بحث حيا، عفت و غيرت در سيره زندگي حضرت زهرا سلام الله عليها

مقدمه :

هدف از خلقت انسان رسيدن به کمالات روحي و صفات شايسته و تکامل عقل و پرستش هستي بخش وتقرب به مقام الهي و الگوهاي برتر و عمل و پيروي از سيره پاک آنان است. صفت حيا و غيرت در حيوانات وجود ندارد و لذا بهر مقدار که انسان عريان شود از مقام انسانيت دور و به طبيعت جنگلي وارد ميشود . چنانچه انسانها صفات والا مثل عفت و غيرت و امثال آنرا در روح و عمل خود پرورش دهند به درجات آسماني و خوشبختي ميرسند.

غيرت چيست ؟

غيرت در اصل حفظ خود و ناموس و دين و مملکت و... از غريبه و غير خود  است . ضد غيرت بي غيرتي و دياثت ( ديوث ) و بي تفاوتي و سهل انگاري و بي مسئوليتي است. غيرت موجب جلوگيري از تجاوز بيگانه به حريم منزل و استقلال کشور و ناموس و ارزشهاي اخلاقي ميشود. غيرت صفتي است که موجب کسب آزادي ، عفت ، عزت فرد و جامعه ميگردد. غيرت در زمان و جايي  بکار مي آيد که شخص يا گروهي حريم و حقوق ديگران را نشانه گرفته است و انسان غيور با دفاع از خود و عقايدش از تجاوز حرمت شکنان جلوگيري ميکند. ضد غيرت بي بند وباري و افسارگسيختگي و بي در و پيکر بودن حريم ها و خط قرمز هاست. غيرتي ارزشمند است که در حد اعتدال باشد و الا افراط در غيرت ضد ارزش است مثلا دفاع غير منطقي از ناموس و حبس کردن زن در خانه براي حفظ او يکنوع وسواس و بيماري است. پيامبر صلي الله عليه و آله فرمودند :  نوع صحيح غيرت در شرايط آلوده شدن به گناه و ظلم به خود يا ديگران يا تجاوز به ناموس و حقوق ديگران است ( شخص غيور بايد حساس باشد و از حريم خود و خانواده  دفاع کند ) .[1] اگر غيرت افراطي باشد افراد درستکار منحرف ميشوند و مورد تهمت واقع ميشوند.

يک داستان : روزي در مدينه جواني نزد پيامبر اسلام آمد و گفت ميخواهم اجازه بگيرم و زنا کنم ؟!.

پيامبر فرمودند : آيا دوست داري کسي با مادر يا خواهر يا دخترت چنين کاري را بکند ؟ . او گفت هرگز . پيامبر فرمودند : مردم نيز در مورد مادر و خواهرشان راضي نيستند واين کار زشت و گناه است. جوان عذرخواهي کرد و پشيمان شد و پيامبر در حق او دعا کردند که ازدواج کند و پاک زندگي کند. [2]

حيا چيست ؟

حيا يعني خودداري از انجام کارهاي حرام و زشت براي پرهيز از سرزنش شدن توسط ديگران. حيا هنگام درک حضور در مقابل ناظر آگاه است و شخص باحيا قبل از انجام کاري براي حفظ شخصيت و حرمت خود از کار ناشايست پرهيز ميکند و اگر هر گناه و کار هنجارشکني را بکند از بي شرمي اوست يعني حرمت عرف عقلاي جامعه را ميشکند. توجه داشته باشيم که عرف جامعه اين نيست که هرچه هرکسي انجام داد و عادت شد و براي مردم عادي شد مجاز است ، خير، بلکه عرف صحيح آنست که عقلاي جامعه مجاز ميدانند مثلا بجاي چادر و حجاب کامل زن در جامعه اسلامي اشکال ندارد پوشش کامل با روسري و مقنعه و لباس گشاد و بدون آرايش زننده در جامعه رفت و آمد کند تا غرايز جوانان تحريک نشود و زنان مورد تعرض و آزار قرار نگيرند و کار در اجتماع با آرامش روان صورت گيرد .

خجالت يکنوع نقص است وناشي از ضعف روح است وبايد درمان شود . خجالت در برابر امري است که بوقوع پيوسته و انسان خجول آنرا از ترس سرزنش زشت ميداند و دچار تپش قلب و سرخي صورت و ترس و لرزش ميشود.

