خيانت نفتي هند به ايران و روسيه!

چرخش دهلي‌نو به سمت واشنگتن نشان‌دهنده تنوع در منابع تأمين انرژي و ديپلماسي تجاري اين کشور است. تعرفه 50درصدي آمريکا هم به يک نقطه دردناک براي نخست‌وزير هند تبديل شده و خريد بيشتر انرژي آمريکايي تلاشي براي تعديل اين فشار است.

ورق بازار نفت هند به ‌عنوان سومين واردکننده بزرگ نفت جهان و چهارمين اقتصاد بزرگ دنيا، به سود آمريکا
برگشت.

به گزارش شرق؛ اين موضوع در حالي رخ مي‌دهد که پس از جنگ روسيه و اوکراين، روسيه توانسته بود به بزرگ‌ترين صادرکننده نفت بازار هند تبديل شود و بيش از يک‌سوم نفت اين کشور را تأمين کند، تا آنجا که اروپايي‌ها هند را تأمين‌کننده منابع مالي جنگ اوکراين توصيف کردند اما شکست مذاکرات صلح روسيه و اوکراين سبب شد که دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوري آمريکا، سخت‌گيري بر هند را افزايش دهد و اين شريک ديرينه خود را وارد جنگ تعرفه‌اي کند.

برخي تحليلگران مدعي شدند جنگ تعرفه‌اي هند و آمريکا، اشتباه ترامپ بوده و اين کشور را به دامان روسيه و چين هل مي‌دهد. پس از آنکه هند در مهر امسال براي نخستين بار در هفت سال گذشته، واردات نفت ايران را از سر گرفت، به اين تحليل‌ها دامن زده شد اما حالا گويا ورق برگشته است و هند نه‌تنها واردات نفت خود را از روسيه به‌شدت کاهش داده است که قرارداد بزرگي براي واردات گاز مايع با آمريکا به امضا رسانده است.

هند روسيه را پس زد

هند پس از چين و آمريکا سومين واردکننده بزرگ نفت جهان است و نزديک به 85 درصد نفت مورد نياز خود را از طريق واردات تأمين مي‌کند. واردات روزانه نفت هند حدود 4.8 ميليون بشکه در روز است که بيشتر از يک‌سوم اين نياز را از طريق واردات نفت روسيه تأمين مي‌کند. پس از روسيه، عراق، عربستان سعودي و امارات بزرگ‌ترين صادرکنندگان نفت به هند
هستند.

تاخت‌وتاز روسيه در بازار نفت هند پس از جنگ روسيه و اوکراين اتفاق افتاد، تا آنجا که بسياري از تحليلگران بين‌المللي نوشتند که هند و چين برنده جنگ روسيه و اوکراين بوده‌اند و توانسته‌اند از نفت تحريمي و تخفيف‌دار روسيه بالاترين بهره را ببرند. برخي رسانه‌ها حتي نوشتند که هند و چين با خريد گسترده نفت روسيه منابع مالي جنگ اوکراين را تأمين مي‌کنند و البته تهديدهاي تحريمي آمريکا عليه اين دو کشور چندان راه‌گشا نبود و هند واردات نفت خود از روسيه را به 1.7 ميليون بشکه  در روز رساند.

با روي کار آمدن دولت دوم دونالد ترامپ و تلاش نافرجام او براي پايان‌دادن به جنگ روسيه و اوکراين، آمريکا به صورت جدي‌تر وارد مناقشه نفتي شد.

در شهريورماه امسال، دونالد ترامپ، براي بيشتر کالاهاي وارداتي از هند تعرفه 50‌درصدي اعمال کرد تا تهديد خود براي مجازات يکي از بزرگ‌ترين اقتصادهاي جهان به دليل خريد نفت ارزان از روسيه را عملي کند. براساس گزارش گاردين، پيش‌ازاين، تعرفه 25‌درصدي آمريکا براي کالاهاي هندي به اجرا درآمده بود، اما ترامپ با اشاره به خريدهاي نفتي دهلي‌نو از مسکو، اعلام کرد که نرخ اين تعرفه‌ها را دو برابر مي‌کند.

هند در سال 2025 با پشت سر گذاشتن ژاپن به چهارمين اقتصاد بزرگ دنيا تبديل شده است و با پشت سر گذاشتن اقتصاد آلمان که به مرد بيمار اروپا معروف است، درواقع بزرگ‌ترين اقتصاد اروپا را پشت سر مي‌گذارد و به سومين اقتصاد بزرگ جهان تبديل مي‌شود. هند در دوره نخست‌وزيري مودي موفق شده است ظرف يک دهه فقر مطلق در اين کشور را به طور چشمگيري کاهش دهد و اصلاحات اقتصادي بزرگي ايجاد کند اما با ازسرگيري جنگ تعرفه‌اي نگران کُندشدن رشد اقتصادي خود شد. اين موضوع در حالي رخ مي‌داد که برخي تحليلگران مدعي بودند که جنگ تعرفه‌اي ترامپ با هند اشتباه بوده و اين متحد استراتژيک آمريکا را به بغل روسيه و چين هل مي‌دهد؛ غيبت مودي در برخي مراسم که ترامپ حضور داشت.

