ترکيه به دنبال افزايش صادرات صنايع دفاعي

بر اساس گزارش رسمي روزنامه حريت چاپ آنکارا ارزش کل صادرات دستاوردهاي صنايع دفاعي ترکيه در سال 2024 ميلادي به 7.2 ميليارد دلار رسيد و هنوز به هدف تعيين شده 10 ميليارد دلاري نرسيده است. دولت اردوغان مي‌خواهد در سال 2025 ميلادي، رقم صادرات دفاعي 10 ميليارد دلاري را محقق کند.

بخش قابل توجهي از شهرت و اعتبار ترکيه در ليست کشورهاي فروشنده تسليحات، به خاطر صادرات پهپادهاي بيرقدار شامل عنقا، آکنجي و بيرقدار تي. بي. 2 است که در بازار جهاني تقاضاي زيادي دارند. اما تلاش براي افزايش صادرات در بخش‌هاي تجهيزات جنگ الکترونيک، خودروهاي زرهي و تجهيزات نيروهاي پليس نيز در دستور کار قرار گرفته است.

علاوه بر اين ترکيه در حوزه سکوهاي دريايي نيز فعال شده و در حوزه مهمات نيز، حرف‌هايي براي گفتن دارد.

چالش‌ها کدامند؟

پس از تغيير نظام سياسي - اجرايي ترکيه از پارلماني به رياستي، سازمان صنايع دفاعي به طور مستقيم به نهاد رياست جمهوري متصل شد و استراتژي اين سازمان بر رشد پايدار، افزايش همکاري بين‌المللي و گشودن بازارهاي جديد متمرکز شده است. صد البته ترکيه در اين مسير، با چالش‌هاي مهمي روبروست که يکي از آنها، مربوط به دشواري‌هاي رقابت جهاني است.

چرا که رقابت کشورهايي مانند آمريکا، فرانسه، روسيه و چين چالش برانگيز است. يکي ديگر از چالش‌ها، مربوط به تامين قطعات حساس با فن آوري بالا است. به ويژه در بخش موتور، رادار و اجزاي اپتيکي و الکترونيکي، ترکيه هنوز هم تا حد قابل توجهي، وابسته به منابع خارجي است.

آمارها نشان مي‌دهد که دربخش دفاعي و هوافضا، ميانگين ارزش صادرات به ازاي هر کيلوگرم، نزديک به 67 دلار است که بسيار بيشتر از ميانگين کلي صادرات ترکيه در بخش کالاهاي عادي و غيرنظامي است.

اگر چه قبلاً ترکيه فقط به عنوان يک کشور پهپادفروش شناخته مي‌شد اما حالا بسياري از شرکت‌هاي دولتي، به ديگر حوزه‌هاي تسليحاتي روي آورده‌اند و به عنوان مثال، شرکت سامسون يورت ساوونما (گروه SYS)، توليدکننده پيشرو سيستم‌هاي تسليحاتي کاليبر سبک و متوسط، به بيش از 80 کشور جهان صادرات دارد.

جاهد اوتکور آرال مديرکل اين گروه دفاعي اعلام کرده که ميانگين ارزش 67 دلار به ازاي هر کيلو، در محصولات اختصاصي اين شرکت به 125 دلار رسيده و هدف اين گروه براي سال‌هاي آينده رسيدن به سطح 250 دلار است.

مشتريان عمده

ترکيه در 6 سال گذشته، تلاش کرده علاوه بر بازار صنايع دفاعي کشورهاي بزرگ، به دنبال فتح بازارهاي آفريقايي نيز برود. در آغاز، آمريکا، قطر، امارات متحده عربي و جمهوري آذربايجان مهمترين خريداران تسليحات و مهمات ترکيه بودند. اما در فاز بعدي، از بين کشورهاي اروپايي، لهستان و روماني به عنوان مشتريان عمده انتخاب شدند و پس از آن هم اين کشورهاي آفريقايي، در دستور کار قرار گرفتند: نيجريه، چاد، ليبي، سومالي و تونس.

ميزان صادرات محصولات صنايع دفاعي ترکيه در پنج ماه اول سال 2025 به 3 ميليارد دلار رسيد ه اما به باور کارشناسان، اين بخش تا سال 2030 پتانسيل رشد دو رقمي دارد.

ترکيه و صنايع موشکي

رشد ترکيه در بخش صنايع موشکي، محدودتر از ديگر حوزه‌هاي تسليحاتي بوده است. اما امسال، ترکيه يک محصول موشکي گروه دفاعي روکتسان را آزمايش کرد که به عنوان موشک پدافند هوايي هدايت شده لَوَنت معرفي شده است.