منشا حيا احساسي است در انسان که بواسطه ترس از تهمت انسان به کار زشت پديد مي آيد و کار زشت را ترک ميکند. کسي که صفت حيا دارد ايمان به خدا دارد. حيا صفت خاص انسان است و تمايز بين انسان و حيوان است و لذا هرچه انسان عريان تر باشد بي حياتر است چون به حيوان که بي لباس و عريان هست نزديکتر ميشود . حيا داراي 3 رکن است : فاعل: شخصي که داراي بزرگواري و کرامت است حيا دارد . ناظر: شخصي که مقام او در در چشم فاعل يا حياکننده عظيم و شايسته احترام است. فعل: کار ناپسند و گناه است. محور بازدارندگي از کار زشت درک حضور ناظر بلند مقام است. خوف يا تقوا درک حضور خدا و ترس از مجازات و عدالت خدا است. کسي که حيا دارد عيوبش پوشيده است ، کسي که حيا دارد با عفت و داراي حسن خلق است واجبات و حلال را انجام ميدهد و از حرام پرهيز ميکند. حيا بيشتر از ويژگيهاي زنان با عفت است و کسي که حيا دارد ابتدا در تنهايي از گناه پرهيز دارد . ثمره حيا پاکدامني است.

عفت چيست ؟

عفت و پاکدامني از صفات والاي انسان مومن است که سرچشمه بسياري اعمال پسنديده است. عفت ضد گناه و تجاوز به حقوق ديگران است. عفت يعني خويشتنداري و تسلط بر نفس در مقابل شهوات جنسي و غضب و شکم پرستي . عفت در انسان را از دراز کردن دست بسوي ديگران و در خواست بيجا باز ميدارد.

اميرالمومنين علي عليه السلام فرمودند :  کسي که صفت عفت دارد با داشتن توان براي گناه خودداري ميکند مقامش از شهيد درراه خدا برتر است و به فرشتگان الهي نزديکتر و بالاتر است . [3]

غيرت و حميت در دين :

يعني در برابر بدعت در دين و شبهات و تفسير به راي و استبداد بايستد و رد اهانت کند و در مقابل کساني که ضروريات دين را انکار ميکنند با اخلاق زيبا و منطق از حق دفاع کند. از متجاهر به فسق و کسي که علني اشاعه فحشا ميکند ابتدا روترش و دوري کند و اگر موثر هست تبيين معروف و ابلاغ پاکي ها و نهي از زشتيها نمايد مگر اينکه مفسده اي در نتيجه اش باشد. اگر امر به پاکي و نيکي موجب زد و خورد و بي حرمتي شود ضرورت ندارد برخورد خشن کند اصولا خشونت در دين مطرود است و نتيجه اش ضد دينداري است. مجادله و برخورد با بدعت گزاران بايد با بهترين شيوه اخلاقي محمدي همراه باشد و الا تبديل به ضد دين و دين ستيزي و دين گريزي ميشود. غيرت در دين يعني زنان و دخترا ن خودرا در برابر غير خودي و محل هاي شبهه و گناه و برخورد با نامحرم حفظ کند و از رفتن آنان به مجالس لهو لعب و مختلط و ساز و آواز بازدارد واز ورود مردان بيگانه به خانه جلوگيري کند .

نگاهي به آيات قرآن درباره حيا و حجاب و غيرت :

« والذين هم لفروجهم حافظون الا علي ازواجهم  ...» ( معارج : 29 )

آنان که دامان خودرا از بي عفتي حفظ ميکنند ...خداوند ميفرمايد : کساني که امکان ازدواج ندارند پاکدامن بمانند و حيا و عفت داشته باشند تا خداوند از فضل و رحمت خود آنان را بي نياز گرداند.

قُل لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصرِهِمْ وَ يحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِک أَزْکى لهَُمْ  إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصنَعُونَ .

 نور : 30

به  مؤمنان بگو چشم هاى خود را (از نگاه به نامحرمان ) فرو گيرند، و فروج خود را حفظ کنند، اين براى آنها پاکيزه تر است، خداوند از آنچه انجام مى دهيد آگاه است. براي پيشگيري از از فحشا و بي حيايي و بي غيرتي و حفظ عفت و پاکي خداوند از ريشه مشکل را حل ميکند و ميفرمايد براي پاک و سالم ماندن بايد چشم ها درويش شوند و هم زنان و هم مردان به يکديگر نگاه هوسناک و از روي لذت نکنند و بلکه سر بزير باشند تاافکار و روحشان دگرگون نشود و به تبعات بد و خيانت و تجاوز به حقوق ديگران و گناه ميتلا نشوند.

