تشديد رقابت تسليحاتي بين ارمنستان و جمهوري آذربايجان

در سال‌هاي اخير، گام‌هاي ارمنستان براي تقويت توان نظامي خود و حمايت فعال غرب، به ويژه فرانسه، اتحاديه اروپا و آمريکا، از اين روند، مورد توجه قرار گرفته است. استراتژي تقويت توان نظامي‌گري ارمنستان و کمک‌هاي مالي، حمايت فناوري و برنامه‌هاي نوسازي نظامي غرب به ارمنستان باعث نگراني باکو شده است.

بودجه نظامي ارمنستان در سال 2024 به ميزان بي‌سابقه‌اي افزايش يافته است. در حالي که بودجه نظامي ارمنستان در سال 2020 حدود 673 ميليون دلار بود، اين رقم در سال 2024 به نزديک يک ميليارد دلار رسيده است. بخش قابل‌توجهي از اين افزايش ناشي از کمک‌هاي مالي کشورهاي غربي است.

اتحاديه اروپا در پايان سال 2023 يک بسته مالي جديد به ارزش 2.6 ميليارد يورو براي ارمنستان تصويب کرد. بخشي از اين بسته به تقويت نيروهاي نظامي و مرزباني اختصاص يافته است. فرانسه نيز قراردادهاي ويژه‌اي براي تأمين تسليحات مدرن به ارمنستان امضا کرده است.

«امانوئل مکرون»، رئيس‌جمهور فرانسه، در سفر خود به ارمنستان در اکتبر 2023 به طور علني اعلام کرد که فرانسه کمک‌هاي نظامي خود به ارمنستان را افزايش خواهد داد.

سياست‌هاي نظامي ارمنستان پس از جنگ 2020

ارمنستان پس از شکست در جنگ 44 روزه سال 2020 که در آن ارتش اين کشور خسارات سنگيني متحمل شد، سياست تقويت توان نظامي‌گري را در پيش گرفته است. بر اساس گزارش‌هاي بين‌المللي، ارتش ارمنستان در اين جنگ 255 تانک، 160 خودروي زرهي، 279 توپ صحرايي، 85 راکت انداز، 39 سامانه دفاع هوايي و بيش از 730 خودروي نظامي را از دست داد. اين خسارات، توان رزمي ارتش ارمنستان را به شدت کاهش داد.

ارمنستان از سال 2021 با دوري از روسيه، به دنبال شرکاي جديد براي همکاري‌هاي فني-نظامي، به ويژه فرانسه و هند، است. اين همکاري‌ها در زمينه‌هاي زير متمرکز شده است:

1. سامانه‌هاي دفاع هوايي و رادارها: ارمنستان در اين زمينه عمدتاً به فرانسه متکي است. سامانه‌هاي دفاع هوايي «Mistral» و ديگر فناوري‌هاي مدرن فرانسه، ستون فقرات دفاع هوايي ارمنستان را تشکيل خواهند داد.

2. توپخانه و راکت‌اندازها: هند به تأمين‌کننده اصلي توپخانه براي ارمنستان تبديل شده است. راکت‌اندازهاي «Pinaka» و توپ‌هاي 155 ميلي‌متري «ATAGS» ساخت هند در حال ورود به خدمت در ارتش ارمنستان هستند.

3. خودروهاي زرهي و تانک‌ها: ارمنستان در حال مذاکره با هند براي خريد تانک‌هاي سبک است. اين تانک‌ها براي استفاده در مناطق کوهستاني طراحي شده‌اند.

4. پهپادهاي FPV: ارمنستان با الهام از تجربه اوکراين در جنگ، به دنبال افزايش استفاده از پهپادهاي FPV است. اين پهپادها مي‌توانند در تاکتيک‌هاي رزمي ارمنستان و مقابله با تجهيزات دشمن مؤثر باشند.