نفت ايران و ونزوئلا، گزينه‌هاي مردودي بازار هند

گذشته از اين گسترش تعاملات و گفت‌وگوهاي هند و چين اين گمانه‌ها را تقويت کرد و در مهر امسال خبر رسيد که هند بار ديگر واردات نفت ايران را از سر گرفته است. اين کشور که از سال 2018 تاکنون به دليل تحريم، واردات نفت از ايران را قطع کرده بود، دوباره مشتري نفت ايران شد. به گزارش اکوايران، آمار وزارت بازرگاني و صنعت هند نشان مي‌دهد اين کشور در ماه ژوئن يک محموله نفت خام به ارزش 111 ميليون دلار از ايران وارد کرده است.

اين در حالي است که هند در پي خروج آمريکا از برجام در سال 2018 و با پذيرش فشارهاي واشنگتن واردات نفت خام از ايران را متوقف کرده بود. هند علاوه بر نفت خام همچنين از ابتداي سال جاري ميلادي تا پايان ماه جولاي 94 ميليون دلار فراورده نفتي از ايران وارد کرده است. براساس‌اين مجموع صادرات نفت و فراورده نفتي ايران به هند در هفت‌ماهه نخست 2025 بالغ بر 205 ميليون دلار بوده که 54 درصد از کل صادرات ايران به اين کشور را تشکيل داده است.

در همين زمينه برخي رسانه‌ها همچنين از تمايل دهلي‌نو براي ازسرگيري واردات نفت ايران و ونزوئلا خبر دادند. به گفته اين منابع، مقامات هندي از آمريکا خواسته‌اند در قبال کاهش يا توقف واردات نفت روسيه، نفت ايران و ونزوئلا را وارد کنند. هند بار ديگر به دولت ترامپ اعلام کرد کاهش واردات نفت روسيه مستلزم آن است که آمريکا، شيرهاي نفت ايران يا ونزوئلا را باز کند.

با اين حال چين يک رقيب ديرينه براي هند بوده و کنارآمدن با آن چندان ساده به نظر نمي‌رسيد و ونزوئلا گرفتار تنش با آمريکا شده است. گذشته از اين، اقتصاد تک‌محصولي روسيه هم جذابيت چنداني براي هند نداشته و اين کشور بعد از دوره کوتاهي جدال ترجيح داد دوباره به آغوش متحد استراتژيک خود يعني آمريکا برگردد.

هند با از سر گرفته‌شدن جنگ تعرفه‌اي واردات نفت خود را از روسيه تا 400 هزار بشکه يعني حدود يک‌چهارم کاهش داد. حالا در همين زمينه بلومبرگ نوشته است که هند خريد نفت از روسيه براي تحويل در ماه دسامبر (اواخر آذر و اوايل دي‌ماه) را کاهش داده است و پنج پالايشگاه بزرگ هندي براي ماه آينده هيچ سفارشي براي خريد نفت از روسيه ثبت نکرده‌اند.

اين اتفاقات پس از آن رخ داد که ترامپ رئيس‌جمهوري آمريکا در مردادماه تعرفه واردات محصولات هندي را تا دو برابر افزايش داد و سپس در ماه گذشته دو شرکت بزرگ نفتي روسيه (لوک‌اويل و روسنفت) را تحريم کرد، هند -سومين واردکننده بزرگ نفت در جهان- سياست خريد نفت خود را تغيير
داد.

همچنين ترامپ اعلام کرده بود که دو کشور به توافق «بسيار نزديک» شده‌اند؛ توافقي که طبق آن، هند متعهد مي‌شود نفت خام بيشتري از آمريکا خريداري کند.

فقط دو شرکت پالايشگر، يعني شرکت نفت هند و شرکت نايارا انرژي، براي ماه دسامبر اقدام به خريد نفت روسيه کرده‌اند. شرکت نفت هند، محموله‌هاي خود را از فروشندگان غيرتحريمي تأمين کرده اما نايارا انرژي -که بخشي از سهام آن متعلق به روسنفت است- همچنان به نفت روسيه وابسته  مانده
است.

در بازار نقدي، معامله‌گران محموله‌هاي نفت روسيه را که از فروشندگان غيرتحريمي تأمين شده‌اند، با تخفيف سه تا چهار دلار در هر بشکه عرضه مي‌کنند. با اين حال، خريداران هندي به دليل فرايند طولاني و پيچيده بررسي اصالت معاملات و اطمينان از دخالت‌نداشتن نهادهاي تحريم‌شده در زنجيره تأمين، در خريد اين نفت محتاط هستند.

در همين راستا، پالايشگاه‌هاي هندي براي جبران کاهش محموله‌هاي روسي، با تأمين‌کنندگان سنتي خليج فارس تماس برقرار کرده‌اند. آنها همچنين در حاشيه کنفرانسي صنعتي در ابوظبي با مديران شرکت سعودي آرامکو و شرکت ملي نفت ابوظبي ديدار کرده و از آنان تضمين دريافت کردند که جاي خالي روسيه را در زنجيره تأمين هند پر خواهند کرد.

