خشم ترکيه از سياست آمريکا در قبال قبرس

به عبارتي روشن، آمريکا در بيخ گوش ترکيه، با حمايت از کشور اروپايي قبرس و بي‌اعتنا به خواسته‌هاي ترکيه درباره اعلام استقلال بخش ترک نشين جزيره، باعث شد که يک بار ديگر آنکارا عملاً در موقعيت آچمز قرار بگيرد. شواهد نشان داده که موضوع قبرس براي آمريکا، چارچوب سياسي - امنيتي مهمي دارد و حاضر نيست در اين زمينه، نگرش مقامات ترکيه را قبول کند.

سفر دو هيات سياسي و دفاعي از سوي وزارت امور خارجه آمريکا و مقامات پنتاگون به نيکوزيا و توافق نظامي آنها با مقامات اين کشور، خشم ترکيه را برانگيخت.

وزارت امور خارجه ترکيه، به محض انتشار مفاد توافق دفاعي آمريکا و قبرس، با انتشار يک بيانيه اعلام کرد: «توافقنامه نقشه راه همکاري دفاعي دوجانبه بين آمريکا و اداره يوناني قبرس قبرس جنوبي (GCASC) را محکوم کرده، از مواضع سياسي وزارت امور خارجه جمهوري ترک قبرس شمالي حمايت مي‌کنيم».

اعتراض به «اشغال»

در ادبيات سياسي ترکيه، استفاده از عبارات «جمهوري ترک قبرس شمالي» و «اداره قبرس جنوبي» رايج و معمول است. اين در حالي است که از ديد سازمان ملل، اتحاديه اروپا و ناتو، چيزي به نام جمهوري ترک قبرس شمالي وجود ندارد و کل جزيره، تحت لواي جمهوري قبرس شناخته مي‌شود.

قبرس عضو رسمي اتحاديه اروپا است، اما بخش شمالي اين جزيره از سال 1975 ميلادي، تحت حمايت ترکيه است و بيش از شصت هزار نفر از نيروهاي ارتش و پليس ترکيه در 50 سال گذشته در اين جزيره مستقر بوده و هستند.}

کمپاني بين‌المللي نتفليکس که در ساخت سريال‌هاي تلويزيوني شهرت جهاني دارد، اخيراً سريالي ساخته که در آن، شهروندان رومي قبرس، حضور ارتش ترکيه را به عنوان نمادي از اشغال و ظلم قلمداد کرده و نشان مي‌دهند که اشغال قبرس به دست ترکيه، زندگي و امنيت آنها را به خطر انداخته است.

پخش نخستين قسمت اين سريال، با اعتراض مستقيم نهاد رياست جمهوري و وزارت امور خارجه ترکيه روبرو شد و مقامات آنکارا اعلام کردند که خود را اشغالگر نمي‌دانند. اما واقعيت اين است که حتي بخشي از سياستمداران ترک بخش جنوبي قبرس نيز، از حضور نظامي ترکيه در جزيره خشنود نيستند و معتقدند که مداخله آشکار سياسي - نظامي ترکيه، سرنوشت آنها را به خطر انداخته است.

تحسين ارطغرول اوغلو که خود را وزير امور خارجه دولت خودخوانده جمهوري ترک قبرس شمالي معرفي مي‌کند، درباره سريال مزبور گفته است: «سريال فاماگوستا شبيه نقشه راه سياسي طرف يوناني است و بازتابي از تزهاي خيالي آن در رسانه‌ها است. ادعاهاي آنان در مورد حضور اشغالگرانه سربازان ترکيه دور از واقعيت است و با حقايق تاريخي مطابقت ندارد. کشورهاي غربي از تزهاي طرف يوناني دفاع مي‌کنند و آنها را زير پر و بال خود مي‌گيرند. آنچه بايد مورد انتقاد قرار گيرد قدرت‌هاي غربي هستند که اين فرصت را براي يوناني‌هاي قبرس فراهم مي‌کنند. پخش چنين سريالي توسط بسترهاي پخش اينترنتي مانند نتفليکس در صدد ايجاد تصويري در افکار عمومي و به ويژه نسل‌هاي جوان و تحريف افکار آنان است. در سريال فاماگوستا سربازان ترکيه به عنوان قاتل کودکان و زنان نمايش داده مي‌شوند، اما سربازان ترکيه جزو انساني‌ترين ارتش‌هاي جهان هستند».