روايتي در باره حيا و عفت :

امام رضا(ع) درباره علت حجاب فرمود: حرام شد نگاه به موهاي زنان براي آنكه اگر موهاي آنها در برابر مردان نامحرم آشكار شود باعث تحريك و گناه خواهد شد. (و اين جلب شدن مردان به زنان) فساد و بي‌بند و باري را به دنبال دارد و سبب مي‌شود كه (مردم) در كارهاي حرام وارد بشوند. [4]

البته بايد توجه داشت که غيرت نيز همانند حميت مي‌تواند عقلاني و غير عقلاني باشد. از همين رو حضرت على (ع) به فرزندش امام‌حسن(ع) فرموده است: (إِيّاكَ وَالتَّغايُرَ فى غَيرِ مَوضِعِ غَيرَةٍ فَإِنَّ ذلِكَ يَدعُو الصَّحيحَةَ إِلَى السُّقمِ وَ البَريئَةَ إِلَى الرَيبِ )؛ مواظب باش در غير موضع غيرت و نابجا، غيرت بخرج ندهى؛ زيرا اين عمل افراد سالم را به سوى فساد و افراد پاكدامن را به جانب گناه متمايل خواهد ساخت. (‌بحارالانوار، ج 103، ص 252 ).

از اين آيات و روايت نتيجه مي گيريم که حيا و حجاب براي زنان لازم تر است و غيرت عقلاني و حميت و صيانت براي مردان ضروري تر است. اين اخلاقيات پاک و احکام هم در قرآن و نيز در کلام معصومين فراوان است و هدفش سالم ماندن فرد و جامعه است . متاسفانه بعلت بد آموزش دادن و بد رفتاري و شيوه هاي غلط حکومت ها در برخورد با بحث حجاب که بسيار حساس است نتيجه اش به ضد آن تبديل شد و از آنجا که دزدي ها از بيت المال و تورم ها و رشوه و رانت و ربا و مظالم ديگر و اختلاف شديد طبقاتي زياد است  برخي از دختران به لجبازي و ضديت با دين و دين گريزي و دين ستيزي افتادند در حالي که  شيوه هاي معصومين با پديده غيرت و عفت و حجاب هرگز چنين نبوده و بحث تربيت درازمدت و با لطافت نسبت به روح لطيف زنان بوده وبا اخلاق متعالي همراه بوده ولي دولت هاي بظاهر اسلامي آراء و نفس اماره خودرا عمل ميکنند و در بسياري احکام شکست ميخورند.

حيا و غيرت در سيره حضرت زهرا سلام الله عليها :

مهم ترين حادثه عملي که غيرت و حميت حضرت زهرا عليها سلام را در تاريخ نشان داد و همواره الگوي تمام شيعيان و حتي غيرتمندان عالم است در جريان يورش منافقين غاصب خلافت به خانه وحي و حضرت زهرا عليها سلام بود که امام علي عليه السلام مامور به تقيه و سکوت بودند و نقش حضرت فاطمه عليها سلام اين بود که در برابر تهاجم  ظالمين ايستادگي کنند و از حريم امام زمانشان يعني امام علي عليه السلام و خانه و حيثيت و شرف خود قيام کنند و دفاع جانانه نمايند و البته براثر ضربات وحشيانه غاصبين و منافقين و خليفه هاي جور مضروب شده و سقط جنين کنند اما با رشادت و شجاعت  حضرت زهرا عليها سلام توانستند عمربن الخطاب را رسوا نمايند و از ولايت امام علي عليه السلام دفاع نمايند.  پس از آن در مسجد پيامبر خطبه غرايي ايراد کرده و تمام ظالمين را در تاريخ رسوا کردند . اين حادثه ناشي از غيرت و حميت و دفاع از حق بود ودر تاريخ  نظير ندارد. امام زمان عليه السلام فرمودند :« همانا در دختر رسول خدا صلي الله عليه و آله براي من الگويي شايسته است» . حضرت زهرا حتي در برابر انسان نابينا حجاب داشتند. زمانيکه سخن رسول الله را شنيدند که فرمودند بهتر است کارهاي خانه به عهده زن باشد حضرت زهرا سلام الله عليها بسيار خوشنود شدند که برخورد زيادي با مردان ندارند.

