بيماري هاي زمينه‌اي که موجب افزايش وزن مي شوند

اين علائم اغلب پيامد طبيعي استرس و کمبود خواب هستند، اما گاهي اوقات ممکن است از ابتلا به يک بيماري زمينه‌اي ناشي شوند.

1. کم‌کاري تيروئيد

هيپوتيروئيديسم يا کم‌کاري تيروئيد زماني رخ مي‌دهد که غده‌ي تيروئيد نتواند به‌اندازه‌ي کافي هورمون توليد کند. درنتيجه، کاهش متابوليسم بدن به افزايش وزن و خستگي منجر مي‌شود. ساير علائم کم‌کاري تيروئيد عبارتند از:

بي‌حسي و گزگز دست‌ها

يبوست

درد بدن و عضلات

افزايش کلسترول خون

عدم تحمل سرما

پوست و موي خشک و زبر

کاهش ميل جنسي

پريودهاي مکرر و سنگين

پف‌کردگي يا افتادگي پلک

صداي ضعيف و خشن

فراموشي

معمولاً براي درمان کم‌کاري تيروئيد دارو تجويز مي‌شود تا جايگزين هورمون‌هاي غده‌ي تيروئيد شود. مصرف بيش از حد دارو سطح هورمون‌هاي تيروئيد را بالا مي‌برد که اين امر باعث خستگي، افزايش اشتها و افزايش وزن مي‌شود. بنابراين، پيروي از دستورالعمل‌هاي پزشک در حين درمان ضروري است.

2. سندرم تخمدان پلي‌کيستيک

سندرم تخمدان پلي‌کيستيک (PCOS) زماني اتفاق مي‌افتد که تعادل هورمون‌هاي توليد مثل در زنان از بين برود. افزايش وزن و ناتواني در لاغر شدن در افراد مبتلا به PCOS رايج است. غالباً در اين بيماران افزايش وزن از مقاومت به انسولين ناشي مي‌شود.سلول‌هاي بدن با جذب گلوکز خون (قند خون) از آن به‌عنوان منبع انرژي استفاده مي‌کنند. در مبتلايان به مقاومت به انسولين، سلول‌ها نمي‌توانند به کمک اين هورمون گلوکز را جذب کنند که اين امر باعث افزايش قند خون مي‌شود. درنتيجه، بدن براي کنترل قند خون انسولين بيشتري توليد مي‌کند که همين امر به افزايش وزن و ديابت نوع 2 منجر مي‌شود.علاوه بر چاقي، زنان مبتلا به PCOS ممکن است خستگي را هم تجربه کنند. ساير علائم اين سندرم عبارتند از:

قاعدگي نامنظم يا قطع قاعدگي

ناباروري

افزايش کلسترول خون

علائم افزايش هورمون‌هاي مردانه (مانند رشد بيش از حد مو در صورت، بازوها، سينه و شکم)

افسردگي

هيچ درماني براي PCOS وجود ندارد، اما بيماران مي‌توانند با دارو علائم خود را کنترل کنند. درمان‌هاي PCOS شامل موارد زير هستند:

داروي متفورمين که کاهنده‌ي قند خون است.

قرص‌هاي ضدبارداري

هورمون‌درماني با پروژسترون

درمان‌هاي ناباروري مانند لقاح آزمايشگاهي (IVF)

علاوه بر اين، پيروي از رژيم غذايي سالم و خوردن غذاهاي طبيعي و فرآوري‌نشده مانند ماهي، سبزيجات برگ سبز تيره و غذاهاي غني از فيبر مي تواند به کنترل بعضي از علائم PCOS کمک کند.

3. افسردگي

افسردگي يا اختلال افسردگي عمده (اساسي) يک اختلال خلقي است که در آن غم و اندوه بر عملکرد فرد تأثير مي‌گذارد. افراد مبتلا به افسردگي اغلب با خستگي مزمن دست و پنجه نرم مي‌کنند. متأسفانه، خستگي يکي از عوارض جانبي داروهاي ضدافسردگي رايج، به‌ويژه مهارکننده‌هاي انتخابي بازجذب سروتونين (SSRI) است.از سوي ديگر، ممکن است اشتهاي فرد افسرده تغيير کند که اين امر با توجه به رفتار غذايي او مي‌تواند کاهش وزن يا افزايش وزن را به دنبال داشته باشد. آمارها نشان مي‌دهد که تقريباً 43 درصد افراد افسرده چاق هستند. احتمال چاق شدن بيماران مبتلا به افسردگي بسيار بيشتر از افرادي است که افسرده نيستند.علاوه بر خستگي و افزايش وزن، افسردگي علائم ديگري هم دارد که عبارتند از:

از دست دادن علاقه به فعاليت‌هايي که قبلاً از آن‌ها لذت مي‌برديد.

