بررسي راهبرد و نقش ترکيه در غائله جديد سوريه

الاخبار افزود: «موضوع تعجب‌آور اين است که اين گروه‌ها، فارغ از روايت‌هاي مختلف در مورد منابع تأمين مالي و تسليحاتشان، هرگز از دستورهاي ترکيه خارج نشده‌اند؛ پس چگونه مي‌توانند تصميمي مستقل از حامي اصلي خود، يعني ترکيه، بگيرند؟ اين اتفاق در حالي رخ داده است که به نظر مي‌رسيد درگيري‌هاي بزرگ بين شبه‌نظاميان و ارتش سوريه ديگر رخ نخواهد داد و به گذشته تعلق يافته است؛ حداقل چهار سال آرامش نسبي حاکم بود که گهگاه با درگيري‌هاي جزئي و محدود به زد و خوردهاي کوچک مختل مي‌شد».

در همين راستا، وزارت خارجه ترکيه ديروز در واکنش به تحولات ميداني سوريه، اعلام کرد که «حمله‌هاي اخير رژيم سوريه به ادلب به حدي رسيده که اجراي توافقات آستانه را مختل مي‌کند» و افزود که «درگيري‌هاي اخير در شمال سوريه، به تشديد ناخواسته تنش‌ها در منطقه منجر شده است».

به نوشته الاخبار اما نکته‌ي مهم‌تر اين است که اين درگيري‌ها تقريباً شش ماه پس از آغاز تحولات جديدي رخ داده است؛ مسيري که اوايل ژوئن گذشته، پس از شايعاتي درباره ملاقات امنيتي ميان مقامات ترکيه و سوريه، آغاز شد و در اواخر ژوئن با موجي از اظهارات رئيس جمهور ترکيه، رجب طيب اردوغان که ابراز علاقه‌ شديدي به ديدار با بشار اسد، رئيس جمهور سوريه کرده بود، دنبال شد.

اين اظهارات در شش ماه گذشته ادامه يافت و آخرين مورد آن در بازگشت اردوغان از نشست‌ عربي و اسلامي رياض و اجلاس آب و هوايي «کاپ29» در جمهوري آذربايجان بود.

اين اظهارات تا جايي پيش رفت که به «التماس» شباهت پيدا کرد؛ موضوعي که مورد انتقاد رسانه‌هاي طرفدار ترکيه نيز قرار گرفت.

اما اکثر تلاش‌ها به نتيجه نرسيد.به نوشته الاخبار، دليل اصلي اين امر، امتناع اردوغان از پذيرفتن شرط اصلي سوريه، يعني تعهد به خروج از خاک سوريه، بود.

اين امر موجب اختلال در ارتباط بين دو طرف شد و سؤال در مورد دليل امتناع ترکيه از پذيرش درخواست دمشق، ما را به تحولات کنوني در سوريه و به طور کلي منطقه سوق مي‌دهد. در اين خصوص مي‌توان به نکات زير اشاره کرد:

اولاً: درخواست ترکيه براي برگزاري يک نشست (رسمي) همراه با امتناع از تعهد به خروج، به عنوان تلاشي از سوي اردوغان براي کسب دستاورد بدون پرداخت هزينه تفسير شده است؛ چيزي که بشار اسد هرگز نخواهد پذيرفت، به ويژه اينکه اظهارات رئيس جمهور ترکيه، با اظهارات تند وزير دفاع، ياشار گولر و وزير خارجه، هاکان فيدان، همراه بود؛ اظهاراتي که به‌ويژه بر ضرورت آشتي دمشق با گروه‌هاي مخالف، از جمله برگزاري انتخابات مجلس، تشکيل دولت جديد و انجام همه‌پرسي براي قانون اساسي جديد، پيش از فکر کردن ترکيه به خروج از سوريه، تأکيد مي‌کردند.

دومًا: به نظر مي‌رسد که ترکيه اصلاً به فکر عقب‌نشيني نيست، بلکه قصد دارد اشغال خود را طبق برنامه‌اي که در طول جنگ طراحي کرده بود، يعني ماندن طولاني‌مدت در سوريه با تغيير وضعيت جمعيتي، نظامي، اقتصادي و فرهنگي مناطق اشغالي، عميق‌تر کند.

در مناطقي که مستقيماً حضور ندارد نيز براي نبردها آماده شده و در اين کار به عوامل مسلح خود در ادلب تکيه مي‌کند که تحت نام‌هاي مختلف گرد هم آمده‌اند.الاخبار در ادامه نوشت: در هر حال، ترکيه با توجه به نبود فشارهاي مؤثر، به‌ويژه مشغوليت ايران با فلسطين پس از عمليات «طوفان الاقصي» و روسيه با اوکراين، خود را ملزم به تعهد به عقب‌نشيني نمي‌ديد.

شايد جنگ غزه و سپس جنگ لبنان و مشغوليت محور مقاومت به اين دو، از دلايل مماشات ترکيه با سوريه، ايران و روسيه بود. اما اکنون، پس از پايان جنگ لبنان و کاهش شدت آن در غزه، ديگر مانعي «اخلاقي» براي اردوغان براي از سرگيري نبردهاي شبه‌نظاميان عليه ارتش سوريه وجود ندارد.

در خصوص دلايلي که مي‌تواند ماهيت سياست جديد ترکيه را توضيح دهد، به موارد زير مي‌توان اشاره کرد:

1. وادار کردن اسد به پذيرفتن شرايط اردوغان براي آشتي بين دو کشور، از جمله آشتي با مخالفان و پذيرش آن‌ها به عنوان بخشي از «نظام جديد» در داخل و مرزهاي سوريه.

2. شايد هشدار بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسرائيل، به اسد مبني بر «بازي با آتش»، جرقه‌اي براي آغاز موج جديدي از فشار اسرائيل بر سوريه براي هدف قرار دادن حضور ايران در اين کشور و قطع خطوط امداد تسليحاتي «حزب‌الله» از طريق سوريه بود. در واقع، دشمني با ايران در سوريه، وجه مشترک آنکارا و تل‌آويو است. قابل ذکر است که اردوغان که شخصاً به اسماعيل هنيه و يحيي السنوار تسليت گفت، چنين کاري را در مورد سيد حسن نصرالله انجام نداد؛ حتي برخي از اطرافيان و نويسندگان طرفدار او پنهان نکردند که از شهادت وي خوشحال هستند.

بنابراين، به نظر مي‌رسد شرايط براي اسرائيل و ترکيه مساعد است. اين امر آنکارا را در زمره‌ي شرکاي تل‌آويو در هدف قرار دادن سوريه، ايران و محور مقاومت در منطقه قرار مي‌دهد، حتي اگر بتواند، نظام دمشق را تغيير دهد.

3: حمله‌ي شبه‌نظاميان همچنين با تلاش‌هاي قبلي براي تضعيف دولت سوريه و ايجاد منطقه‌اي حائل تحت کنترل اسرائيل در جنوب سوريه از درعا و سويدا تا مرز عراق و احتمال حمله‌ي اسرائيل به جنوب سوريه براي تحقق اين امر هم‌خواني دارد.