کمک‌هاي نظامي آمريکا به ارمنستان

وزارت امور خارجه آمريکا تأييد کرده که در سال 2023 بيش از 100 ميليون دلار کمک نظامي به ارمنستان اختصاص داده است. اين کمک‌ها شامل سامانه‌هاي راداري مدرن، پهپادها و تجهيزات جاسوسي است. مربيان نظامي آمريکايي نيز در حال اجراي برنامه‌هاي آموزشي براي ارتش ارمنستان هستند.

در کنگره آمريکا، بحث‌هايي درباره نوسازي نظامي ارمنستان مطرح است و برخي از سناتورها خواستار تبديل ارمنستان به «شريک استراتژيک غرب» هستند. انتظار مي‌رود که در سال 2024 نيز کمک‌هاي نظامي آمريکا به ارمنستان افزايش يابد.

همکاري‌هاي نظامي فرانسه و ارمنستان

همکاري‌هاي نظامي فرانسه و ارمنستان به سطح جديدي رسيده است. فرانسه حمايت فناوري گسترده‌اي براي نوسازي نظامي ارمنستان ارائه مي‌دهد. بر اساس گزارش‌ها، فرانسه در حال تأمين سامانه‌هاي موشکي زمين به هوا، توپخانه و ديگر تسليحات با دقت بالا به ارمنستان است. در پايان سال 2023، شرکت «Nexter» فرانسه و ارمنستان قراردادي براي تأمين توپ‌هاي خودکششي «CAESAR» امضا کردند. گفته مي‌شود که اين سامانه‌ها مي‌توانند موازنه قدرت را در منطقه قفقاز جنوبي تغيير دهند.

تلاش براي احياي ارتش ويران‌ شده ارمنستان

ارمنستان با کمک غرب، در حال تلاش براي احياي ارتش ويران‌شده خود است. اقدامات ارمنستان براي تقويت توان نظامي عبارتند از: هماهنگي با استانداردهاي ناتو: نيروهاي مسلح ارمنستان در حال هماهنگ شدن با استانداردهاي ناتو هستند. با کمک مالي اتحاديه اروپا، سامانه‌هاي فرماندهي و کنترل مدرن در ارتش ارمنستان در حال اجرا هستند. همچنين، شرکت پرسنل نظامي ارمنستان در رزمايش‌هاي بين‌المللي افزايش يافته است.

ايجاد واحدهاي جاسوسي جديد: وزارت دفاع ارمنستان اعلام کرده که در سال 2024، واحدهاي جاسوسي جديد ايجاد و از فناوري‌هاي پهپادي مدرن استفاده خواهد شد. خريد پهپاد از آمريکا، فرانسه و بلژيک نيز شتاب گرفته است.

آمار و ارقام اين کمک‌هاي عبارتند از:

کمک‌هاي نظامي آمريکا به ارمنستان (2023): بيش از 100 ميليون دلار

کمک‌هاي نظامي فرانسه به ارمنستان: سامانه‌هاي توپخانه‌اي با دقت بالا و سامانه‌هاي موشکي زمين به هوا

کمک‌هاي مالي اتحاديه اروپا به ارمنستان: 2.6 ميليارد يورو

بودجه نظامي ارمنستان (2024): حدود يک ميليارد دلار

غرب به دنبال تغيير موازنه قدرت در قفقاز جنوبي

تقويت قدرت نظامي‌گري ارمنستان با حمايت غرب، موازنه قدرت را در منطقه قفقاز جنوبي تغيير مي‌دهد. از نظر باکو، تقويت توان نظامي ارمنستان تهديد مستقيمي براي امنيت ملي جمهوري آذربايجان است و خطر وقوع درگيري جديد در منطقه را افزايش مي‌دهد.

جمهوري آذربايجان در مجامع بين‌المللي از حمايت غرب از ارمنستان انتقاد و آن را تهديدي براي ثبات منطقه‌اي توصيف مي‌کند. دولت آذربايجان، کمک‌هاي نظامي غرب، به ويژه فرانسه و آمريکا، به ارمنستان را مانعي براي برقراري صلح پايدار در قفقاز جنوبي مي‌داند.