مشکل در خوابيدن يا خواب زياد

کُندي حرکات يا گفتار

احساس بي‌ارزشي يا گناه

مشکل در تفکر، تمرکز يا تصميم‌گيري

فکر کردن به مرگ يا خودکشي

درمان افسردگي شامل روان‌درماني، دارودرماني و تغيير سبک زندگي است.

4. بي‌خوابي

بي‌خوابي يک نوع اختلال خواب است که به خواب رفتن را دشوار مي‌کند يا در طول شب باعث بيدار شدن فرد مي‌شود. وقتي شخص به‌دليل بي‌خوابي به‌اندازه‌ي کافي نمي‌خوابد، طبيعتاً خسته شده و احساس خستگي مي‌کند. اختلال خواب با افزايش وزن و چاقي هم مرتبط است، چون:

اشتها را افزايش مي‌دهد

در يک مطالعه، محققان متوجه شدند که اثرات کمبود خواب در بدن مشابه‌ي فعال شدن سيستم اندوکانابينوئيد (ECS) است. ECS نقش مهمي در تنظيم اشتها و سطوح انرژي دارد. اين مطالعه نشان داد که بعد از ظهرها سطح ECS در شرکت‌کنندگان کم‌خواب بيشتر مي‌شد. افزايش ECS تقريباً در همان زماني اتفاق مي‌افتاد که اين افراد گرسنگي و افزايش اشتها را گزارش مي‌کردند و به مصرف ميان وعده‌هاي بيشتر و ناسالم‌تر روي مي‌آوردند.

با افسردگي در ارتباط است

بي‌خوابي با ساير مشکلات مانند افسردگي مرتبط است که اين امر مي‌تواند باعث خستگي و افزايش وزن ناخواسته شود. بي‌خوابي يکي از معيارهاي تشخيص اختلال افسردگي اساسي است، چراکه حدود 90 درصد افراد افسرده بي‌خوابي يا خواب‌آلودگي در طول روز را تجربه مي‌کنند.

5. يائسگي

يائسگي زماني اتفاق مي‌افتد که دوره‌هاي قاعدگي براي 12 ماه‌ي متوالي متوقف ‌شوند. معمولاً يائسگي بعد از 45 سالگي رخ مي‌دهد و در اين مدت، توليد دو هورمون استروژن و پروژسترون به ميزان قابل توجهي کمتر مي‌شود.

افزايش وزن

در دوران پيش‌يائسگي، سطح استروژن شروع به کاهش مي‌کند که اين تغيير هورموني باعث کاهش متابوليسم بدن مي‌شود. بنابراين حتي اگر فرد به پيروي از رژيم غذايي سالم ادامه دهد، احتمال افزايش وزن او بسيار بالا است.

خستگي

خستگي در افرادي که در حال يائسه شدن هستند، شايع است. چون استروژن و پروژسترون هر دو نقش مهمي در خواب دارند. استروژن سروتونين و ساير نوروترنسميترها (پيام‌رسان‌هاي شيميايي) را که بر چرخه‌ي خواب و بيداري تأثير مي‌گذارند، متابوليزه مي‌کند. استروژن به پايين نگه داشتن دماي بدن در شب کمک مي‌کند، از اين‌رو براي خواب مفيد است.علاوه بر اين، گرگرفتگي يا تعريق شبانه که هنگام خواب رخ مي‌دهد، باعث ايجاد احساسات ناخوشايندي مي‌شود که خواب را مختل کرده و منجر به بي‌خوابي مي‌شوند.

ساير علائم

ساير علائم مرتبط با يائسگي عبارتند از:

تغيير در دوره‌هاي قاعدگي (کوتاه‌تر يا طولاني‌تر شدن دوره‌هاي پريود، افزايش يا کاهش حجم خونريزي، بيشتر يا کمتر شدن فاصله‌ي بين دو پريود)

گرگرفتگي و تعريق شبانه

خشکي واژن

نوسانات خلقي

کاهش موهاي سر و افزايش موهاي صورت

گاهي اوقات، پزشکان درمان با استروژن يا استروژن و پروژسترون را براي کمک به تسکين گرگرفتگي، تعريق شبانه و تغييرات خلقي توصيه مي‌کنند. داروهاي غيرهورموني مي‌توانند افسردگي و اضطراب را کاهش دهند و خشکي واژن را برطرف کنند.