حديث اميرالمومنين علي عليه السلام در مورد حجاب و عفت :

« فرزندم ( مجتبي ) زنان را در پرده حجاب و پوشش نگهدار زيرا سخت گيري و رعايت در پوشش موجب سلامت و و پاکدامني زنان است. آوردن مردان نامحرم و غريبه به منزل خطرناکتر است از بيرون رفتن زنان از منزل و تماس با غريبه است. کارهايي که خارج از توان زنان است به آنان وامگذار زيرا زن همانند گل لطيف است و نه قهرمان و کارفرما ». [5]

توجه:

 منظور از حضرت خشونت در دين و شدت نيست بلکه تربيت اخلاقي تدريجي همراه با اخلاق حسنه و لطافت و صبر برپايه محبت و جاذبه است تا کم کم زن و دختر و جامعه درک درستي از پوشش پيدا کنند و ايمانشان قوي شود و بفهمند که پوشش مناسب براي حفظ حرمت و مصونيت زنان است. هرگونه خشونت در دين و اجراي احکام به دوري و دافعه مردم از دين مي انجامد و نتيجه ضد ميدهد همانطور که بي حجابي اجباري نتيجه عکس داد. ضروري است زنان در مجالسي که موسيقي هاي کذايي و رقص و اختلاط هست نروند . پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله فرمودند :« انحراف زنان امت من در دوچيز است : 1- استفاده از زيور آلات و نمايش خود به نامحرمان -2- پوشيدن لباس هاي بدن نما ونازک و چسبان».  هلاکت مردان امت در ترک تحصيل علوم الهي و ديني و اندوختن مال و دنياپرستي است.

زنان همچون مرواريد و طلا با ارزش و با حرمت هستند همانگونه که زيورآلات  را مخفي ميکنيد تا از دستبرد دزدان محفوظ بماند زنان بايد مصون و محفوظ باشند .

متاسفانه برخي زنان وحتي زنان چادري آرايش ميکنند و در ملا عام و حتي تلويزيون ظاهر ميشوند و موجب انحراف در جامعه ميگردند.

حيا و عفت در رابطه با تلفن همراه و اينترنت و شبکه جهاني :

با گسترش اينترنت و در اختيار بودن تلفن همراه بخصوص در دست جوانان و پرسه زدن در سايت هاي خراب و منحرف کننده و فاسد و مستهجن گناهان گوناگون به درون خانه ها نفوذ کرده و تحريکات جنسي و خودارضايي و دوستي پسر و دختر و بي حجابي و انواع موزيک هاي محرک اعصاب و رقص و نوشيدني هاي حرام و سيگار و مواد و...با ديدن فيلم هاي محرک و فاسد درون خانه ها وارد شده و از طرفي رسانه هاي دولتي و حوزه ها نتوانستند با جاذبه و با روش هاي بروز در دل جوانان نفوذ کنند و بجزدرصد اندکي که اهل دين سنتي هستند ساير جوانان بدنبال لهو و لعب هستند زيرا مسئولين فرهنگي توان علمي و اخلاقي و منطق قوي براي پاتک در برابر هجوم تبليغات و فرهنگ بي بند و باري غرب ندارند . بر جوانان مومن است که خودرا دائما تربيت کنند و در استفاده از فضاي مجازي خودنگهدار باشند.

ازدواج سالم و ساده و حفظ عفت :

رسول الله صلي الله عليه و آله فرمودند :« زن را براي مال يا زيبايي اش نگيريد زيرا جمال ظاهري با بيماري يا حوادث از بين ميرود ، دختر خوب است با عقل و خانه دار و نجيب و رفيق شوهر باشد. پسري که براي خواستگاري دخترتان مي آيد اگر دينش سالم و اخلاقش الهي و ايمانش خوب بود دخترتان به او بدهيد ، اگر اينکار را نکرديد فساد بوجود مي آيد . [6]

ضمنا مهريه دختر نبايد زياد باشد ممکن است باعث اختلاف و يا دنياپرستي و چشم و هم چشمي شود.

البته جوانان مجازند تا آماده شدن شرايط ازدواج دائم از قانون ازدواج موقت شرعي بهره ببرند . در مورد دختران اجازه ولي آنان شرط است.