پاسخ جمهوري آذربايجان به تقويت قدرت نظامي‌گري ارمنستان

در پاسخ به سياست تقويت قدرت نظامي‌گري ارمنستان، جمهوري آذربايجان هزينه‌هاي دفاعي خود را به طور قابل‌توجهي افزايش داده است. «سمير شريف‌اف»، وزير دارايي جمهوري آذربايجان، اعلام کرده که در سال 2025، هزينه‌هاي دفاعي و امنيتي اين کشور به 8.4 ميليارد منات(حدود 5 ميليارد دلار) خواهد رسيد که افزايش چشمگيري نسبت به سال‌هاي گذشته است.

اهداف جمهوري آذربايجان از افزايش هزينه‌هاي دفاعي عبارتند از:

خريد فناوري‌هاي نظامي مدرن: جمهوري آذربايجان بر خريد و به کارگيري فناوري‌هاي نظامي مدرن، به ويژه پهپادها، توپخانه و سامانه‌هاي دفاع هوايي مدرن، تمرکز کرده است.

تقويت توان رزمي ارتش: ارتش آذربايجان با تکيه بر تجربه خود در جنگ 44 روزه، در حال تقويت توان رزمي خود، به ويژه در زمينه نيروهاي زميني، هوايي و يگان‌هاي ويژه است.

حفظ موازنه قدرت در منطقه: با توجه به تقويت قدرت نظامي‌گري ارمنستان، جمهوري آذربايجان در حال تطبيق استراتژي نظامي خود براي حفظ موازنه قدرت در منطقه است.

حاميان تقويت قدرت نظامي‌گري ارمنستان

ارمنستان با حمايت کشورهاي غربي، در حال مدرن سازي ارتش خود است. اهداف اصلي حاميان ارمنستان، يعني فرانسه و هند را مي‌توان به شرح زير بيان کرد:

فرانسه: فرانسه علاوه بر حمايت از تقويت قدرت نظامي‌گري ارمنستان، به دنبال افزايش نفوذ خود در منطقه قفقاز است. پاريس با همکاري ساير کشورهاي غربي که از سياست خارجي جمهوري آذربايجان ناراضي هستند، با حمايت از ارمنستان، به دنبال تغيير موازنه قدرت در منطقه است.

هند: هند به دنبال فروش فناوري‌هاي نظامي به ارمنستان و گسترش حوزه نفوذ خود در منطقه است.

روسيه: با وجود تلاش‌هاي ارمنستان براي دوري از روسيه، مسکو نمي‌خواهد ارمنستان را به طور کامل از دست بدهد. روسيه با تأمين سامانه‌هاي موشکي «اسمرچ» به ارمنستان، در اين روند دخالت مي‌کند. اين موضوع يک پلتفرم نظامي اضافي براي ارمنستان فراهم مي‌کند.

رويکرد استراتژيک جمهوري آذربايجان

جمهوري آذربايجان علاوه بر تقويت توان دفاعي خود در مقابل تقويت قدرت نظامي‌گري ارمنستان، در عرصه ديپلماسي بين‌المللي نيز فعال است.

سياست دفاعي آذربايجان در زمينه‌هاي زير در حال توسعه است:

همکاري‌هاي بين‌المللي: جمهوري آذربايجان در حال تقويت همکاري‌هاي فني-نظامي با شرکاي استراتژيک خود، از جمله ترکيه و رژيم صهيونيستي است. اين همکاري‌ها نقش مهمي در تقويت توان دفاعي جمهوري آذربايجان دارند.

طرح‌هاي امنيتي منطقه‌اي: جمهوري آذربايجان طرح‌هاي خود را براي تأمين صلح و ثبات در منطقه ارائه مي‌دهد. بازگشايي کريدور موسوم به زنگه‌زور و ساير پروژه‌هاي منطقه‌اي از جمله اين طرح‌ها هستند.

رويکرد جامع به امنيت: جمهوري آذربايجان نه‌تنها در زمينه نظامي، بلکه در زمينه‌هاي اقتصادي و سياسي نيز در حال توسعه استراتژي امنيتي خود است.