6. بيماري کوشينگ

بيماري کوشينگ يک اختلال غدد درون‌ريز است که در مبتلايان به آن سطح هورمون کورتيزول (هورمون استرس) افزايش مي‌يابد. ترشح هورمون آدرنوکورتيکوتروپين (ACTH) از غده‌ي هيپوفيز باعث توليد کورتيزول مي‌شود. گاهي اوقات، وجود تومور در غده‌ي هيپوفيز علت افزايش توليد کورتيزول است.

در بيشتر موارد، بالا رفتن وزن اولين علامت بيماري کوشينگ است. چون افزايش کورتيزول مي‌تواند ميزان چربي بدن و نحوه‌ي توزيع آن را تغيير دهد. در مبتلايان به اين بيماري، چربي در صورت، قسمت مياني و بالايي پشت و بين شانه‌ها انباشته مي‌شود.علاوه بر چاقي، بيماران مبتلا به کوشينگ دچار خستگي شديد مي‌شوند. ساير علائم اين بيماري عبارتند از:

ضعف عضلاني

استخوان‌هاي نازک و شکننده که به‌تدريج به پوکي استخوان منجر مي‌شوند

سيستم ايمني ضعيف

اختلالات خلقي

مشکل در تمرکز و حافظه

افزايش فشار خون

نازک شدن پوست که باعث ترک‌هاي پوستي و کبودي مي‌شود

اختلال در تنظيم قند خون که به ديابت منجر مي‌شود

رشد بيش از حد مو در صورت

اگر تومور غده‌ي هيپوفيز در بروز کوشينگ نقش داشته باشد، علاوه بر پرتودرماني و شيمي‌درماني جراحي براي برداشتن آن ضروري است. همچنين ممکن است پزشک داروهاي مهارکننده‌ي هورمون را براي کاهش سطح کورتيزول تجويز کند.

7. استفاده از دارو

بعضي از داروها مي‌توانند باعث افزايش وزن شوند، از جمله:

داروهاي ديابت

داروهاي ضدروان‌پريشي مانند ليتيوم

داروهاي ضدافسردگي

داروهاي صرع

استروئيدها (کورتون‌ها)

داروهاي پيشگيري از بارداري

داروهاي کاهنده‌ي فشار خون

داروهاي ضدافسردگي، داروهاي کاهنده‌ي فشار خون، بعضي از داروهاي تشنج و آنتي هيستامين‌ها باعث خستگي مي‌شوند.

8. نارسايي احتقاني قلب

در مبتلايان به نارسايي احتقاني قلب (CHF)، قلب نمي‌تواند خون کافي به ساير قسمت‌هاي بدن پمپاژ کند. درنتيجه، آب و مايعات در بدن بعضي از اين بيماران انباشته مي‌شوند. افزايش وزن ناگهاني (1 تا 1/3 کيلوگرم طي 24 ساعت يا 2/2 کيلوگرم طي چند هفته) از علائم احتباس مايعات است و احتمال دارد نشانه‌ي نارسايي احتقاني قلب باشد.نارسايي احتقاني قلب ممکن است باعث خستگي شود، چون وقتي قلب خون کافي به سراسر بدن پمپاژ نمي‌کند، اکسيژن و خون زيادي به مغز نمي‌رسد. ساير علائم CHF عبارتند از:

تنگي نفس

ضعف پا

سرگيجه، گيجي يا مشکل در تمرکز

ضربان قلب نامنظم يا سريع

درمان CHF بر کاهش علائم و پيشگيري از آسيب‌ديدگي بيشتر قلب متمرکز است و معمولاً شامل تغيير سبک زندگي و مصرف دارو براي کاهش احتباس مايعات و بهبود عملکرد قلب مي‌شود.

کلام پاياني

عوامل زيادي مي‌توانند باعث خستگي و افزايش وزن ناخواسته شوند، از جمله مشکلات هورموني، بي‌خوابي، افسردگي و يائسگي. با توجه به اينکه خستگي و افزايش وزن از علائم رايج بسياري از بيماري‌ها محسوب مي‌شوند، تشخيص علت بروز آن‌ها حياتي است. تنها در اين صورت است که مي‌توانيد علائم خود را درمان کنيد.

اگر خستگي و افزايش وزن ناخواسته را تجربه کرديد، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنيد تا بيماري‌ زمينه‌اي شما تشخيص داده شده و درمان شود. تشخيص به‌موقع بيماري به درمان سريع‌تر آن کمک مي‌کند و کيفيت زندگي را بهبود مي‌بخشد.