بحران پسماند الکترونيک در جهان

چهارمين پايش جهاني پسماند الکترونيکي سازمان ملل نشان مي‌دهد که توليد ضايعات الکترونيکي در جهان پنج برابر سريع‌تر از بازيافت آن‌ها در حال افزايش است.

به گزارش ايمنا،  توليد پسماند الکترونيک در سال 2022 به 62 ميليون تن رسيد که نسبت به سال 2010 افزايش 82 درصدي را نشان مي‌داد. اين رکورد 62 ميليون تني منجر به هدر رفتن ميلياردها دلار از منابع ارزشمند شده است، در حالي که کمتر از يک‌چهارم (22.3 درصد) از اين ضايعات به‌درستي جمع‌آوري و بازيافت شده است. اين ميزان ضايعات الکترونيکي 1.55 ميليون کاميون 40 تني را پر مي‌کند که براي تشکيل خطي به طول خط استوا کافي است. پيش‌بيني مي‌شود روند توليد پسماند الکترونيک در سراسر جهان بيش از پيش افزايش پيدا کند و تا سال 2030 به 82 ميليون تن برسد که خطرات بسياري براي سلامت انسان و محيط زيست به همراه خواهد داشت.

تحقيقات نشان مي‌دهد که بعضي از گوشي‌هاي همراه، تبلت‌ها و لپ‌تاپ‌ها در حال حاضر کمتر از دو سال عمر مي‌کنند. فشار بارهاي سنگين بر تجهيزات، رعايت نکردن دستورالعمل‌هاي توليدکننده همچون شارژ مکرر باتري‌ها، استفاده از لوازم جانبي نامناسب و نگهداري نادرست از تجهيزات مي‌تواند منجر به خرابي زودهنگام آن‌ها شود. براي مثال، تجمع گرد و غبار و آلودگي داخل دستگاه‌ها مي‌تواند به مشکلات حرارتي و عملکردي منجر شود، به همين دليل مراقبت و نگهداري منظم از تجهيزات الکترونيکي ضروري است.

کيفيت مواد اوليه و فناوري توليد نيز تأثير زيادي بر عمر مفيد محصولات الکترونيکي دارد. استفاده از مواد با کيفيت پايين يا روش‌هاي توليد ناکارآمد مي‌تواند به خرابي سريع‌تر دستگاه‌ها و کاهش طول عمر آن‌ها منجر شود. اين کوتاهي عمر موجب مي‌شود که مصرف‌کنندگان زودتر دستگاه‌هاي خود را دور بيندازند و در نتيجه توليد پسماند الکترونيک افزايش پيدا کند. بسياري از مردم از خطرات و اثرات منفي ضايعات الکترونيکي بر محيط زيست آگاه نيستند و در بسياري از کشورها، زيرساخت‌هاي لازم براي بازيافت ضايعات الکترونيکي وجود ندارد.

افزايش تقاضا براي کالاهاي الکترونيکي پيشرفته همچون گوشي‌هاي هوشمند و وسايل خانگي هوشمند نيز به افزايش توليد پسماند الکترونيک دامن زده است. اين عوامل در مجموع منجر به افزايش چشمگير ضايعات الکترونيکي در سطح جهاني شده‌اند که توجه و اقدامات جدي براي مديريت صحيح اين ضايعات را به موضوعي حياتي تبديل کرده است.

اهميت بازيافت الکترونيک

بازيافت الکترونيک و مديريت پسماند الکترونيک (e-waste)، به دلايل متعدد زيست‌محيطي، اقتصادي و بهداشتي از اهميت بالايي برخوردار است. پسماند الکترونيک حاوي مواد خطرناکي همچون سرب، جيوه و کادميوم هستند که در صورت دفع نادرست، به خاک و آب نفوذ مي‌کنند. اين آلودگي‌ها خطرات جدي براي اکوسيستم‌ها و سلامت انسان ايجاد مي‌کنند. رهاسازي اين مواد سمي در محيط زيست مي‌تواند منجر به بروز بيماري‌هاي جدي در گونه‌هاي جانوري و گياهان شود، همچنين اين مواد مي‌توانند از طريق زنجيره غذايي وارد بدن انسان شوند و عوارضي نظير نقص‌هاي جنيني و اختلالات عصبي را به‌دنبال داشته باشند. بازيافت پسماند الکترونيک کمک مي‌کند تا اين مواد سمي به محل‌هاي دفن زباله راه پيدا نکنند و در نتيجه محيط زيست را آلوده نکنند.

از سوي ديگر، دستگاه‌هاي الکترونيکي حاوي مواد ارزشمندي همچون طلا، نقره، مس و عناصر نادر هستند که بازيافت آن‌ها، نياز به روش‌هاي استخراج مخرب محيط زيست را کاهش مي‌دهد و در نتيجه آسيب‌هاي ناشي از استخراج معادن را کمتر و منابع طبيعي ارزشمند را حفظ مي‌کند. تحقيقات نشان داده که بازيافت يک ميليون گوشي تلفن همراه حاوي 34 کيلوگرم طلا، 350 کيلوگرم نقره، 15 کيلوگرم پالاديوم و 16 تن مس است. شهرها مي‌توانند با استفاده مجدد از اين منابع، به سمت توسعه پايدار حرکت کنند و فشار بر منابع طبيعي را کاهش دهند.