برخي از انديشکده‌هاي اروپايي، اين آزمايش موشکي را «يک نقطه عطف تاريخي در دفاع دريايي ترکيه» توصيف و به اين اشاره کردند که لَوَنت مي‌تواند به جايگزيني استراتژيک براي RAM ساخت آمريکا تبديل شود.

آزمايش اين موشک در 20 نوامبر انجام شد و به عنوان يکي از مهمترين گام‌ها در تلاش‌هاي ترکيه براي ايجاد يک معماري دفاع دريايي مستقل و چندلايه در درياي سياه، اژه و مديترانه شرقي توصيف شده است.

سازگاري کامل LEVENT با رادار، حسگرهاي الکترواُپتيکي و سيستم‌هاي مديريت نبرد دريايي نشان مي‌دهد که ترکيه به دنبال ايجاد يک زنجيره دفاع هوايي توليد داخل براي عناصر دريايي خود نزديک‌تر مي‌شود.

برد مؤثر 11 کيلومتري، جستجوگر هيبريدي و مانورپذيري بالاي LEVENT مورد توجه تحليلگران دفاعي قرار گرفته و ترکيه اکنون مي‌تواند بدون نياز به منابع خارجي، از کشتي‌هاي خود در برابر چالش‌برانگيزترين تهديدات امروزي، به‌ويژه حملات پهپادي شديد و موشک‌هاي کروز ارتفاع پايين، محافظت کند.

لَوَنت در مقايسه با همتايان خود مانند RAM و Sea Ceptor، استقلال استراتژيک، مزيت اقتصادي و يکپارچگي لجستيکي را براي ترکيه فراهم مي‌کند. اين سيستم آزمايش‌هاي زميني را تنها در دو سال به پايان رساند و سپس به ادغام دريايي در اسکله بيکوز منتقل شد و اولين انهدام هدايت‌شده خود را انجام داد. به موازات اين موشک، چند سلاح بومي ديگر با نام‌هاي SİPER، GÖKDENİZ، GÖKSUR به عنوان تحول در اکوسيستم دفاع ملي و منطقه‌اي ترکيه قلمداد شده است.

غرب چه مي‌گويد؟

تحليلگران اروپايي و آمريکايي، صنايع دفاعي ترکيه را با رشد سريع، اهميت استراتژيک و استقلال فزاينده توصيف مي‌کنند. آنها صادرات پهپاد، اهرم ژئوپليتيکي و امتيازات منطقه‌اي را مهم مي‌دانند و در عين حال، در مورد پايداري و خطرات سياسي نيز هشدار مي‌دهند.

تحليلگر ارشد صندوق مارشال آلمان، در گزارشي اعلام کرده که «ظرفيت دفاعي رو به رشد ترکيه مي‌تواند وابستگي اروپا به قدرت‌هاي خارجي را کاهش دهد. اما همسويي سياسي آنکارا، همچنان نامشخص است».

همچنين شوراي آتلانتيک در آمريکا به اين اشاره کرده که «ترکيه در حال گسترش صنايع دفاعي خود و بررسي مشارکت با شرکت‌هاي آمريکايي است و در چشم‌انداز جديد فراآتلانتيکي قرار مي‌گيرد».

اما در گزارش مرکز مطالعات استراتژيک و بين‌المللي آمريکا به يک پاشنه آشيل مهم اشاره شده است: «صنايع دفاعي ترکيه به طور فزاينده‌اي قادر به توليد سيستم‌هاي بومي است، اما آسيب‌پذيري‌هاي زنجيره تأمين همچنان پابرجاست».

از ديگر سو، برخي از انديشکده‌هاي غربي به موارد ديگري از بروز اختلافات سياسي اشاره کرده‌اند و شوراي روابط خارجي اروپا (ECFR) مي‌گويد: «صادرات دفاعي ترکيه در حال تغيير شکل روابط اين کشور با متحدان ناتو است. چنين چيزي، هم فرصت‌ها و هم اصطکاک‌هاي قابل توجهي ايجاد مي‌کند».

مرور اجمالي ديدگاه‌هاي تحليلگران و انديشکده‌هاي غربي نشان مي‌دهد که از حيث ميزان همسويي ترکيه با کشورهاي غربي و هم از نظر تامين اجزاي حساس فن آوري بالاي تسليحات، ترديدهايي دارند.