آينده دين در دنياي مدرن

حجت‌الاسلام محمدرضا برته، مسئول مرکز رسانه و فضاي مجازي حوزه‌هاي علميه، در سخناني با اشاره به تحولات ديجيتال و چالش‌هاي فضاي مجازي، گفت: «اگر دين‌داري را به‌عنوان سبک زندگي در نظر بگيريم، ديني که بتواند در تعامل با فضاي مجازي تصميمات مناسبي اتخاذ کند، قادر خواهد بود به عنوان دين فردا در آينده بشر مطرح شود.» وي افزود که دين‌داري در دنياي امروز بايد به‌گونه‌اي تدبير شود که با تمامي تحولات فناوري‌هاي عصر ديجيتال هم‌خواني داشته باشد.

برته با بازنگري در تاريخ دين‌داري اشاره کرد که همه انبياء الهي براي ارتقاء معنويت و ديانت مردم مبعوث شدند و در اين مسير موفق بوده‌اند. اما در دنياي امروز، به‌ويژه در جوامع غربي، دين‌داري در معرض تهديدات جديدي قرار گرفته است. وي افزود که در گذشته، دين نقش پررنگي در حکمراني، سياست و فرهنگ داشت، اما در عصر مدرن با گسترش اومانيسم، دين به حاشيه رانده شده است.

وي در ادامه به تغييرات اجتماعي در ايران در دوران جنگ تحميلي اشاره کرد و گفت: «در آن زمان، افراد از مذاهب و مکاتب مختلف براي هدفي مشترک در کنار يکديگر قرار گرفتند. قرآن نيز در اين زمينه انسان‌ها را به جبهه‌اي فرا مي‌خواند که هدف آن جستجو و رسيدن به حقيقت است.» به عقيده برته، امروز در عصر فضاي مجازي نيز بايد اين جبهه‌گرايي در قالب يک نگاه آرماني به دين‌داري ادامه يابد.

حجت‌الاسلام برته درخصوص تأثير فضاي مجازي بر هويت و دين‌داري نسل‌هاي آينده گفت: «جوانان امروزي هويت خود را بيشتر از فضاي مجازي و شبکه‌هاي اجتماعي مي‌سازند. فضاي مجازي ديگر تنها يک ابزار ارتباطي نيست بلکه به بستر اصلي شکل‌گيري هويت انساني تبديل شده است.»

وي افزود: «وقتي که يک اپليکيشن چند ميليون کاربر جذب مي‌کند و زمان زيادي از روز افراد را مشغول مي‌کند، بايد اين سوال را مطرح کرد که ارتباط فضاي مجازي با معيارهاي ديني و اخلاقي چه مي‌شود؟»

برته در ادامه تأکيد کرد: «اگر سبک زندگي ما در فضاي مجازي شکل گيرد، دين‌داري نيز به‌طور فزاينده‌اي به اين فضا پيوند خواهد خورد و ديني که به‌طور مؤثر در اين فضا نقش‌آفريني کند، ديني خواهد بود که به عنوان دين آينده شناخته مي‌شود.»

وي اضافه کرد که در فضاي مجازي، انسان‌ها به آرزوهايي که در دنياي واقعي قابل دسترس نيستند مي‌رسند و اين فضا را به محل تحقق هويت‌هاي ذهني و آرزوهاي پنهاني تبديل مي‌کند. به همين دليل، فضاي مجازي به نوعي پل ارتباطي ميان هويت ذهني و عيني انسان‌ها شده است.

وي همچنين به تأثير فناوري‌هاي نوين مانند بلاک‌چين، هوش مصنوعي و رباتيک بر دين و فضاي مجازي اشاره کرد و گفت: «ترکيب اين فناوري‌ها با يکديگر دنياي پيچيده‌اي را پيش روي انسان‌ها قرار داده است که در آن نياز به توجه ويژه به حقوق انساني و اخلاق در فضاي مجازي احساس مي‌شود.»

برته هشدار داد که بسياري از اديان با تحولات فرهنگي و فناوري در گذشته به خاموشي رفته‌اند، اما برخي مذاهب توانسته‌اند خود را با اين تغييرات به‌روز کنند و در مقابل تحولات فرهنگي و فناوري مقاومت کنند.

حجت‌الاسلام برته در نهايت بر اهميت تعامل دين با فضاي مجازي تأکيد کرد و گفت: «ديني که به‌درستي در فضاي مجازي تعامل کند و در عين حال اصول خود را حفظ کند، آينده‌دار خواهد بود.» وي افزود: «دين بايد در فضاي مجازي حضوري مؤثر داشته باشد، بدون آنکه در آن فضا هضم شود. اين ديني است که به‌عنوان دين آينده شناخته خواهد شد.»

در پايان، مسئول مرکز رسانه و فضاي مجازي حوزه‌هاي علميه به اين نتيجه رسيد که دين‌داري آينده بايد به‌طور هوشمندانه‌اي با تحولات فضاي مجازي همگام شود و در عين حال هويت و ارزش‌هاي ديني خود را حفظ کند. فضاي مجازي در آينده نه‌تنها بستر شکل‌گيري هويت افراد، بلکه زمينه‌اي براي تحقق دين‌داري نوين خواهد بود که در آن همگان مي‌توانند به‌طور مؤثر و با تعامل مثبت، در اين فضاي ديجيتال رشد کنند و به معنويت و هدايت دست يابند.