بازيافت دستگاه‌هاي الکترونيکي خطرات ورود فلزات آلاينده به منابع طبيعي و اکوسيستم‌ها را کاهش مي‌دهد و اطمينان حاصل مي‌کند که مواد خطرناک به‌صورت ايمن و مسئولانه مديريت مي‌شوند. اين کار نه‌تنها از کارگران صنعت بازيافت محافظت مي‌کند، بلکه همه اعضاي جامعه را نيز از خطرات بالقوه سلامتي ناشي از آلودگي پسماند الکترونيک محافظت مي‌کند.

بازيافت پسماند الکترونيک نه‌تنها به کاهش آلودگي کمک مي‌کند، بلکه مي‌تواند منبع درآمد جديدي براي جوامع محلي ايجاد کند. ايجاد شغل‌هايي در صنعت بازيافت، فرصت‌هاي اقتصادي را توسعه مي‌دهد و از اقتصاد دايره‌اي حمايت مي‌کند که در آن منابع دوباره مورد استفاده قرار مي‌گيرند. کسب‌وکارهايي که در زمينه بازيافت پسماند الکترونيک فعاليت مي‌کنند، مي‌توانند پروفايل مسئوليت اجتماعي شرکتي خود را تقويت کنند و تعهد خود را به پايداري نشان دهند. اين موضوع موجب افزايش شهرت آن‌ها و جذب مشتريان بيشتري مي‌شود که حامي محيط زيست هستند.

محل‌هاي دفن زباله به‌سرعت با تجهيزات الکترونيکي دور ريخته شده پر مي‌شوند و فضاي عظيمي را از دست مي‌دهند. بازيافت پسماند الکترونيک مي‌تواند اين دستگاه‌ها را از محل‌هاي دفن زباله دور کند و ميزان زباله‌هايي را که نياز به دفن دارند، کاهش دهد.

شهرهاي پيشرو در بازيافت الکترونيک

چندين شهر در سراسر جهان در تلاش‌هاي بازيافت، به‌ويژه در مديريت پسماند الکترونيک، موفقيت‌هاي چشمگيري داشته‌اند که از آن جمله مي‌توان به ونکوور، سنگاپور، دهلي، لس‌آنجلس، کپنهاگ، کامي‌کاتسو، کپنهاگ و آمستردام اشاره کرد.

ونکوور در سال‌هاي اخير نرخ بازيافت خود را از 40 درصد به بيش از 60 درصد افزايش داده و هدف آن رسيدن به نرخ 80 درصد است. اين شهر به‌عنوان يکي از پيشگامان در زمينه بازيافت و مديريت پسماند الکترونيک شناخته مي‌شود و به‌شدت بر ترويج اقتصاد دايره‌اي تمرکز دارد. ونکوور طرح‌هاي تشويقي را براي کسب‌وکارها ارائه مي‌دهد تا تجهيزات خود را دوباره استفاده کنند يا به مراکز بازيافت الکترونيک تحويل دهند. شهرداري ونکوور برنامه‌هاي آموزشي گسترده‌اي را براي افزايش آگاهي عمومي در مورد اهميت بازيافت و مديريت پسماند اجرا کرده است.

لس‌آنجلس يکي از شهرهاي پيشرو در زمينه بازيافت با نرخ نزديک به 80 درصد است و به‌دليل کمپين‌هاي آموزشي و مشوق‌هاي مالياتي براي کسب‌وکارهاي بازيافتي شهرت پيدا کرده است. اين شهر برنامه‌هاي آموزشي متعددي را براي افزايش آگاهي عمومي درباره اهميت بازيافت و راه‌هاي صحيح دفع زباله‌ها اجرا کرده است و مشوق‌هايي را براي کسب‌وکارهايي ارائه مي‌دهد که در زمينه بازيافت فعاليت مي‌کنند. لس‌آنجلس متعهد به دستيابي به وضعيت زباله‌صفر است که هدف آن کاهش زباله‌هاي دفني و ترويج استفاده مجدد از مواد قابل بازيافت است.

سنگاپور سالانه فقط 307 کيلوگرم زباله دفني به‌ازاي هر نفر توليد مي‌کند و در نظر دارد تا سال 2030 ميزان 70 درصد از پسماند خود را بازيافت کند. دولت سنگاپور قوانين سختگيرانه‌اي را براي ارزيابي مسئوليت‌پذيري شرکت‌ها در قبال پسماندشان اجرا کرده است که مشارکت کسب‌وکارها در تلاش‌هاي بازيافت را افزايش مي‌دهد. اين شهر زيرساخت‌هاي مناسبي براي جمع‌آوري و بازيافت پسماند به‌ويژه پسماند الکترونيک ايجاد کرده است که شامل ايستگاه‌هاي بازيافت و تسهيلات پردازش پسماند مي‌شود، همچنين برنامه‌هاي آگاهي‌بخشي را براي تشويق مردم به تفکيک زباله‌ها و مشارکت در برنامه‌هاي بازيافت اجرا کرده است.