آمريکا به دنبال چيست؟

«اولويت‌ها و جهت‌گيري روابط دفاعي دوجانبه در پنج سال آينده» عنواني است که از سوي آمريکا و قبرس براي توافقي انتخاب شده که چند روز پيش در نيکوزيا امضا شد و اعتراض شديد دولت اردوغان را به دنبال آورد. روابط ديپلماتيک و نظامي بين نيکوزيا و واشنگتن به سرعت پس از حمله روسيه به اوکراين تقويت شد. در بحبوحه تلاش‌هاي تحت رهبري ايالات متحده براي متقاعد کردن نيکوزيا براي محدود کردن فعاليت‌هاي روسيه در جزيره با هدف دور زدن تحريم‌ها، تحريم تسليحاتي ايالات متحده عليه قبرس در سال 2020 کاهش يافت و در سال 2022 به طور کامل لغو شد. دو کشور همچنين در ماه ژوئن گفتگوي راهبردي را درباره موضوعات مختلفي از جمله دفاع، امنيت و انرژي اعلام کردند و آنتوني بلينکن وزير امور خارجه کابينه بايدن در سفر به قبرس، با تاکيد بر اهميت استراتژيک فزاينده قبرس و مزاياي متقابل همکاري‌ها، گفت: «اين گفتگو نشان دهنده تقويت و گسترش عميق روابط دوجانبه ما است».

کنستانتينوس کومبوس، وزير امور خارجه قبرس نيز، گفتگو با بلينکن را يک دستاورد تاريخي توصيف کرد.

وي بر تعهد قبرس به عنوان شريک ثابت آمريکا در چالش‌هاي پيچيده منطقه تاکيد کرد.

قابل ذکر است که کريدور دريايي قبرس-غزه به عنوان يک مسير حياتي براي ارسال کمک‌هاي بشردوستانه به فلسطين، قلمداد شده است. جنگ فلسطين و رژيم صهيونيستي اهميت استراتژيک اين جزيره را براي کشورهاي غربي بيشتر کرده است. علاوه بر اهميت حضور آمريکا، دو پايگاه انگليس در قبرس براي تدارکات لجستيکي به اسرائيل و همچنين تخليه اتباع اروپايي و آمريکايي از جزيره حياتي بوده است.

تحولات سياسي - امنيتي شرق مديترانه براي آمريکا و ناتو اهميت حياتي دارد و تحرکات نيروي دريايي ترکيه در اين منطقه در 5 سال گذشته، توجه کشورهاي غربي را به سوي خود جلب کرده است.

دولت اردوغان با خريد و به کارگيري 4 کشتي بزرگ حفاري و اکتشافي نفت و گاز که هر کدام از آنها با نام يکي از پادشاهان عثماني نامگذاري شده، به دنبال اکتشاف در سواحل قبرس است و اين اقدام، اعتراض مداوم قبرس، يونان و اتحاديه اروپا را به دنبال آورده است.

آمريکا نيز در اين ميان تصميم گرفته با حمايت کامل از يونان و قبرس، نشان دهد که در اين ماجرا بي طرف نيست و در جبهه مقابل ترکيه قرار مي‌گيرد. آن هم در شرايطي که ترکيه عضو ناتو است و از آمريکا، انتظار همراهي دارد.

اشاره مستقيم واشنگتن به حمايت نظامي از قبرس، ارسال يک پيام ديپلماتيک براي ترکيه است تا بداند که در جزيره، نه با يونان و قبرس، بلکه با خود آمريکا طرف است. بر اساس بيانيه پنتاگون، «ثبات و امنيت اروپا و شرق درياي مديترانه براي ايالات متحده و قبرس از اهميت حياتي برخوردار است».