قرارداد بزرگ آمريکا و هند

اما حالا خبر مي‌رسد که هند و آمريکا وارد قرارداد بزرگ ديگري شده‌اند. براساس ‌اين، اويل پرايس گزارش داده است که هند با امضاي نخستين قرارداد بلندمدت گاز مايع (LPG) با آمريکا، مسير تازه‌اي در تأمين انرژي خود باز و با اين اقدام، راهبرد کاهش وابستگي به خاورميانه را عملياتي کرد. براساس اين گزارش، پالايشگاه‌هاي دولتي هند اولين قرارداد بلندمدت خود براي واردات گاز مايع از آمريکا را قطعي کردند و مناقصه‌هايي را به شرکت‌هايي ازجمله شورون واگذار کردند. تحويل محموله‌ها از سال آينده ميلادي آغاز مي‌شود و اين اقدام، يک گسست ژئوپليتيک و تجاري از خاورميانه و گامي در راستاي جلب رضايت واشنگتن محسوب مي‌شود.

اين قرارداد شامل حدود دو ميليون تن گاز مايع، معادل تقريبا 48 محموله بزرگ مي‌شود که به‌ طور مشترک از طرف شرکت نفت هند و شرکت‌هاي نفتي هندوستان و بهارات خريداري شده است. اين نخستين همکاري بلندمدت اين سه پالايشگاه براي تأمين گاز مايع از آمريکاست؛ سوختي که هنوز در هند يارانه‌اي محسوب مي‌شود. جزئيات قيمت اعلام نشده، اما قراردادها به تأمين‌کنندگان اجازه مي‌دهد يک‌چهارم محموله‌ها را از خارج آمريکا تأمين کنند؛ امکاني که براي مديريت لجستيک و نوسانات قيمت در نظر گرفته شده است.

هند هم‌اکنون 65 درصد گاز مايع مصرفي خود معادل سالانه حدود 31 ميليون تن را از واردات تأمين مي‌کند که تقريبا همه آن از کشورهاي خاورميانه، شامل عربستان، کويت، امارات و قطر است. چرخش دهلي‌نو به سمت واشنگتن نشان‌دهنده تنوع در منابع تأمين انرژي و ديپلماسي تجاري اين کشور است. تعرفه 50درصدي آمريکا هم به يک نقطه دردناک براي نخست‌وزير هند تبديل شده و خريد بيشتر انرژي آمريکايي تلاشي براي تعديل اين فشار است.

اين تغيير رويه براي رياض نيز پيامي آشکار دارد. شرکت آرامکوي عربستان سعودي پس از اعلام برنامه هند براي تنوع‌بخشي به منابع انرژي، قيمت بوتان و پروپان را به پايين‌ترين سطح دو سال گذشته کاهش داد. اين اقدام همراه با کاهش تقاضاي چين، خبر خوبي براي توليدکنندگان بزرگي مانند آرامکو و آدنوک نيست، زيرا هند ديگر يک بازار امن و بلندمدت محسوب نمي‌شود.

پشت اين تغيير تجاري، سياست واقع‌بينانه‌اي نهفته است. دولت ترامپ هند را به کاهش خريد نفت روسيه تشويق کرد و در مقابل، آمريکا مسير صادرات گاز مايع خود را به هند باز کرد. دهلي‌نو با اين معامله هم به سوختي پاک‌تر و ارزان‌تر همراه با کاهش فشار تعرفه‌اي دست يافته و هم جريان‌هاي جهاني گاز مايع را به نفع خود بازترسيم کرده است.

مرتضي بهروزي‌فرد، کارشناس انرژي به «شرق» مي‌گويد که از ابتدا تصور اينکه هند به بازار نفت ايران يا روسيه گرايش پيدا کند، اشتباه بود؛ چراکه اين کشور تجارت بزرگي با آمريکا دارد و متحد ديرينه آمريکاست و نه‌تنها هند، بلکه کشورهاي عربي حوزه خليج فارس مراوده با آمريکا را به گرايش به سمت روسيه يا ايران ترجيح مي‌دهند، چراکه منافع اقتصادي و تجاري سنگين‌تري با اين کشور به‌عنوان بزرگ‌ترين اقتصاد جهان دارند.

به گفته بهروزي‌فرد، تلاش هند براي حل مقطعي مشکلات واردات نفت و فراورده‌هاي نفتي را نبايد به حساب بازار پايدار اين کشور براي ايران گذاشت. ضمن اينکه با جنگ تعرفه‌اي به نظر مي‌رسد که حتي چين هم مبادلات نفتي با آمريکا را ترجيح دهد، چنان‌که هم‌اکنون اروپا بازار انرژي خود را در اختيار آمريکا گذاشته است و آمريکا بزرگ‌ترين صادرکننده گاز مايع به اروپاست.