امر به معروف و نهي از منکر :

امر و نهي که در احکام آمده است شرايطي دارد اگر از حد اعتدال بگذرد و افراط و تفريط شود به ضدش تبديل ميشود . هرگز خشونت در بحث امر به معروف و نيکي و يا نهي از منکر و زشتي ها نتيجه مثبت نميدهد و نبايد در برابر مردم با زور احکام و دين را به خورد مردم داد بلکه اختيار دين و شيوه زندگي آزاد است منتها با شيوه هاي اخلاقي محمدي و با صبر و محبت و لطافت بطور تدريجي مسائل فرهنگي اجرا شود البته بشرطي که فقر در جامعه ريشه کن شود و بيکاري نباشد و عدالت گسترش يابد و شکافهاي طبقاتي نباشد و به زور دينداري القا نشود تا زمينه جذب مردم بسوي معروف و پاکيها مهيا گردد و الا اگر فقر و زير خط فقر و فسادهاي ديگر و دزدي بيت المال و امثال آن باقي بود مسائل فرهنگي به ضد خودش تبديل ميشود. نهي از منکر براي مثال شرايطي دارد که در کتب احکام آمده است وهرکسي با هر روشي نبايد به هرکسي امر يا نهي کند.

علت اصلي حکم حجاب زنان حفظ حرمت آنان و مصون ماندن از آزار و تعدي بيماردلان است و اگر خودشان لجبازي کنند و پوشش مناسب نداشته باشند مبتلا به فسادها و انحرافات و بي ارزشي و بي حرمتي خواهند شد.

دولت ها و مسئولين ارشاد مردم توجه داشته باشند که براي اجراي يک برنامه فرهنگي يا قانون يا حکم الهي هرگز نبايد به خشونت و جهالت عمل کنند بلکه با درايت و تعقل و کار ظريف درازمدت ميتوانند بتدريج عادت ثانويه نيکي را جايگزين يک عادت زشت کنند آنهم با صبر و اخلاق محمدي زيبا . هر قانون يا مقررات يا برنامه جديدي را نميتوان با زور و بگير و ببند اجرا کرد بلکه کار صبورانه درازمدت و ظريف و با بهترين برخورد با مردم ضرورت دارد تا بهترين نتيجه را بدهد.

حديثي از پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله :

« هرمردي که زنش با آرايش و پوشش بد براي خودنمايي از خانه بيرون رود بي غيرت است و ملائک آن زن را لعنت ميکنند ». [7]

بحث اشتغال زنان و مسئله عفت و غيرت:

متاسفانه وضع اقتصادي جامعه ما اختلاف طبقاتي شديد شبه سرمايه داري غرب است و در عمل شکاف طبقاتي است و مليون ها نفر زير خط فقر داريم که بايد يارانه بي ارزش بدهيم يارانه اي که براي دونفر بمقدار يک کيلو گوشت قرمز هم نميشود ! .

بانوان در مواردي مجبور شده اند در مغازه ها و ادارات و کارخانجات و در مترو و حتي دست فروشي کنند تا کمک خرج خانواده باشند و يا زن سرپرست خانه هستند و يا گاهي تکدي کنند و اين در شان زنان جامعه اسلامي نيست بخصوص اينکه نفقه را مردان بايد بپردازند . بعلت تورم و گراني هاي روز افزون تمام اجناس چه خوراکي و چه پوشاک و وسائل منزل و غيره و پايين بودن پرداخت ماهانه کارمند و کارگر بيشتر مردم مجبورند دو شيفت کار کنند البته اگر شغلي مناسب باشد و در نتيجه با خستگي زياد اخلاق خانواده به شدت ضربه پذير و طلاق ها زياد شده است. اشتغال زنان بيرون منزل در برخي موارد باعث کاهش غيرت در مردان و بي عفتي اجتماعي ميگردد بعلت اينکه زنان غالبا گرايش به تبرج و خودنمايي ظاهري دارند و چون جوانان بعلت مشکلات اقتصادي قادر نيستند زود ازدواج کنند بي حيايي و گناهان اجتماعي افزون ميشود . دوستي هاي خياباني غير شرعي زياد ميشود و بعلت فقر ويا حتي کم ايماني برخي جوانان به فحشا مبتلا ميشوند و بي عفت ميشوند و اين برخلاف آرمان ها و اخلاق اسلامي است.

پي نوشت:

[1] کنز العمال ، ج3  ص 385

[2]  تفسير المنار ، آل عمران  آيه 104

[3]  نهج البلاغه ، حکمت 474

[4]  علل الشرايع ج 2 ص 287 باب  364

[5]  نهج البلاغه ، نامه 31

[6]  وسائل الشيعه ،  حر عاملي ، ج14  ص 194

[7]  بحار الانوار ، ج103  ص 249

منبع: شيعه نيوز