايشان به منبع لايزال الهي از هر نوع مبالغه و خلاف دور است، منزلت و عظمت حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها از ميان عبارت‌ها و نکته‌هاي موجود در هر دو زيارت‌نامه مشخص مي‌شود.

شناخت حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها بر اساس زيارت‌نامه

چه عبارات و نکات ويژه‌اي درباره شخصيت و منزلت حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها در اين زيارت‌نامه‌ها عنوان شده است که بايد به آن توجه ويژه‌اي داشته باشيم؟

امام علي بن موسي‌الرضا عليه السلام در يکي از زيارت‌نامه‌ها، خواهر گرامي خود حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها را با هشت لقب خطاب قرار داده‌اند که از اين القاب مي‌توان شأن و منزلت آن بانوي گرامي را درک کرد. درواقع حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها مانند مادر گرامي خود، حضرت زهرا سلام‌الله عليها، القاب متعدد و والايي دارند.

در اين زيارت‌نامه به حضرت معصومه سلام‌الله علي‌ها با اين عبارت عرض سلام مي‌کنيم که آن را امام رضا عليه السلام به ما آموخته‌اند: «السلام عليک ايّتها الطاهره الحميده البَرّهُ الرشيدهُ التقيَّه النقيّه الرضيه المرضيه».

اين القاب هر کدام شأن و ويژگي خاصي از آن بانوي مکرم را براي ما آشکار مي‌کند. در اين ميان طاهره به کسي گفته مي‌شود که به مقام و منزلت طهارت باطن و روح رسيده و از هر نوع گناه به دور است. حميده نيز به مفهوم ستايشگر خداوند است و کسي که حق بندگي را ادا مي‌کند. البره به معناي نيکوکار است و بانويي که به نيکوکاري مشهور است. الرشيده کسي است که به مقام و کمال رشد عقلاني و روحي رسيده است. تقيه نيز انساني است که به مرحله قرب تقوايي نائل شده است.

الرضيه انساني است که به مقام رضاي خداي متعال رسيده و از خداي خود رضايت کامل دارد. مرضيه نيز کسي است که خداوند تعالي از او راضي است.