جزييات آماري عجيب از هدررفت آب در ايران

به گزارش ايسنا،  با توجه به قرارگيري ايران در منطقه‌اي خشک، نيمه‌خشک و همچنين تغييرات اقليمي و افزايش دما، مديريت منابع آب حياتي‌تر از هر زمان ديگري است. طبق آمارها، ايران از لحاظ ميزان مصرف آب در بخش‌هاي مختلف نظير کشاورزي، صنعتي و شهري در وضعيت بحراني قرار دارد.

يکي از دلايل اصلي اين بحران، هدررفت گسترده آب است. به طور متوسط، ميزان هدررفت آب در شبکه‌هاي توزيع آب شهري و روستايي ايران حدود 25 تا 30 درصد تخمين زده مي‌شود. اين بدان معناست که از هر 100 ليتر آبي که وارد شبکه‌هاي توزيع مي‌شود، حدود 25 تا 30 ليتر آن بدون استفاده از دسترس خارج مي‌شود.

 هدررفت آب در ايران تحت تأثير چندين عامل قرار دارد که مي‌توان آنها را به دو دسته کلي عوامل ساختاري و عوامل مديريتي تقسيم کرد، عوامل ساختاري و عوامل مديريتي، بسياري از لوله‌هاي توزيع آب در شهرها و روستاها قديمي و فرسوده هستند. ترک‌ها و شکستگي‌هاي اين لوله‌ها منجر به نشت آب و هدررفت آن مي‌شود. همچنين  در برخي مناطق، زيرساخت‌هاي آب‌رساني به‌روز نشده و سيستم‌هاي قديمي هنوز استفاده مي‌شوند. اين موضوع موجب مي‌شود تا بخش عمده‌اي از آب به‌طور مستقيم هدر رود. علاوه بر اين فقدان برنامه‌ريزي دقيق و عدم نظارت کافي بر مصرف آب در بخش‌هاي مختلف، هدررفت آب را افزايش مي‌دهد.

 کشاورزي سنتي و روش‌هاي آبياري قديمي در ايران از جمله مهم‌ترين دلايل هدررفت آب هستند. استفاده از آبياري غرقابي و ساير روش‌هاي ناکارآمد باعث مي‌شود تا مقدار زيادي آب بدون بهره‌وري مؤثر هدر برود. پيامدهاي هدررفت آب هدررفت آب تأثيرات مخرب متعددي بر منابع طبيعي و اقتصاد کشور دارد با توجه به کاهش منابع آبي و افزايش هدررفت، بسياري از مناطق کشور با مشکل جدي کمبود آب مواجه شده‌اند.

هدررفت آب هزينه‌هاي سنگيني به اقتصاد کشور تحميل مي‌کند، از جمله هزينه‌هاي بازسازي زيرساخت‌ها و کاهش توليدات کشاورزي و صنعتي. از سوي ديگر کاهش سطح آب‌هاي زيرزميني و خشک شدن تالاب‌ها و درياچه‌ها از پيامدهاي زيست‌محيطي هدررفت آب است که مي‌تواند به از بين رفتن اکوسيستم‌هاي طبيعي منجر شود.

البته اين مساله تنها مختص ايران نيست، هر ساله بيش از 32 ميليارد متر مکعب آب تصفيه شده از طريق نشت از شبکه‌­هاي توزيع هدر مي­‌رود. علاوه بر آن 16 ميليارد متر مکعب در سال، آب تصفيه شده به دست مشترکان مي‌رسد اما به دلايلي همچون مصارف غير مجاز (آب دزدي)، عدم دقت در اندازه‌گيري و خطاي مديريتي به حساب نمي‌آيد. ميانگين جهاني درصد هدررفت آب حدود 35 درصد برآورد شده است، اين در حالي است که در بعضي کشورهاي با درآمد کم، مقدار هدررفت در حدود 50-60 درصد منابع آبي است.

در کشورهاي در حال توسعه، هدررفت منابع ناشي از سطوح بالاي آب بدون درآمد، قابل ملاحظه است. يک برآورد محافظه‌­کارانه از کل هزينه­‌هاي سالانه خدمات و تأسيسات آبرساني مربوط به آب بدون درآمد در سراسر جهان، در حدود 14 ميليارد دلار است که در حدود يک سوم از اين مقدار مربوط به کشورهاي در حال توسعه است. در کشورهاي در حال توسعه روزانه در حدود 45 ميليون متر مکعب آب از طريق نشت از شبکه‌­هاي توزيع هدر مي­‌رود که اين حجم، براي آبرساني به حدود 200 ميليون نفر کافي است.

سالانه و بر مبناي استراتژي‌هاي کاهش آب بدون درآمد بر مبناي استاندارد انجمن جهاني آب در 3 سرفصل کاهش هدررفت فيزيکي(واقعي)، کاهش هدررفت غيرفيزيکي(ظاهري) و کاهش مصارف مجاز بدون درآمد فعاليت‌هاي عملياتي تنظيم مي‌شود،   اين استراتژي  توسط شرکت مهندسي آب و فاضلاب کشور به شرکت‌هاي استاني ابلاغ و بر فرايند انجام آن در طول سال نظارت مي شود.

آنطور که علي سيدزاده - مديرکل دفترمديريت مصرف آب، خدمات مشترکان و کاهش هدررفت شرکت مهندسي آب و فاضلاب کشور  گفته اصلاح و بازسازي شبکه فرسوده آب، استانداردسازي انشعابات آب، تعويض کنتورهاي خراب مشترکان، کنتوردار کردن منابع تامين آب، انجام فعاليت مديريت فشار و زون بندي، نشت‌يابي و رفع نشتي در شبکه‌هاي توزيع و خطوط انتقال آب، نشت‌يابي و رفع نشت مخازن آب و ساير اقدامات پشتيبان که به کاهش آب بدون درآمد کمک مي‌کند مهمترين اقدامات است.

وي اقدامات مرتبط با کاهش آب بدون درآمد را  بسيار هزينه بر عنوان کرد و گفت: بر مبناي برآوردهاي انجام شده جهت کاهش هر يک درصد آب بدون درآمد کل کشور، اعتباري معادل 22 هزار ميليارد تومان مورد نياز است.

براي مقابله با اين بحران، بايد راهکارهاي مؤثري در نظر گرفته شود. نوسازي و به‌روزرساني شبکه‌هاي توزيع آب و تعويض لوله‌هاي قديمي و اصلاح زيرساخت‌ها مي‌تواند به کاهش نشت آب کمک کند. همچنين به‌کارگيري سيستم‌هاي آبياري تحت فشار نظير قطره‌اي و باراني مي‌تواند به‌طور قابل‌توجهي ميزان مصرف آب در کشاورزي را کاهش دهد، ترويج فرهنگ مصرف بهينه آب و آموزش شهروندان درباره اهميت حفظ منابع آبي يکي از گام‌هاي اساسي براي کاهش هدررفت آب است.

علاوه بر اين با تدوين برنامه‌هاي جامع و پايش مستمر وضعيت مصرف آب، مي‌توان از هدررفت بي‌رويه آب جلوگيري کرد. و در مجموع بايد گفت با توجه به محدوديت منابع آبي در ايران، مقابله با هدررفت آب يکي از اولويت‌هاي اصلي کشور است. براي تحقق اين هدف، نياز به همکاري همه‌جانبه از سوي دولت، بخش خصوصي و مردم وجود دارد. با اتخاذ سياست‌هاي مناسب و اجراي راهکارهاي عملي، مي‌توان از اين بحران عبور کرد و منابع آبي کشور را براي نسل‌هاي آينده حفظ کرد.