کامي‌کاتسو شهري کوچک در کوه‌هاي جزيره شيکوکوي ژاپن است که به سيستم سخت‌گيرانه جداسازي زباله خود شناخته شده است.

ساکنان اين شهر زباله‌ها را به 34 دسته جداگانه از جمله پسماند الکترونيک تقسيم مي‌کنند و بدون نياز به پرداخت هزينه براي حمل‌ونقل، کاهش زباله قابل‌توجهي را رقم زده‌اند. شهرداري کامي‌کاتسو برنامه‌هاي آموزشي منظمي را براي ساکنان برگزار مي‌کند تا آن‌ها را با اهميت جداسازي پسماند و روش‌هاي صحيح بازيافت آشنا کند. اين برنامه‌ها شامل کارگاه‌ها و جلسات آموزشي هستند که به ساکنان کمک مي‌کنند تا پسماند خود را بهتر مديريت کنند.

ايستگاه‌هاي جمع‌آوري مخصوص براي پسماند الکترونيک در اين شهر وجود دارد و به شهروندان اين امکان را مي‌دهد که دستگاه‌هاي قديمي و غيرقابل استفاده خود را به اين ايستگاه‌ها تحويل دهند. پسماند الکترونيک جمع‌آوري‌شده به مراکز بازيافت منتقل مي‌شوند و در آنجا مواد قابل بازيافت استخراج و پردازش مي‌شوند. اين فرايند شامل جداسازي فلزات، پلاستيک و ساير مواد از دستگاه‌ها است که مي‌تواند دوباره مورد استفاده قرار گيرد.

برلين سال‌ها است که به‌طور فعال براي افزايش نرخ بازيافت پسماند الکترونيک و مديريت آن‌ها تلاش مي‌کند. اين شهر برنامه‌هايي براي جمع‌آوري پسماند الکترونيک از طريق ايستگاه‌هاي مشخص و همچنين خدمات جمع‌آوري خانگي ارائه مي‌دهد و زيرساخت‌هاي مناسبي براي پردازش و بازيافت اين ضايعات ايجاد کرده است.

استکهلم علاوه‌بر موفقيت در بازيافت کلي (بازيافت 84 درصد از قوطي‌ها و بطري‌ها)، در زمينه بازيافت پسماند الکترونيک نيز عملکرد خوبي دارد. اين شهر داراي ايستگاه‌هاي مخصوص براي جمع‌آوري پسماند الکترونيک است که به ساکنان امکان مي‌دهد تا دستگاه‌هاي قديمي خود را به‌راحتي تحويل دهند و براي تشويق شهروندان به اين اقدام، برنامه‌هاي آموزشي متنوعي را به‌منظور افزايش آگاهي عمومي درباره اهميت بازيافت ضايعات الکترونيکي و خطرات آن‌ها ارائه مي‌دهد.

آمستردام نيز به‌عنوان يکي از شهرهاي پيشرو در بازيافت پسماند الکترونيک شناخته مي‌شود. اين شهر برنامه‌هاي خاصي براي جمع‌آوري و بازيافت پسماند الکترونيک دارد و ايستگاه‌هاي جمع‌آوري مخصوص براي اين پسماند در نقاط مختلف شهر مستقر کرده است که دستگاه‌هاي قديمي ساکنان را تحويل مي‌گيرد. آمستردام برنامه‌هاي آموزشي متنوعي براي افزايش آگاهي عمومي در مورد خطرات ضايعات الکترونيکي و اهميت بازيافت آن‌ها اجرا مي‌کند.

کپنهاگ را مي‌توان به‌عنوان الگويي در زمينه مديريت پسماند به‌ويژه پسماند الکترونيک معرفي کرد. سيستم جداسازي پسماند الکترونيک در اين شهر بسيار دقيق و واضح است و به ساکنان کمک مي‌کند تا مواد قابل بازيافت را به‌راحتي شناسايي کنند. کپنهاگ از حمايت قوي مردم براي ابتکارات کاهش پسماند بهره‌مند است و همواره برنامه‌هاي متنوعي را براي تشويق مردم به بازيافت پسماند الکترونيک اجرا مي‌کند. کپنهاگ نرخ بازيافت خود را به 70 درصد رسانده و در حال تلاش براي تبديل شدن به يک شهر زباله‌صفر تا سال 2050 است.

دهلي به‌عنوان يکي از بزرگ‌ترين شهرهاي هند، تلاش‌هاي فراواني براي مديريت پسماند به‌ويژه پسماند الکترونيک انجام داده است. برنامه‌هاي جمع‌آوري و افزايش آگاهي عمومي از طريق ايستگاه‌هاي مشخص ارائه مي‌شود و خدمات جمع‌آوري خانگي را در سطح شهر راه‌اندازي کرده است.