رتبه اول ايران در فرسايش خاک جهان

اين پژوهش که در قالب رساله دکتري سميه ابراهيم‌زاده، دانشجوي دانشگاه تهران، به راهنمايي دکتر سيدکاظم علوي‌پناه و دکتر سارا عطارچي، اعضاي هيأت علمي دانشکده جغرافياي دانشگاه تهران و مشاوره اساتيدي از دانشگاه گلستان و دانشگاه لايب‌نيتز هانوفر انجام شده است، روش نويني براي مدل‌سازي فرسايش خاک پيشنهاد شده که نسبت به روش‌هاي پيشين دقيق‌تر است.

علوي‌پناه اهميت مسأله فرسايش خاک را چنين توضيح داد: «اين پديده پيامدهاي جبران‌ناپذيري براي محيط زيست و زندگي بشر دارد که از آن جمله مي‌توان کاهش حاصلخيزي خاک، از بين رفتن پوشش گياهي، افزايش خطر سيل، کاهش منابع غذايي، از بين رفتن گونه‌هاي گياهي و حيواني، آلودگي و کاهش کيفيت منابع آبي، کم شدن حجم مفيد سدها و ذخاير آبي در اثر رسوبات حاصل اشاره کرد. در تاريخ مستند است که تمدن بزرگ بين‌النهرين در اثر فرسايش خاک نابود شد.»

استاد دانشکده جغرافياي دانشگاه تهران درباره وضعيت فرسايش خاک در ايران، گفت: «متأسفانه ميزان ميانگين فرسايش خاک در ايران حدود 16.5 تن در هکتار و نرخ فرسايش خاک تقريباً معادل 2 تا 2.5 برابر آسيا و 6 تا 7 برابر ميانگين جهاني است. ايران داراي بالاترين نرخ فرسايش خاک در جهان است و در حالي که تنها 1.1 درصد از مساحت خشکي زمين را دربردارد، به تنهايي حدود 8 درصد فرسايش خاک جهان را به خود اختصاص داده است. از اين رو، مطالعه فرسايش خاک و يافتن راهي براي مهار اين پديده، به ويژه در کشور ما ضرورتي انکارناپذير دارد.»

وي با بيان اينکه در اين تحقيق يک الگوريتم جديد بر مبناي تلفيق الگوريتم فراابتکاري «نهنگ» (Whale) و الگوريتم تحليلي VCE براي تخمين دقيق‌تر فرسايش خاک ارائه شده است، اظهار داشت: «در الگوريتم پيشنهادي ابتدا مولفه‌هاي واريانس پارامترهاي مدل با استفاده از روش تحليلي VCE تخمين زده مي‌شود، سپس تابع هدف در الگوريتم نهنگ به وسيله مهمترين پارامترهاي مدل، بهينه و مجدد تعريف مي‌شود. در نهايت با حل مسئله غيرمحدب مدل با الگوريتم نهنگ بهبوديافته، پارامترهاي مجهول مدل تخمين زده مي‌شود. معيارهاي رياضي نشان مي‌دهد الگوريتم پيشنهادي در تخمين رويه سه‌بعدي فرسايندگي باران، صحت بيشتري نسبت به الگوريتم‌هاي پايه و روش رايج LS دارد.»

علوي‌پناه افزود: «الگوريتم ارائه‌شده نسبت به دو الگوريتم پايه و ساير الگوريتم‌هاي رايج، دقت بيشتري در مدل‌سازي و تخمين فرسايش خاک دارد. بنابراين از نتايج اين تحقيق مي‌توان در بررسي دقيق‌تر فرسايش خاک در ايران و اتخاذ تدابيري براي حفاظت خاک در مناطق با نرخ شديد فرسايش استفاده کرد.»

استاد دانشگاه تهران با اشاره به مطالعه موردي اين پژوهش گفت: «بر اساس مدل پيشنهادي، مطالعه موردي روي حوزه آبخيز طالقان انجام شد. اين بررسي نشان داد که نرخ فرسايش خاک در اين منطقه 57.95 تن در هکتار در سال است که از شرايط بحراني اين منطقه حکايت دارد.»

وي درباره امکان بهره‌گيري از يافته‌هاي اين پژوهش گفت: «از نتايج اين تحقيق مي‌توان براي شناسايي مناطقي از حوزه که نرخ بالاتر و بحراني‌تر فرسايش را دارند جهت اولويت‌بندي اقدامات حفاظت خاک بهره برد. به طور کلي، الگوريتم پيشنهادي در اين پژوهش، مي‌تواند به اجراي تحقيق کمي و کيفي جامع براي بررسي فرسايش خاک در سراسر کشور و برنامه‌ريزي براي مهار اين پديده مخرب کمک کند.»

کدام مناطق تهران بيشتر در معرض خطر فرونشست هستند؟

 در همين راستا محمد آقاميري، با بيان اينکه لايحه کنترل فرونشست زمين در حال حاضر در مجلس است، اظهار کرد: هيئت رئيسه لايحه را اعلام وصول کرده و يک گزارش نظارتي نيز آماده شده که در صحن علني مجلس ارائه خواهد شد تا در اولويت بررسي قرار بگيرد.

وي با بيان اينکه اخيرا جلسه‌اي در کميسيون اصل 90 داشتيم، يادآور شد: لايحه را در اين کميسيون ارائه کرديم و کميسيون موافقت و حمايت خود را اعلام کرد. با توجه به موارد مطرح شده، به نظر مي‌رسد در اوايل سال آينده لايحه در صحن ارائه و با همراهي نمايندگان تصويب شود.

رئيس کميته عمران شوراي اسلامي شهر تهران با بيان اينکه مناطق جنوب غربي پايتخت در معرض خطر فرونشست هستند، خاطرنشان کرد: مناطق 11.12، 15.16، 17.18، 19 و 21 بيش از ديگر مناطق در خطر هستند و بعضا فرونشست به برخي از مناطق نفوذ کرده و در حال پيش‌روي به سمت مرکز شهر است. وي با بيان اينکه سازمان نقشه‌برداري هرساله عمق فرونشست‌ها را اعلام مي‌کند، گفت: فرونشست در دشت آزادگان در مقطعي به 27 سانتي‌متر رسيد اما در سال‌هاي بعد، ميزان عمق کاهشي بود.