کارشناسان ترک چه مي‌گويند؟

رئيس دانشکده روابط بين الملل دانشگاه 17 ايلول ترکيه پروفسور دکتر اسماعيل شاهين، «توسعه همکاري نظامي آمريکا با قبرس جنوبي را به عنوان نشانه اهميت فزاينده ژئوپليتيکي مديترانه شرقي در رقابت قدرت جهاني و منطقه اي» قلمداد مي‌کند.

او درباره اين موضوع گفته است: «مديترانه شرقي به عنوان منطقه‌اي با منابع عظيم گاز طبيعي، اهميت فراواني دارد. جزيره قبرس تقريباً در قلب اين منابع قرار دارد. ايالات متحده روابط خود را با قبرس تقويت مي‌کند تا کنترل اين منابع انرژي و تضمين امنيت انرژي در منطقه را تضمين کند. هدف اصلي، تنوع بخشيدن به تامين انرژي اروپا و کاهش وابستگي به روسيه است. آمريکا مي‌خواهد در گذرگاه انرژي در شرق مديترانه، حضور فعال داشته باشد. اما تسليح جزيره قبرس، نقض آشکار توافقنامه‌هاي بين‌المللي و ناديده گرفتن جمهوري ترک قبرس شمالي است. جنوب جزيره نه تنها توسط آمريکا بلکه توسط انگليس و فرانسه نيز مسلح شده است، تاکيد کرد که اين فعاليت‌ها نه تنها ترکيه بلکه کل منطقه را تهديد مي‌کند. اين وضعيت خطر درگيري منطقه‌اي را به همراه دارد. البته ماجرا فقط محدود به انرژي نيست و يکي از دلايل مهم آمريکا براي تقويت حضور نظامي خود در قبرس، حفظ امنيت اسرائيل است. جزيره قبرس از نظر امنيت، خط امتدادي از اسکندرون تا اسکندريه از موقعيت استراتژيک مهمي برخوردار است. پس ايالات متحده در تلاش است روابط خود را با اداره يوناني قبرس جنوبي تقويت کند تا نفوذ روسيه و چين در شرق مديترانه و خاورميانه را کاهش دهد، امنيت اسرائيل را تقويت کند، کنترل منابع انرژي و موازنه را به دست آورد و مانع از نفوذ ترکيه در منطقه شود».

پروفسور دکتر رمضان اردوغ رئيس دانشگاه روابط بين الملل دانشگاه اسکي شهر عثمان غازي نيز مي‌گويد: «ايالات متحده آمريکا با امضاي توافقنامه دفاعي با اداره قبرس جنوبي، گامي يکجانبه جديد برداشته و حقوق حاکميت جمهوري ترک قبرس شمالي را ناديده مي‌گيرد و منجر به مشکلات امنيتي جديد مي‌شود. چنين اقدامي به ثبات و همکاري در شرق مديترانه آسيب مي‌رساند و حافظ تداوم نسل کشي مردم غزه به دست اسرائيل است. اين نشانه روشني است که مي‌خواهند جزيره قبرس را به پايگاه جديد آمريکا تبديل کنند».

همچنين دکتر گوزلي دانشيار و عضو هيئت علمي دانشگاه علوم اجتماعي آنکارا، بر اين باور است که «قبرس، سياست خارجي فعال ترکيه در شرق مديترانه و آفريقا را تهديدي براي خود مي‌داند و از آمريکا درخواست کمک کرده است. آمريکا هم که اعتبار خود را در خاورميانه به دليل حملات اسرائيل به غزه از دست داده، مي‌خواهد يک موقعيت جديد ايجاد کند و در برابر نفوذ ترکيه، چين و روسيه بايستد».

در پايان بايد گفت: موضوع قبرس به يکي از مهمترين کانون‌هاي اختلاف سياسي و امنيتي بين ترکيه - اروپا و ترکيه - آمريکا تبديل شده و پيشبيني مي‌شود که اين موضوع در ميان مدت، بر تمام حوزه‌هاي روابط سياسي اثر بگذارد.